Bizding eng birinshi problemamyz – nauqanshylyqtan qútyla almay otyrmyz. Kórkem shygharmalarymyzdy nauqanshylyqqa salyp ne útyp jatyrmyz? Ya avtordyng ereksheligin kórsete almasaq, ne halqymyzdyng júrt sýiinetin bir qasiyetin kórsete almasaq, qarjyny qayda shashyp jatyrmyz? Maqsat ne? Audarma degen shygharmanyng ózi ispetti jyldap jazylatyn dýnie ghoy. Keshe ghana Álibek Asqarovtyng «Ór Altay, men qayteyin biyigindi» degen býginde biraz oqyrmangha tanylyp qalghan romanynyng aghylshyn tilindegi audarmasyn qarap shyghamyn dep, jaghamdy ústadym. Maghan da sol nauqanshylyqpen audarma qoljazbasyn týpnúsqasymen salystyra teksermek týgili romandy oqyp shyghugha da jetpeytin uaqyt berildi. Amal qansha osy salanyng mamany bolghan song qarauym kerek. Baspagha ketip bara jatqan enbekting aghylshyn tilindegi núsqasyn sipattaugha til jetpeydi. 

Orysshadan guglige salyp alghandary sol kýii kórinip túr, mashinadan ótkizip alghan audarmasynyng bir jerin týzetse, bir jerin týzetpegen. Últtyq mәdeny úghymdarymyz shala sharpy, keybiri qate týsindirilgen, biri bolsa, biri joq, әiteuir týsindiru kerek edi deytin týsinik bar tәrizdi. «Asar»-dy býkilәlem birigip jasaytyn bizness dey me, «mal soy» degendi «maldy pyshaq salyp óltiru» dep audaryp kete bergen. Onomastikalyq ataularymyz bir esimderding әrkelki jazylghanymen qoymay, oryssha  Semirechiye, Semipalatinsk, Ust-Kamenogorsk, Yableneva (Almaly degenderi) bolyp jazylghan, odan qalsa,  Amira, Kaysekena dep oryssha jalghaularyn qaldyrmay ertip jýr. Ne joq desenizshi ishinde, tynys-belgi, basqa úsaq-týiegin aitpay-aq qoyayyq, eng qyzyghyn aitayyq, «sәuegeylik, kóripkeldigi bar kisi» degendi Payghambar dep qoyyp qalady eken. Orysshadan audarylsa, orysshasy sonday bolyp túrghany ma sonda?  

Búryn «Kóshpendiler» trilogiyasynyng audarmasyn basqalar audaryp bizge osynshama ziyan keltiripti dep jazyp edik. Biraq ol ózgege tәueldi kýnimizde bolghan edi. Endi mynaghan ne aitarymyzdy da bilmey qaldyq qoy. Qazir Tәuelsiz el bolghaly da 30 jylgha tayap qaldy emes pe? 

Aytpaqshy, búl audarmany Álibek agha aghylshyn tilining ózining til ókili oqyp shyqsyn dep Europagha da jiberip alghan eken. Biraq әlgi teksergen kisi әr jerinen bir týrtip, týzete alatyn qatelerin dep týzetpepti, «dayyn audarmasy mynau bolsa, búlargha bәribir emes pe?» dedi me eken, әlde sol uaqyt jetpedi me eken, maghan әli sol jaghy týsiniksiz. 

Endi taldap kórsek...

Birinshiden, audarmashylardyng orysshadan audaru sebebi mәtindi guglige bir salyp alu kóp jenildik tudyrady, ghalamtor orysshadan jaqsy audarady. Biz, mәselen, óz basym, osy salanyng mamany bola túra, aghylshyn-qazaq, qazaq-aghylshyn onlayn audarmasyn jetildiruge ýles qosyp jatqan joqpyn, uaqytym jetpeydi. 

Ekinshiden, myna shetke shyghyp bara jatqan audarmanyng artynda qalyng elim túr, men túrmyn dep, janyn shýberekke týiip otyratyn audarmashylar joq desek qate bolar, az da bolsa bar shyghar, biraq biz olardy taba almaymyz, jaqsylap izdemeymiz. 

Ýshinshiden, bilim men biliktilik jetispeydi. Memleketting ýsh tildi sayasatty ústanyp kele jatqany býgin emes, aghylshyn tilinde osynday júmystardy atqara alatyn mamandardy kәdimgidey qolgha alyp, saqaday say qylyp qoyatyn uaqytymyz edi qazir. Kez kelgen audarma salasynan mamandanghan audarmashy aqparattyq stilde jazylghan mәtinderdi audaryp kete berse de, kórkem әdebiyetke kelgende mәsele basqasha ekeni belgili. Kórkem tuyndyny týpnúsqa avtoryna bergisiz sheber ghana audarady. Sózge ústalyqtan kende qalmaghan ýlken halyq bolsaq ta, halyq mýddesin birinshi oryngha qoya almay, shynayy mamandardy irikteuge kelgende úsaqtalyp ketip, tamyr-tanystyqqa jol berip alyp otyrghan joq pa ekenbiz degen oiymdy da jasyrmayyn.  

Tórtinshiden, izdenis jetispeydi. Kerek bolatyn bolsa, bir sóilem audaru ýshin zertteu júmysyn jýrgizu kerek.

Osy atalghandargha endi sol basynda atalghan   nauqanshylyq degen nәubәtti qosynyz. Manyzdylyghy túrghysynan basty sebepterding biri bolsa da, sóz reti túrghysynan besinshi dep belgilep qoyayyq. Sonymen, audarma qaydan bolsyn?! Ayta bersek, audarmagha jol ashu degen sóz, Nobeli syilyghyn alatyn shygharmalarymyzgha jolyn ashu degen sóz emes pe? 

Núrsәule Maqsútqyzy Rsaliyeva

Abai.kz