Erkinning (maqaladaghy keyipkerler esimi ózgertildi) mektep jasynan minezi birtogha bolatyn. Sabaghy jaman bolmady. Ásirese әdebiyetke tym jaqyndau bolyp, qoyyndәpterge  birdene shimaylap jazyp jýretin.  Mektep bitirgen son, qarjylyq qiyndyqtan oqugha týse almady. Kәsiptik bilim alyp, ómir aghysyna ilesti. Astanagha bardy, Atyraugha bardy.Qayda nan bar, sol jerden tabyldy. Atyraudaghy  júmys barysynda birshama dostar tapty. Mektep jasynda bir-eki jyl auyl moldasynan sauat ashqan edi. Sanasynda qalghan sanylau arqyly dostary aitqan uaghyzgha týsinistikpen qarady. Basynda bәri dúrys bolatyn… Imany kýsheyip, búlar ózdiginen pikir talastyryp qalatyn boldy. Auyldan shyqqan, qazaqy tәrbie alghan auyldyng qara balasyna birtýrli tosyn әreketter bayqala bastady. Jýregi qúp kórmese de, ainalasyndaghylardyng diny sauaty basym degen oimen qúlaq asa bastady.

Bir kýni dostary Erkindi imandy qyzben tanystyrdy. Tanystyrudan song dosy Ádil:

- Erkin, qyzben kóp kezdesuge, kóp sóilesuge bolmaydy. Arada neke bolu qajet. Uaqyt sozbay nekelesinder, - dedi. Arada neke qiylyp, júbaylyq ómir jalghasty.

Auylgha Nәzirany ertip kelgen Erkinning әreketine ata-anasy da tosyrqay qarady. Ekinshi úlynyng toyyn da asqan quanyshpen ótkizemiz degen әke kónili su sepkendey basyldy. Danghaza muzyka haram. Qazaqy dәstýr boyynsha betashar jasau da dúrys emes. Búl Allagha serik qosu bolyp tabylady… Erkin birte-birte sanasy ulanyp jatqanyn bilmedi. Ata-ana kóniline qayau týskenin de sezbedi.

…Jas kelin auyl ómirine ýirenise almady. Sebebi oghan ózgelermen bir dastarhan basynda otyru qiyndyq tughyzdy. Ýige bóten er adam kirip kelse de, ózining bólmesinen shyqpay qoyatyn. Al enesi jas kelinning jat qylyghynan jerge kirerdey úyalatyn. Jana týsken kelin kórshi-kólem, auyl-aymaqqa sәlemin salyp, as úsynar edi… Úly men kelininen kónili qalghan Erkinning ata-anasy olardy Astanagha ýnsiz shygharyp saldy. Osylaysha auyl arasynda Erkinning әielining qylyghy biraz әngimege qaldy.

Múnda da tynysh ómirdyng nyshany bayqalmady. Qara kiyim kiyip túmshalanyp jýretin Nәziranyng jat qylyqtary kýnnen-kýnge arta berdi. Ýzdiksiz ýiden rúqsatsyz shyghyp ketetin әielining qylyghyn týsine almaghan Erkin birde:

- Sening búl jýrising qalay? Kýnde jónsiz qayda bara bermeksin? - degen súraghyna:

- Biz sestralar jinalyp, iman kýsheytemiz. Búl ýshin rúqsat alugha mindetti emespin. Búl mening tandauym!-degen jauap aldy. Meshitke bas súqpaytyn, ózderi onasha jinalatyn jamaghatqa degen Erkinning kýdigi arta týsti.

***

Alghashqy nekesi sәtsiz ayaqtalghan Erkin auylgha qayta oraldy. Ákesine tike qaraugha bet joq. Astanagha keterden eki-ýsh kýn búryn әkesining jaghasynan alyp: «Tang namazyna nege oyatpaghansyn?» dep masqara qylyq jasaghan bolatyn. Ákesi Sәken de zaty momyn, eshkimge ziyany joq sharua adamy bolatyn. As iship bolghan song bata jasap, «Qul huallasyn» qayyryp jýrgen Qúdaydyng qayyrymdy bir qúly edi. Bes uaqyt namazyn qaza qylmaytyn әkesi úlynyng oghash qylyghyna lәm-mim deuge dәrmeni qalmady. Auyr kýrsinip, basyn úzaq shayqap otyra ketti… «Sanang ulanghan eken, qaraghym. Qayta qayyrylar ma ekensin?» degen ókinishti sózderi kókiregin tilin ketkendey boldy.

***

«Balang jaqsy bolsa, jerding ýsti jaqsy, balang jaman bolsa, jerding asty jaqsy» degen ras eken. Erkin ekinshi mәrte ýilendi. Balasy qateligin týsingen bolar, endi dúrys jolgha týser degen әke ýmiti taghy da aqtalmady. Kelin júmsap, kónilim marqayady degen ananyng peyiline qayta daq týsti. Búl jolghy ertip kelgen әieli betin tiri jangha kórsetpeytin bolyp shyqty. Adam týsinip bolmaytyn әreketteri arqyly otbasynan aiqay-shu arylmady. Ay tolmay ajyrasyp tyndy.

Qatelik kimnen? Dúrys baghytty qaydan alady? «Balam qaytse qaytadan aramyzgha qosylady?» degen әkening kónili taghy da jarymjan kýy keship otyr.

Týiin: Ómirding ózinen alynghan osy әngime býgingi ashyq qoghamnyng derti bolyp otyrghany ras. Ókinishke oray auylda da, qalada da osynday ashy oqighalar anyq beleng alyp keledi. Erkin de, Nәzira da qazaqtyng tól tәrbiyesin alghan jastar. Biraq dinge kelgendegi baghyty, ainalasyndaghy dostary olardyng jan-jaghyna qarap oilanuyna, aqylgha keluine mýmkindik bermedi. «Tәrbiyesiz berilgen bilim – adamzattyng qas jauy» dep beker aitylmasa kerek. Qanday da bir dinge kelgen jastyng din mamandarynan bilim men baghyt alghany dúrys. Búlay bolmaghan kýnde adasu men bilimsizdikding qúrbany bolmasyna eshkim de kepil emes.

Túrar Ábuov,
dintanushy

Abai.kz