2022 жылдан бері Ресейдің Орта Азиядағы ықпалы күмән тудырып келеді. Қаңтар айында Қасым-Жомарт Тоқаевты орнынан алу әрекетін жасап, кейін Ресей бітімгерлерін әкеліп, Қазақстандағы бейберекетсіздікті тоқтатты. Тоқаев ЛХР-ны мойындаудан бас тартты. Астана «орыстарды өлтіруге шақырған» украиналық дипломатты елден шығармады.

Міне, соңғы мысал – Тәжікстан. Күтпеген жерден Ресейге қарсы сөз айтты. Тәжікстан ҰҚШҰ-ның мүшесі, Ресейдің одақтасы. Миллиондаған тәжік мигранттары Ресейде тұрып, жұмыс істейді.

«Біз сіздерді Тәжікстандағы форумға шақыру үшін жалынып сұраймыз. Мен сізбен де сөйлестім, Сыртқы істер министрлігіне де айттым, форумға ең құрығанда министрлер қатыссын деп. Жоқ, министрлердің орынбасарлары қатысты. Тәжікстан теңдей серіктес болуға лайық. Біз 100-200 миллион халық емеспіз. Бірақ, бізді сыйлағаныңызды қалаймыз»,-деді ол Ресей президенті Путиннің қатысуымен өткен Ресей-Орталық Азия саммитінде.

Рахмон тәжік тарапы министрлерді шақырғанымен, Душанбедегі инвестициялық форумға Ресей тек министрлердің орынбасарларын жібергенін еске салды. Тәжікстан Ресейге толығымен ашық, елде Ресейдің әскери базалары бар, орыс тіліне құрметпен қарайды, орыстарды қабылдайды. Рахмон дәл осылай Ресейдің оларға да құрмет көрсетуін талап етеді. Рахмонның сөздерін әр түрлі түсіндіруге болады.

Атап айтқанда, Deutsche Welle Путинді Астанада Катар әмірі мен Түркия президенті сияқты барлық құрметпен қарсы алмағанын, ортақ суретте бәрі бірдей қол алыспағанын жазды. Бұл Ресейдің қатысуымен альянстарды бөлу әрекеті екені анық. Ресейге Орта Азиямен қарым-қатынасты нығайтып, жақсарту қажет.

Орта Азия «ешқайда кетпейді, ресейлік базалар бар» және «Ресей оларға ГЭС салып жатыр» деген көзқарас қате. Жалпы алғанда, Ресейдің Украинаны уысынан шығаруы осы тым сенімділіктің кесірінен болды. Ресейдің Қырымда да базалары болды, түрлі жобаларға 200 миллиард доллар жұмсады.

Барлық мәселе ақшамен шешілмейді. Қоғам, журналистер қауымы және қарапайым халық арасындағы қарым-қатынасты, түптеп келгенде адамдар арасындағы қарым-қатынасты сақтау өте маңызды. Ғылыми тұрғыдан бұл «жұмсақ күш» деп аталады. Екінші жағынан, Ресейді Украина басып алып жатқанда, Орталық Азия үшін бәсекелестік күшейіп жатқанын ескеру керек. Қытай көптен бері осыны қолға алған. Түркия, Үндістан, соның ішінде АҚШ пен Еуроодақ өз мүмкіндіктерін пайдалануда.

Сондықтан Ресейдің стратегиялық серіктестерінің өтініштері мен тілектеріне мән бермесе, Орта Азия Украина мен Грузия сияқты басқа серіктестерге кетуі мүмкін. Рахмонның мәлімдемелерін сыйламаушылық және сатқындық деп бағалауға болмайды. Өйткені, Тәжікстан президенті өзінің наразылығын Брюссельде емес, Вашингтонда емес, Ресей президентінің қатысуымен өткен жиында жеке өзі білдірді.

Бұл Душанбенің Мәскеуге сенім артып, тығыз қарым-қатынасты сақтауға деген ұмтылысын білдіреді. Жалпы алғанда, Рахмонның шағымдары жүйелі және ұзақ мерзімді мәселелердің салдары болса, ішінара Украинадағы дағдарыстың да салдары болып табылады. Өйткені, Батыстың Ресейге қарсы санкциялары Ресейдің Орта Азиядағы серіктестеріне де әсер етті, олар Ресей аумағын әуе қатынасы мен жүктерін Еуропаға тасымалдау үшін логистикалық хаб ретінде пайдаланды.

Abai.kz