2022 جىلدان بەرى رەسەيدىڭ ورتا ازياداعى ىقپالى كۇمان تۋدىرىپ كەلەدى. قاڭتار ايىندا قاسىم-جومارت توقاەۆتى ورنىنان الۋ ارەكەتىن جاساپ، كەيىن رەسەي بىتىمگەرلەرىن اكەلىپ، قازاقستانداعى بەيبەرەكەتسىزدىكتى توقتاتتى. توقاەۆ لحر-نى مويىنداۋدان باس تارتتى. استانا «ورىستاردى ولتىرۋگە شاقىرعان» ۋكراينالىق ديپلوماتتى ەلدەن شىعارمادى.

مىنە، سوڭعى مىسال – تاجىكستان. كۇتپەگەن جەردەن رەسەيگە قارسى ءسوز ايتتى. تاجىكستان ۇقشۇ-نىڭ مۇشەسى، رەسەيدىڭ وداقتاسى. ميلليونداعان تاجىك ميگرانتتارى رەسەيدە تۇرىپ، جۇمىس ىستەيدى.

«ءبىز سىزدەردى تاجىكستانداعى فورۋمعا شاقىرۋ ءۇشىن جالىنىپ سۇرايمىز. مەن سىزبەن دە سويلەستىم، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە دە ايتتىم، فورۋمعا ەڭ قۇرىعاندا مينيسترلەر قاتىسسىن دەپ. جوق، مينيسترلەردىڭ ورىنباسارلارى قاتىستى. تاجىكستان تەڭدەي سەرىكتەس بولۋعا لايىق. ءبىز 100-200 ميلليون حالىق ەمەسپىز. بىراق، ءبىزدى سىيلاعانىڭىزدى قالايمىز»،-دەدى ول رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن رەسەي-ورتالىق ازيا سامميتىندە.

راحمون تاجىك تاراپى مينيسترلەردى شاقىرعانىمەن، دۋشانبەدەگى ينۆەستيتسيالىق فورۋمعا رەسەي تەك مينيسترلەردىڭ ورىنباسارلارىن جىبەرگەنىن ەسكە سالدى. تاجىكستان رەسەيگە تولىعىمەن اشىق، ەلدە رەسەيدىڭ اسكەري بازالارى بار، ورىس تىلىنە قۇرمەتپەن قارايدى، ورىستاردى قابىلدايدى. راحمون ءدال وسىلاي رەسەيدىڭ ولارعا دا قۇرمەت كورسەتۋىن تالاپ ەتەدى. راحموننىڭ سوزدەرىن ءار ءتۇرلى تۇسىندىرۋگە بولادى.

اتاپ ايتقاندا، Deutsche Welle ءپۋتيندى استانادا كاتار ءامىرى مەن تۇركيا پرەزيدەنتى سياقتى بارلىق قۇرمەتپەن قارسى الماعانىن، ورتاق سۋرەتتە ءبارى بىردەي قول الىسپاعانىن جازدى. بۇل رەسەيدىڭ قاتىسۋىمەن اليانستاردى ءبولۋ ارەكەتى ەكەنى انىق. رەسەيگە ورتا ازيامەن قارىم-قاتىناستى نىعايتىپ، جاقسارتۋ قاجەت.

ورتا ازيا «ەشقايدا كەتپەيدى، رەسەيلىك بازالار بار» جانە «رەسەي ولارعا گەس سالىپ جاتىر» دەگەن كوزقاراس قاتە. جالپى العاندا، رەسەيدىڭ ۋكراينانى ۋىسىنان شىعارۋى وسى تىم سەنىمدىلىكتىڭ كەسىرىنەن بولدى. رەسەيدىڭ قىرىمدا دا بازالارى بولدى، ءتۇرلى جوبالارعا 200 ميلليارد دوللار جۇمسادى.

بارلىق ماسەلە اقشامەن شەشىلمەيدى. قوعام، جۋرناليستەر قاۋىمى جانە قاراپايىم حالىق اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى، تۇپتەپ كەلگەندە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى ساقتاۋ وتە ماڭىزدى. عىلىمي تۇرعىدان بۇل «جۇمساق كۇش» دەپ اتالادى. ەكىنشى جاعىنان، رەسەيدى ۋكراينا باسىپ الىپ جاتقاندا، ورتالىق ازيا ءۇشىن باسەكەلەستىك كۇشەيىپ جاتقانىن ەسكەرۋ كەرەك. قىتاي كوپتەن بەرى وسىنى قولعا العان. تۇركيا، ءۇندىستان، سونىڭ ىشىندە اقش پەن ەۋرووداق ءوز مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋدا.

سوندىقتان رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستەرىنىڭ وتىنىشتەرى مەن تىلەكتەرىنە ءمان بەرمەسە، ورتا ازيا ۋكراينا مەن گرۋزيا سياقتى باسقا سەرىكتەستەرگە كەتۋى مۇمكىن. راحموننىڭ مالىمدەمەلەرىن سىيلاماۋشىلىق جانە ساتقىندىق دەپ باعالاۋعا بولمايدى. ويتكەنى، تاجىكستان پرەزيدەنتى ءوزىنىڭ نارازىلىعىن بريۋسسەلدە ەمەس، ۆاشينگتوندا ەمەس، رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جيىندا جەكە ءوزى ءبىلدىردى.

بۇل دۋشانبەنىڭ ماسكەۋگە سەنىم ارتىپ، تىعىز قارىم-قاتىناستى ساقتاۋعا دەگەن ۇمتىلىسىن بىلدىرەدى. جالپى العاندا، راحموننىڭ شاعىمدارى جۇيەلى جانە ۇزاق مەرزىمدى ماسەلەلەردىڭ سالدارى بولسا، ءىشىنارا ۋكرايناداعى داعدارىستىڭ دا سالدارى بولىپ تابىلادى. ويتكەنى، باتىستىڭ رەسەيگە قارسى سانكتسيالارى رەسەيدىڭ ورتا ازياداعى سەرىكتەستەرىنە دە اسەر ەتتى، ولار رەسەي اۋماعىن اۋە قاتىناسى مەن جۇكتەرىن ەۋروپاعا تاسىمالداۋ ءۇشىن لوگيستيكالىق حاب رەتىندە پايدالاندى.

Abai.kz