Бұл күндері қазақ қоғамы Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы визасыз режим туралы қаулы жобасын қызу талқылап, оған наразылықтарын ашықтан ашық білдіруде. Иә, Қазақстан мен Қытай Үкіметі екі бағытта да өз азаматтары үшін визасыз режим енгізуді жоспарлап отырғаны баспасөзде айтылған. Мұндай қаулының жобасын Сыртқы істер министрлігі әзірлегенінен де хабардармыз.

Қаулы жобасына сәйкес, қазақстандықтар Қытайға, ал ҚХР азаматтары Қазақстанға визасыз бара алады, туристер шекарадан өткен сәттен бастап 30 күннен және 180 күндік кезеңде 90 күннен аспайтын мерзімде бола алады дейді.

Тараптар өзара визасыз режим туралы мәселені 2022 жылдың маусым айында талқылапты. Бұдан кейін Қазақстан біржақты тәртіпте Қытай азаматтары үшін 14 күнтізбелік күнге дейінгі мерзімге визасыз режим ашқан. Алайда бұл шешімді Қазақстан жұрты, оның ішінде мемлекет құраушы қазақ халқы қолдап отырған жоқ. Экономикалық, туристік байланыстардың визасыз режимге күні қарап қалмасы анық. Оның басқа да ондаған жол-жосықтары жетіп жатыр.

Ең бастысы, визасыз келетін елдер санын жүзге жеткіземіз деген ұмтылыспен министрлік мәселенің мәнісіне бойламай үстірт шешім қабылдау салдары ел тәуелсіздігіне қауіп төндіруі аса ықтимал! Әрине, шенеуніктер өз ұстанымын жан сала қорғап бағатыны түсінікті. Бірақ мәселеге байыппен қарайтын болсақ, Қазақстан мен Қытай арасында визасыз режимнің түкке де қажеті жоқ!

Мұндай үстірт қадамның Қазақстан үшін экономикалық, демографиялық, саяси салдары болатыны анық. Қытайдың айналасындағы елдерге экспансиялық саясат ұстанатыны ешкімге құпия емес. Бүкіл Оңтүстік-Шығыс Азия елдері қазір Қытайдың ықпал аясында. Қытайлықтардың бұл аумақтағы ең үлкен 500 компаниясының жалпы активі – 540 млрд долл. Олар айғайлатпай, үндемей жүріп-ақ өз шаруасын бітіре береді. Айталық, түрлі жолдармен өтіп алған қытайлықтар Таиланд халқының 10 пайызын құрайды, бірақ елдің ЖІӨ-нің тең жартысы солардың еншісінде.

Үңіліп зерттей берсең небір сұмдық цифрлар алдан шығады. Қытайлар Малайзия халқының үштен бірін құрайды, бірақ хуацяо-қытайлары ел экономикасының 80 пайызына ие. Қытайлықтар Үнденезияда тұрғындарының небары 3 пйызынан аспаса да бірақ экономиканың 70 пайызы солардың қолында. Филиппин еліне кірген қытайлықтар әзірге 1 пайызға да жете қойған жоқ, бірақ аздығына қарамастан олар елдің өндіріс өнімінің 35 пайызын ұстап отыр. Ақша қаражатының көптігі, «арзан несие» мүмкіндіктері, Қытайдың экспансиялық тәбетін ашқан үстіне ашып барады.
Бүгінгі таңда Африканың көптеген елдері Қытайдың экономикалық бодандығында. Қытайдың Африка елдерінде ашқан компанияларының саны 4 мыңға таяу болса, салған инвестиция көлемі 50 млрд долларға жетіп қалды. Қазір қара құрлық Қытайдың ашса – алақанында, жұмса – жұдырығында.

Қытайдың Қазақстанға қатысты ресми саясаты достық пейілде болғанымен бірқатар шенеуніктерінің ұлыханьдық ішкі ұстанымдары басым түсіп жатады. Экономикалық саясатпен ілесе демографиялық саясат та қосарлана жүреді. Бұған қоса Қытайдың хуацяо саясатын естен шығаруға болмайды. Бөтен елдерге барып, сонда үйленіп, бала-шағалы болып, бірақ Қытай мүддесіне жұмыс істеу құбылысы хуацяо деп аталады. Сол саясат дәл Қазақстанға келгенде тоқтап қалады дегенге кім сенеді? Визасыз режим ақшалы қытай азаматтарының қазақ қыздарына үйленуіне кеңінен жол ашқалы отыр. Олардың ұрпақтары жаңағы хуацяо саясатының нақты жемісі болмақ. Сөз арасында визасыз режимнің Қытайда тұратын қазақтарға да еш пайдасы жоқтығын айта кетейік. Өйткені олар паспортсыз болғандықтан Қазақстанға келе алмайды!

Тағы бір үрейлі жағдай, Қазақстан қоғамы Қытаймен визасыз режим құбылысына демократиялық тұрғыдан дайын емес. Қазақстан шенеуніктерінің мемлекетшілдік қасиеті мүлде төмен. Коррупция жайлаған елде мемлекеттік мүдде қолма қол сатылып кете береді. Осындай жағдайда визасыз режим Қазақстан байлығының жасырын-көрінеу жолдармен Қытай меншігіне өтіп кетуіне даңғыл жол ашады. Визасыз режим - азаттығымызға қауіп! Сондықтан бұл қазіргі жағдайда үзілді-кесілді тоқтау салатын құбылыс!

Осы жайттарды ескере келе Қазақстан Үкіметі Қытай елімен арадағы визасыз режимге қатысты қол қойылуы ықтимал қаулы жобасын күн тәртібінен алып тастауға тиіс!

Марат Тоқашбаев

Abai.kz