«Ахметов ісіндегі» бейнежазба тергеуде қысым болмағанын көрсетті

Қарағанды облыстық сотында Серік Ахметов пен бірқатар жоғары лауазымды шенеуніктердің қылмыстық ісі бойынша куәгерлерден жауап алу жалғасуда. 22 қазандағы сот отырысында Қарағанды облыстық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қызметі департаментінің тергеушісі Бұлан Рахымжанов сөз сөйледі. Тергеушіден жауап алуға алдыңғы сот отырысына шақырылған куәгер Анар Мақсұтованың сотқа дейінгі тергеуде берген жауаптарынан бас тартқаны себеп болды. Ол сотқа: «Маған қатысты адамның ар-намысын қорлайтын қимылдар жасалды. Қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы қоқан-лоқы көрсетілді. Қаржы департаменті ғимаратының жертөлесіне апарып, шешіндірді. Өзіммен бірге шақырған қорғаушымды қуып жіберді» деп шағымданған еді.

Бүгінгі сотта куәгердің сөзінің жалған екенін тергеуші Б. Рахымжановтан алынған жауап пен сотқа дейінгі тергеуде жазылған бейнетаспа дәлелдеді. Сотқа дейінгі тергеудің қалай өткізілгенін Бұлан Рахымжанов былай түсіндірді: «Алдын-ала тергеу шаралары барысында А. Мақсұтовадан жауап алу қажеттілігі туындады. 2014 жылдың 12 қарашасында куәгер Көкішев «ЮТЕКС» ЖШС-нің қызметкері А. Мақсұтованың «Мәңгілік алау» мемориалдық скверін абаттандыру бойынша өткен конкурста «ЮТЕКС»-ке жеңісті қамтамасыз ету үшін бағасы әдейі ұлғайтылған техникалық ерекшеліктер мен ақаулы тізімдемені жібергенін айтты. Содан соң мен Мақсұтова мен оның қорғаушысы Журавлевке телефон шалдым. Үшеулеп кездесу уақытын келіскеннен кейін, олар 2014 жылдың 28 желтоқсанында сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қызметінің ғимаратына келді. Мен оларды үшінші қабаттағы өзімнің кабинетіме ертіп апардым. Ол жерде мен, Мақсұтова және Журавлев үшеуміз ғана болдық. Есімде қалғаны, жаңа жылдың қарсаңы болғандықтан Мақсұтова бізді келе жатқан мерекемен құттықтап, қорғаушысына қораптағы кәмпитті сыйға тартты. Тергеу түскі сағат 13.30.-да басталды. Алдымен оған куәгердің құқықтары мен міндеттерін түсіндірдім, соның ішінде тергеушінің, прокурордың және соттың іс-әрекеттеріне шағым жасай алатынын ескерттім. Сондай-ақ оған жалған түсінік бергені үшін, куәлік етуден бас тартқаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылатыны ескертілді. Ал тергеу кезінде Мақсұтова ерікті түрде өзіне қойылған сұрақтарға жауап берді».

Бұдан кейін тергеуші куәгер А. Мақсұтова мен оның қорғаушысы Журавлевтің тергеу хаттамасының әрбір парағына өз қолдарын қойғанына соттың назарын аударды. Ал сот залында көрсетілген бейнежазба тергеу барысында куәгерге ешқандай қысымның жасалмағанын, жауап алу кезінде ешкімнің оған қоқан-лоқы жасамағанын көрсетті. Сондай-ақ, сол күні сот отырысына қатысқан А. Мақсұтова «өзін қамап ұстады» деген құзырлы мекеменің жертөлесін суреттеп бере алмады. Және ол өзіне қысым мен қоқан-лоқы жасалғанына бұған дейін прокуратураға шағымданбай, сот отырысына келгенде мәлімдеме жасауының себебін де түсіндірген жоқ. Ол қатты шаршағанын желеу етіп: «Мен ештеңе де айтқым келмейді» деумен шектелді. Ал Бұлан Рахымжанов куәгердің сотта жалған сөйлегенін ашық айтып, өтірік дәлел келтіргені үшін оны қылмыстық жауапкершілікке тартуға шағымданатынын мәлімдеді. Жауап алудың соңынан прокурор жалған дәлел айтқаны үшін А. Мақсұтоваға қатысты қылмыстық іс қозғауға сот төрағасына өтінішхат түсірді. Сот бұл өтінішхатты ашық күйінде қалдырды.

Жалдамалы директор шындықты жасырмады

«Ахметовтің ісі» бойынша сотқа куәгер ретінде шақырылған «Центрстрой-комплект НС» (бұдан әрі қысқаша – «ЦСК НС») ЖШС-нің бұрынғы директоры Еркін Асанов Қарағанды индустриалдық паркіндегі нысанның құрылысын бір мердігерден екіншісіне беруді, осы іске бөгде адамдарды тартуды айыпталушы Әлжан Ақмолдаевтың ұйымдастырғанын айтты. 2015 жылға дейін «ЦСК НС» ЖШС-нің формальды құрылтайшысы болып келген Е. Асанов 2008 жылы К. Мейрамбековтің өтінішімен аталған фирманың үлесін иеленеді. Себебі «ЦСК НС» ЖШС-і  К. Мейрамбековке тиесілі Қазақстандық өнеркәсіптік корпорацияның құрамына кірген. Ал осы корпорацияның компаниялар тобына кірген кәсіпорындарды толығымен Ә. Ақмолдаев бақылауында ұстаған.

«Мен «ЦСК НС» фирмасының жалдамалы директоры болдым. Ал тікелей бастығым Ә. Ақмолдаев болатын. Себебі ол кәсіпорынның атқаратын жұмысын белгілеп, мердігерлік келісім-шарттарға өзі келісетін. 2011 жылдың көктемінде Қарағанды қаласының индустриалдық паркінің инфрақұрылымын салу бойынша «ЦСК НС» «ҚазГерҚұрылыс» ЖШС-мен қосалқы мердігерлікке келісім-шартқа отырғанын естіп-білдім. Мұндай келісім-шарттың жасалғанын маған Ә. Ақмолдаев телефон арқылы хабарлады. Сөйтіп, 2011 жылдың 18 мамырында екі кәсіпорынның арасында жалпы құны 5 млрд. 140 млн. теңгені құрайтын қосалқы мердігерлік келісім-шарты жасалды. Көп ұзамай индустриалдық парктегі нысандардың құрылысы басталып кетті»,- деп әңгімеледі Е. Асанов.

Куәгердің айтуына қарағанда, «ЦСК НС» компаниясы басқа нысандардың құрылысын бастағанымен, шаруашылық-тұрмыстық суағарлар станциясының құрылысына ұзақ уақыт кіріспеген. Соңғы нысан құрылысының жобасын зерттеу барысында оған чех қондырғысын қолдануды қарастыратын «EKO Bulding Technology» компаниясының жобасы ұсынылғанын көреді. Алайда бұл беймәлім технологияның өміршеңдігіне күмәнмен қарайды. 2012 жылдың көктемінде оған хабарласқан Ә. Ақмолдаев шаруашылық-тұрмыстық суағарлар станциясын салмайтынын ескертеді. Ол аталған нысанның құрылысын басқа бір қосалқы мердігер компания жүзеге асыратынын хабарлайды.

Бұдан кейін «ЦСК НС» пен «Eco-treatment systems» ЖШС-і (оның қожайыны Думан Нұрбаев) арасында келісім-шарт жасалады. Құрылысқа қондырғыны жеткізу үшін «MGN Grand NS» сауда үйі» ЖШС-мен де келісім-шартқа қол қойылады. Одан әрідегі оқиғалар тізбегін куәгер былай жеткізді: «Д. Нұрбаев істі толығымен аяқтайтынын айтты. Келісім-шарт жасалғаннан кейін, шамамен 2012 жылдың жазында олар нысанның құрылысына кірісті. Бірақ де екі-үш айдай жұмыс істеп, тастап кетті. Алғашында мен «Eco-treatment systems»-тің бұл істі әрі сапалы, әрі мерзімінде аяқтайтынына күмәнмен қарадым. Себебі олардың құрылыста тәжірибесі мен білікті мамандарының жоғына көз жеткіздім. Бұл пікірімді Ақмолдаевқа айтқаныммен ол қарсылық білдіріп: «Сен ол жерге араласпа! Олар бәрін өздері жасайды. Қондырғыны да орнатады. Жұмыс толығымен аяқталған соң, жұмыс комиссиясына мүше боласың. Ал қазір басқа шаруаларыңмен айналыс!» деді. Одан кейін бас мердігер «ҚазГерҚұрылыс» пен Индустриалдық парк басшылығы бірнеше мәрте жиналыс өткізді. Бірақ мен оған қатысқан жоқпын».

Е. Асанов сотқа берген жауабында нысанның құрылысы бойынша техникалық бақылау қызметін ғана атқарғанын айтты. Куәгердің сөзінше, жоғарыдағы екі компаниямен жасалған келісім-шарттардың талаптарын, мәнін және құнын Ә. Ақмолдаев өзі белгілеген. Қазір сотталушылар орындығында отырған Қазақстандық өнеркәсіптік корпорацияның бас директорының экс-орынбасары Е. Асановқа нұсқау беріп, «Eco-treatment systems»-тің атқарған жұмыстарының құнын есептеп, индустриалдық парктегі істелген жұмыстардың актісін солардың атына тіркетеді. Осыған орай, тиісті актілер дайындалып, сол құжат бойынша «ЦСК НС» «Eco-treatment systems»-ке ірі көлемде ақша аударады. Айтарлығы, ол ақша сметалық құжат бойынша емес, келісілген баға бойынша аударылған.

Куәгер жалған дәлелі үшін жауапқа тартылуы мүмкін

Экс-премьер Серік Ахметов және басқа жоғары лауазымды экс-шенеуніктердің қылмыстық ісі бойынша алтыншы эпизодты қарау барысында куәгер Анар Мақсұтованың сотқа дейінгі тергеуде берген жауабының бейнетаспасы көрсетілді. Бұған дейін ол сот залында сөйлеген сөзінде Қарағанды қаласының бұрынғы әкімі Мейрам Смағұловқа қарсы берген жауаптарынан бас тартқан болатын. Анығында ол тергеу кезінде ар-намысымды қорлады, қоқан-лоқы жасады деп сотқа шағымданған-ды. Осыған байланысты сотта куәгерді тергеу сәті түсірілген бейнежазба көрсетілді. Сондай-ақ, оны тергеген Қарағанды облыстық сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес қызметі департаментінің аса маңызды істер жөніндегі тергеушісі Бұлан Рахымжановтан жауап алынды.

Сотқа дейінгі тергеуде жазылған бейнетаспа куәгердің сөзінің жалған екенін дәлелдеді. Тергеу шарасы заңға сәйкес өткізілген. Таспадан А. Мақсұтованың жанында қорғаушысы Журавлевтің отырғаны анық көрініп тұр. Ешқандай қысым да, қоқан-лоқы да жасалмаған. «Тергеу кезінде А. Мақсұтоваға ешқандай қысым жасалған жоқ. Одан екі рет жауап алынды. 2014 жылдың 28 желтоқсанында өткен тергеуде бейнетаспа қолданылмады. Тергеу қылмыстық-процессуалдық кодекске сәйкес жүргізілді. Куәгердің қайда жерде тергелгені хаттамада көрсетілген. Ол сотта шағымданғандай, ешкім жертөлеге апарған жоқ. Тергеу жұмысына ешкім араласқан жоқ. Осыған орай, мен А. Мақсұтованың сотта берген жауабының жалған екенін айтқым келеді. Сондықтан жалған дәлел келтіргені үшін оны қылмыстық жауапкершілікке тарту туралы құзырлы органдарға өтініш беремін»,- деп түсіндірді істің ақ-қарасын Б. Рахымжанов.

 Бұдан кейін тергеуші куәгер А. Мақсұтова мен оның қорғаушысы Журавлевтің тергеу хаттамасының әрбір парағына өз қолдарын қойғанына соттың назарын аударды. «Егер де оған қоқан-лоқы көрсетіліп, қысым жасалатын болса, не куәгердің өзі не оның қорғаушысы дер кезінде шара қолданып, менің атыма құзырлы органдарға шағымданатын еді ғой. Ондай шағым болмаған» деп жалғады сөзін Б. Рахымжанов. Сонымен қатар, тергеудің алдында куәгерге оның құқықтары мен міндеттері түсіндірілген. Оның ішінде тергеушінің, прокурордың және соттың іс-әрекеттеріне шағымдана алатын бап та бар. Ең бастысы, оған жалған түсінік бергені үшін, куәлік етуден бас тартқаны үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылатыны ескертілген. Тергеу барысында А. Мақсұтова ерікті түрде түсінік беріп, өзіне қойылған барлық сауалдарға жауап беріпті.

Айтарлығы, А. Мақсұтова 22 қазандағы сот отырысында «өзін тергеуде қамап ұстады» деген жертөлені суреттеп бере алмады. «Есімде қалмапты» деп жалтарды. Және ол өзіне қысым мен қоқан-лоқы жасалғанына бұған дейін прокуратураға шағымданбай, сот отырысына келгенде мәлімдеме жасауының себебін де түсіндірген жоқ. Қатты шаршағанын желеу етіп: «Мен ештеңе де айтқым келмейді» деумен шектелді. Жауап алудың соңынан прокурор жалған дәлел айтқаны үшін А. Мақсұтоваға қатысты шара қолдануға сот төрағасына өтінішхат түсірді.

Әмина БӘКІР

Abai.kz