Қазақ жерінде осы күні бірнеше диаспора өкілдерінің өмір сүріп жатқаны белгілі. Олардың бірсыпырасы еліміздегі ұлттар арасындағы татулықты сақтауға елеулі үлес қосып жүргені де рас. Дегенмен, бүйректен сирақ шығарып, берісі этникааралық, арғысы мемлекетаралық дауды қоздырғысы келетіндері де жоқ емес.

Әсіресе, соңғы кездері БАҚ-та үлкен дау тудырған мәселе – казактардың бүлік шығарып, қосын ішінен қос тікпекке әрекет етуі туралы ақпарат. Біз бұл мәселенің еліміздегі ұлтаралық араздықты қоздырып, арты үлкен дауға айналып кетуі әбден мүмкін екендігін жасырмаймыз. Сондықтан Алматыдағы ҚР "Жетісу казактары" (олар өздерін осылай атайды) одағына арнайы барып, Жоғарғы атаманның орынбасары, Қазақстандағы Орыс қауымдастығының жауапты хатшысы Машканцев Сергей мырзамен тілдесіп қайттық.

- Сергей мырза, соңғы кездері Қазастандағы казактарға қатысты түрлі әңгімелер айтылып жатыр. Кейбір қазақстандық казактар Украинаға соғысқа аттанбақ көрінеді. Сондай-ақ, Қазақстандағы казактар «Орыс маршы» жалауын желбіретіп жүр екен. Осы тектес әңгімелерді жіпке тізер болсақ, бұл тізімнің соңы бүгін бітпейтіні тағы рас.

- Рас, бұндай әңгімелер көп. Біріншіден, жаңағы Украинаға немесе басқа елге барып соғысқысы келетіндердің бізге еш қатысы жоқ. Менің өзім қанша жыл ҚР Қарулы күштерінде қызмет еттім. Мен осы елдің нанын жеп, суын ішіп жүрген соң, маған Қазақстанның тыныштығы, ондағы ұлттарды татулығы бірінші кезекте маңызды. Сондықтан біздің одақ ондай теріс ниетті топтардың әрекетін мүлде қолдаған емес, қолдамайды да. Біздің Қазақстандағы казактардың ең жоғарғы атаманы – Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев.

- Жаңа одақ ғимаратына кіргенде байқап қалдым...

- 2006 жылдың 2 қаңтары күні біздің одақ Елбасына ең жоғарғы атаман лауазымын ұсынды. Оны Нұрсұлтан Әбішұлының өз қолына тапсырдық. Дәл сол жылдары Украинада көтеріліс басталды. Мына Қызғызстанда да революция болды. Сол даулардың барлығына дерлік басу айтып, азаматтық қоғамды тұрақтандырған – Нұрсұлтан Әбішұлы. Біздің тікелей басшымыз да сол кісі. Енді қараңызшы, Мемлекет басшысының тікелей басшылығымен жұмыс жасайтын біздің ұйым әлгі теріс ниеттілерді қолдайды деген қай қисынға саяды?!

- Естуімше, Қазақстандағы казактар өз ішінен бөлініп жатыр екен. Біз білетін Республикалық Жетісу казактарының одағы мен басқа казактар қауымдастығы арасындағы дау сотқа дейін барған...

- Рас айтасыз, оны өткенде мен де бір сайттан көріп қалдым. 2006 жылы бұл одақ құрылғанда әуелгі атауы – Біртұтас казактар қауымдастығы болған. Бұл - қоғамдық ұйым. Ешқандай да мемлекеттік немесе оппозициялық ұйым емес. Сондықтан біз Мемлекеттің Конституциясына сәйкес жұмыс жүргіземіз. Ал іштен, сырттан бізді арандатушылар жоқ емес, бар, әрине...

- Жаңағы радикалды әрекетті жасауға ниет еткендер де осы одақтың мүшелері емес пе?

- Олар бұл одақтан сонау 2009 жылы шығып кеткен. Бұрынғы - атамандар. Бірі - Шихотов Владимир, екіншісі - Овсеников Владимир. Біздің одақтан белгілі бір себептермен қуылып кеткен соң, өздерін әлі күнге «атаманмын» деп ұрандатып, әр жерде бас көтеріп жүр.

- Жаңылыспасам, дауды шығарып жүрген де дәл осы Шихотов мырза емес пе? 

- Бұл одақты Ресейдегі атаман Водолоски деген құрды. Бұл жаңалықты естігенде біз де күлдік. Сонда жаңағы Шихотов пен Овсениковтың ойларынша, жай казактар бір басқа да, әскери казактар бір басқа екен. Бұл кісі 2015 жылдың қазан айында Ресей казактарының басшылығымен ұйымдастырылған сьездге қатысты. Ешқандай заңды құқысы жоқ болса да Қазақстандағы барлық казактардың атынан сөз сөйледі. Заңсыз дейтін себебіміз, жаңа өзіңіз айтып қалған сот. Бұлар әр жерде казактар атынан түрлі пікірлер айтып, бүлік шығара берген соң, біз сотқа жүгіндік. Алматы қалалық соты 2016 жылдың 16 мамырында үкім шығарып, Шихотов пен Овсениковқа Қазақстан казактары атынан сөз сөйлеуін заңсыз деп тапты. Соттың шешімі бойынша ресми түрде олардың одаққа еш қатысы жоқ, атаман дәрежесінен айырылған. Содан бұл кісілер Ресей казактарынан шақыру хат алған.

- Ол хатта не айтылған? Қазіргі геосаяси жағдайды жақсы білесіздер ғой. Ресей мен Украина арасындағы кикілжің, әсіресе ресейліктердің арасында антиукраиналық көзқарас өршіп тұр.

- Шындығына келер болсақ, ол хатта не жазылғаны, не айтылғаны маған белгісіз. Дегенмен содан бері олар сол жақпен жұмыс жасайтын болды. Өздері жиналыстар, сьездер өткізіп тұрады. Біздің өз ұстанымдарымыз бар. Біз Қазақстандағы ұлттар арасындағы тұрақтылық, бейбітшілік жолында қызмет етеміз. Ал Ресейдің өз позициясы бар. Оған біздің қатысымыз жоқ.

- Қазір олардың соңынан қанша казак ерді сонда?

- Ары кетсе 15-20 адамнан аспайды.  Сондағысы 4 ұйым ғана.

- Сіздерде ше?

- Біздің қатарымызда бүкіл Қазақстандағы казактар бар. Біз Қазақстан халқы Ассамблеясымен, Талғат Мамашев мырза басқаратын Дүниежүзі қазақтары қауымдастығымен бірлесіп қызмет етіп келеміз. Осы жақында, 22 қыркүйек күні Қазақстандағы этно бірлестіктер форумы өтті. Сонда депутат Владимир Божко жетекшілік ететін «Орыс-славян-казактар» бірлестігінің сессиясы болды. Ол жерге біз де бардық. Ресми тізімделіп, әлгі жиынға қатыстық. Сол жерде Божко мырза казактардың атынан бізге емес, жаңағы Шихотовқа сөз берді. Мен қарсылық білдіріп едім, Божко пысқырған да жоқ. «Бұл Ассосацияның ішкі мәселесі» деп жылы жауып қойды.

- Божко мырза Шихотовқа қатысты сот шешімі шыққанын, оның атамандығы заңсыз екенін біле ме?

- Білгенде қандай. Жақсы біледі. Біле тұра сөйтті. Кейін былай шыққанда маған: «Сені кім шақырды?» деп доқ көрсетті. Божко - депутат. Заң шығарушы органның өкілі. Заң бойынша сот шешімінің Қазақстан аумағында күші бар, орындалуы тиіс. Сонда жаңағы заңды шығарушы адамның өзі заңды белшесінен басып, орындамайтын болса, қалғандарына не үлгі көрсетпек?!

- Ассосация Божко мырзаның басқаратын ұйымы ғой сонда?

- Иә, дәл солай. Тіпті бізге, тек бізге емес, барлық сьезге қатысушыларға Владимир Карпович өзі басқаратын ұйымның емес, Парламент бланкасымен шақырту жолдаған. Демек, қызметтік мансабын өз ұйымының пайдасына қолданғаны да рас.

- Айналып келгенде Божко мен Шихотовтың арасында қандай да бір келесімнің болуы мүмкін демексіз ғой.

- Фактілер солай сөйлеп тұр ғой.

- Жақсы. Ал енді "сіздердің ұйым Конституцияны өзгертуге тырысып жатыр екен, сол үшін Парламентке ұсыныстар айтыпты" деген сыбыс туралы не дейсіз?

- Бұл туралы өткенде бір сайт жазыпты. «Міне, казактар Конституцияны өзгертпек екен» деп. Біздің Конституцияны өзгертетіндей еш құқығымыз, құзыретіміз жоқ. Біз тек бірлі-жарым ұсынысымызды айттық. Оның өзі сонау наурызда, Парламент сайлауы болатынның алдында айтылған. Жаңа сайланатын Парламентке ұсыныс айтуға құқымыз бар ғой.

- Сонда нақты қандай мәселелер көтерілді?

- Ол жерде тек біздің казактардың проблемалары емес, өзге де этникалық ұйымдардың мәселесі сөз болды.  Мәдени бірлестіктер жұмысына қолдау көрсету, Мәдени орталықтар ашу секілді проблемаларды айттық.

- Біздің еліміз - бірнеше диаспора өкілдері тұрып, өмір сүріп жатқан ел. Бұл жерде этникааралық, ұлтаралық тақырыптарға келгенде өте мұқият болғанымыз жөн ғой. Сіздің сөзіңізге қарасақ, құрылғанына 10 жыл толған ҚР Жетісу казактары одағы жоғарыдағы шатақтарға еш қатысы жоқ. Дегенмен, жоғарыдағы жайттарды одақтың бұрынғы мүшелері қозғап жүр ғой...

- Рас. Толықтай қосыламын. Және өз атымнан мынаны айтқым келеді: Қазақстанның тыныштығын, территориялық тұтастығын  бұзуды көксеген кез келген казакты немесе басқасын бірінші болып өзім ұстап беремін. Маған және біздің одақ үшін еліміздің тыныштығы керек.

- Уақыт айырып, сұхбат бергеніңізге рақмет!

- Сіздерге де рақмет.

Сұхбаттасқан Нұргелді Әбдіғаниұлы

Abai.kz