Өкінішке орай, "шалақазақтар" проблемасы Ресейдің бізге ашқан ақпараттық соғысында басты факторға айнала бастады.

Қазақстан көпұлтты республика санағалғанымен, бұрын негізінен ұйғыр, орыс, тәжік және өзбек сынды жеке мектебі мен ұлттық театрлары бар 4 дисапораға бөлініп келсе, енді олардың қатарын орыстанған қазақтар шоғары толтыруда дейді орыс медиаақпараттары. Олардың саны аталған дисапоралардан көп болмаса да, қазақ билігі осыны жабық тақырыпқа айналдырып отыр. Әрі Қазақстандағы орыс тілінің болашағы – этникалық орыстардың емес, өзгелерді (өзге ұлттарды) жаппай қазақтану процесінен айырып, өз соңына ерте білудегі мысы басымдау тап осы орыстанған қазақтардың қолында қалып отырғаны жасырын емес дегенді көрші елдің сарапшылары жарыса сөз етеді.

«В то время, как шала-казахи – только русским. Что, согласитесь, несколько не логично. Конечно, никто не имеет право диктовать человеку, на каком языке он должен говорить. Но гражданин любого государства, на мой взгляд, должен владеть государственным языком – в данном случае казахским. При этом с точки зрения демократии, говорить на русском ему никто не имеет права запретить»,-деген арам ойдың аржағында не жатқанын ойлай беріңіз?

Ендігі жаңа президент билік вертикалын қазақ тілді элитаға беретін болса, нацпаттар тарапынан қазақ тілді партиялар мен оппозиция құрылатын болса, онда бұл елдегі саясат 380 градусқа өзгереді. Әрі антиресейлік көңіл-күй өрістейді. Бұған билік пен бизнес тұтқасын ұстап отырған орыс тілді қазақтар жол бермейтін болады деп те сәуегейсиді.

Орыстан басқа дисапоралардың үш тілде сөйлейтіндігін ескерсек, егер орыстанған қазақтар арасында орыс-қазақ қостілділігі орнай қалса, қазақтар әлбетте орыс тілінен бірте-бірте бас тарта бастайды. Бұл әрине орыс әлемі үшін аса қауіпті фактор дегенді алға тартуды орыс бөспасөзі дағдыға айналдыра бастады.

Олардың көрген күні құрысын дейді тағы бір орыс БАҚ кеңінен көсіліп:

«За время существования Казахстана в составе Союза Советских Социалистических Республик из-за русского влияния во всех областях жизни здесь сложился особый пласт народа — обрусевшие казахи. Их ещё уничижительно называют «шала-казахи», что можно перевести как «половинчатые казахи». Этим словом обозначают людей, которые этнически являются казахами, но при этом не владеют казахским языком, а также не живут в традициях и культуре своего народа. Говорят шала-казахи исключительно на русском языке, и переходить на казахский большинство не собирается, -деп қуана жазады.

Тағы бір орыс сайты бізде орныққан «шала қазақ» сөзіне: «Кстати, словами «шала-казахи» и «чала-казахи» (зависит от диалекта) на территории Казахстана в 18-19 веках называли людей, рождённых от смешанных браков казахов с уйгурами, татарами, сартами, киргизами, узбеками и т.д. Более того, их было настолько много, что учёные были вынуждены выделить их в отдельную этнографическую группу казахов. Однако постепенно они влились в казахский этнос, почти полностью переняв в их культуру и традиции.Только вот слово «шала-казах» не забылось – его употребляют к обрусевшим казахам до сих пор. А также к потомкам смешанных браков казахов и русских, казахов и русскоязычных немцев и т.д.» - деген анықтаманы береді.

Орыс журналистерін таңқалдыратын бір жайт ана тілін білетін қазақтар екі тілді қатар меңгерсе, орыс тілді қазақтар оны өгейситіні. Осыған байланысты тағы бір орыс газеті: «Казахские национал-патриоты считают шала-казахов этническим недоразумением. Они утверждают, что те должны определиться с национальностью в казахскую сторону. В первую очередь, выучить казахский язык хотя бы» - дегенді алға тартады.

Түйін. ТМД-дағы орыс тілді өзге ұлт өкілдері қолданатын украин «суржигін», беларус «трасянкасын» енді елімізде шала қазақ тілі («шала-казахский язык») өмірге әкеліп отыр. Отарлаушы тіл өз отарындағы жергілікті ұлтқа қалдырған лингвистикалық мұрасы саналатын бұндай оғаш тіл «пиджин» деп аталады. Өкінішке орай, орыс тілді қазақтар билікте, бизнесте, саясатта, өнерде, әдебиетте, ауызекі тілде қазақ пиджинінің қалыптасыуына үлес қосуда. Бұған тосқауыл қою керек. Ел Президенті Қ.Тоқаев мырза осы мәселені қазақ тілінің тазалығы пайдасына шешеді деген ойдамыз.

Әбіл-Серік Әліәкбар

Abai.kz