دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى
توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى
ز.ق. تۇرىسبەكوۆ
پەن
«وتانداستار» قورى كوممەرتسيالىق ەمەس
اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى
ن.ابىقاەۆتىڭ نازارىنا!

وسىدان ءبىر جىل بۇرىن جولداسىم، جازۋشى ءجادي شاكەنۇلى دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ز.ق. تۇرىسبەكوۆكە جانە «وتانداستار» قورى كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ابىقاەۆقا «شەتەل قازاقتارىنىڭ كىتاپحاناسىن» اشۋ تۋرالى وي-جوبا» تاقىرىبىمەن ۇسىنىس حات جازعان ەدى. حاتتى 2018 جىلدىڭ اياعىندا اتالعان ۇيىمدارعا اپارىپ بەرگەن بولاتىن.

اتالعان حاتتا: «قازاق ءالىپبيىنىڭ وزگەرۋى مەن قىتاي سىندى ەلدەردەگى قانداستارعا جاسالعان بۇعاۋ سەبەپتى شەتەلدەگى قازاقتارعا قاتىستى قۇندى دۇنيەلەردىڭ بىزدەن الىستىپ، ءبولىنىپ قالۋ قاۋپى تۋىنداپ وتىر. شەتەلدەگى نەمەسە شەتەلدەن ورالعان قانداستاردىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىنە، رۋحاني الەمىنە جاناشىرلىق تانىتۋ – قازاقتىڭ تۇگەندەلىپ جاتقان باي قازىناسىنا دەگەن قامقورلىق قانا ەمەس قازاق رۋحانياتىن بايىتۋعا قوسقان ۇلەس سانالادى.

سول سەبەپتى دە وسى ۇردىستەردىڭ شەشىلۋىنە وڭ ىقپال ەتىپ، ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» ماقالاسىندا ايتىلعان ءتول تاريحىمىز بەن ءتول مۇرامىزدى ارداقتاپ ەل كادەسىنە ۇسىنۋ ءۇشىن – «شەتەل قازاقتارىنىڭ كىتاپحاناسى»-سىن اشۋ يدەياسىن ۇسىنىپ وتىرمىن» دەگەن جولدار بار بولاتىن.

ءۇش اي كۇتسە دە حاتتان ەش جاۋاپ بولماعاسىن جولداسىم اتالعان ۇيىمدارعا كىرىپ، حاتتىڭ جاۋابىن سۇرايتىندىعىن بىلدىرگەن ەدى. بىردە «وتانداستار» قورى كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ پرەزيدەنتىنىڭ ورىنباسارالارى تالعات، ماناتبەكتەرگە كىرىپ اتالعان اڭگىمەنى قايتا قوزعاعانىن ايتىپ، مەنىمەن اقىلداستى. ءارى تالعات مىرزانىڭ اتالعان جوبانى ىسكە اسىرۋدىڭ ناقتىلى جوباسى جونىندە ۇسىنىس-جوبا جازىپ بەرسەڭىز دەگەنىن ايتىپ كەلدى. ءسويتىپ، جولداسىم ج.شاكەنۇلى ەكەۋىمىز جاڭا جوبا دايىندادىق. كىتاپحانا اتىن «وتانداستار كىتاپحاناسى» دەپ اتاۋدى ءجون كوردىك.

اتالعان جوبا «شەتەل قازاقتارىنىڭ «وتانداستار كىتاپحاناسى» تۋرالى وي-جوبا» دەپ اتالادى. جازباشا دايىندالدى. بىلايشا باستالادى: «جوبا «وتانداستار» قورى كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ قارجىلىق دەمەۋشىلىگىمەن جك «اقتۇيعىن» ارقىلى ىسكە اسادى. ەگەر جك قۇجاتى لايىقتى ەمەس دەپ تانىلسا ۇيىمداستىرۋشىلار جاعىنان وزگە دە زاڭدى تۇلعالار ۇسىنىلادى.

ەكى جاق ءوزارا كەلىسكەن سوڭ ناقتى جۇمىس بارىسى كەلىسىم-شارت ارقىلى جۇزەگە اسادى. قر زاڭناماسىن باسشىلىققا الادى.

كىتاپتار قورىن توپتاۋدى ۇيىمداستىرۋ، كىتاپحانا جۇمىسىن جۇرگىزۋ، قىزمەتكەرلەر تاعايىنداۋ، كىتاپحاناعا ءتان وزگەدە ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ جك «اقتۇيعىن» ارقىلى جۇرەدى».

اتالعان جوبا «وتانداستار» كىتاپحاناسىن اشۋدىڭ بارلىق جولدارى مەن امالدارىن، ءىس بارىسىن ەگجەي-تەگجەيلى بايانداعان. حاتتىڭ سوڭىنا «جوبا ۇسىنۋشى:  جك «اقتۇيعىن» جانە «اقتۇيعىن» جشس ديرەكتورى ارمانگۇل سولتانمۇرات (مەنىڭ ەسىمىم), قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. حالىقارالىق شىڭعىسحان اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، جازۋشى ءجادي شاكەنۇلى» دەپ قول قويىلعان. 

حاتتى اتالعان قۇزىرەتتى مەكەمەلەرگە جەتكىزگەن جولداسىم قۋانا جاۋاپ كۇتىپ ءجۇردى. الايدا حاتتان تاعى دا جاۋاپ جوق. سوسىن اتالعان جوبا بويىنشا ءوزىن قولداۋشى ەكى ازاماتپەن بىرگە «وتانداستار» قورى باسشىسى ن.ابىقاەۆقا كىرمەك بولىپ ارنايى حات جازدى. حاتتى بىرگە دايىنداعان ەدىك. 

«وتانداستار» قورى كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ابىقاەۆتىڭ اتىنا جازىلعان ءوتىنىش حاتتىڭ ءماتىنى مىناداي: «شەتتەن ورالعان جانە ورالماقشى قازاقتارعا كورسەتىلەتىن رۋحاني-مادەني كومەكتەر حاقىندا ارنايى ساۋالدارمەن ءسىزدىڭ قۇزىرەتتىلىگىڭىزگە كىرۋگە رۇقسات ەتىپ، ارنايى قابىلداۋىڭىزدى سۇرايمىز.

ۇلت جاناشىرلارى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنەن:

«استانا 20 جىل» مەدالىنىڭ يەگەرى، قر «ارداگەرلەر ۇيىمى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ورتالىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، قر تاريح جانە قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، «شيپالى ەمدەۋ ورتالىعىنىڭ» ديرەكتورى قايرات ايدارحانۇلى، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ، ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. حالىقارالىق شىڭعىسحان اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى جازۋشى ءجادي شاكەنۇلى ۇلت جاناشىرى، قوعام بەلسەندىسى، بەلگىلى كاسىپكەر ءبىلال سقاق».

اتالعان حاتقا تاعى دا جاۋاپ بولماعاسىن، جولداسىم ج.شاكەنۇلى ءوزىن قولداۋشى كاسىپكەر ازاماتتارمەن اقىلداسا كەلە، «وتانداستار» قورى قارجىلىق دەمەۋ كورسەتسە بولدى، كىتاپحانا جوباسىن ىسكە اسىرماق نيەتپەن ن.ابىقاەۆتىڭ اتىنا تاعى دا حات جازدى. 

حات «وتانداستار كىتاپحاناسى» ءوز جۇمىسىن باستاماق» دەگەن تاقىرىپپەن باستالعان.

اتالعان حاتتا مىنداي جولدار بار: «اتالعان كىتاپحانانى كىتاپپەن قامتۋ جانە وعان جەتەكشىلىك ەتۋشى بەلگىلى جازۋشى ءجادي شاكەنۇلى العاشقى ادىمدا كىتاپ قورىنا قاجەتتى 2 مىڭنان استام كىتاپ قورىن دايىندادى. 500 كىتاپتىڭ ەلنۇسقاسى دايىندالدى. باسىم پايىزى شەتەلدەگى قازاق ادەبيەتى مەن تاريحىنا ارنالعان باسىلىمدار. ونىڭ ىشىندە قۇندى قولجازبالار مەن ارحيۆتىك ماتەريالدار دا بار». 

حات وسىلاي جازىلا كەلە «اتالعان شارانى ىسكە اسىرۋعا – «وتانداستار» قورى، «اقتۇعيىن» جشس، «تاريحي اتاجۇرت» قوعامدىق بىرلەستىگى، ت.ب. زاڭدى تۇلعالار مەن جەكە كاسىپكەرلەر قولداۋ كورسەتەدى» دەي كەلىپ، «وتانداستار» قورىنىڭ دا قارجىلىق مۇمكىندىگىنە قاراي قولداۋ ءبىلدىرىۋىن سۇراعان. 

بۇل حات تا ءىزىم-عايىم جوق. تەڭىزگە تاستالعان ينەدەي بولىپ، جوعالىپ كەتتى. نەگىزى قانداي مەكەمەلەرگە جازىلعان حات بولماسىن ارىسى 1-2 ايدا، بەرىسى ءبىر اپتادا جاۋاپ حات بەرىلۋى كەرەك ەدى. اتالعان حاتتاردىڭ ەشقايسىسىنان جازباشا نەمەسە اۋىزشا تۇردە جاۋاپ كەلگەن ەمەس.

«ايتا-ايتا التايدى، جامال اپاي قارتايدى» دەمەكشى، ءسويتىپ، جولداسىم ەكەۋىمىز اتالعان مەكەمەلەردەن كۇدەرىمىزدى ءۇزىپ، كىتاپحانا اشۋدىڭ باسقا جولدارىن قاراستىرا باستادىق. ءسويتىپ، «تۇعۇرۇل حان – ون حان» كورپوراتيۆتىك قورىنىڭ قولداۋىمەن اتالعان جوبا يدەياسىمەن «تۇعىرىلحان كىتاپحاناسىن» اشۋعا كىرىستىك. العاشقى ادىمدا 3000 دانا كىتاپ قورىن توپتاپ، جۇمىستى باستاپ كەتتىك. 

ءسويتىپ جاتقاندا، جاقىندا عانا، ياعني، وسىدان ءبىر اتپا بۇرىن قاۋىمداستىق پەن وتانداستار قورى اتىنان تالاپبەك تىنىسبەكۇلى دەگەن اقىن ءىنىسى حابارلاسىپ: «قاۋىمداستىق پەن وتانداستار قورى ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانامەن بىرىگىپ، شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ وتانداستار كىتاپحاناسىن اشايىق دەپ جاتىرمىز، سوعان كىتاپتارىڭىزدى بەرىڭىز» دەگەن ءوتىنىشىن ءبىلدىردى. ءبىزدىڭ كىسى (ج.شاكەنۇلى) وعان دا ايىلىن جيماي، قۋانا ماقۇلدىق بەرىپ جاتتى.

بۇكىل ءىستىڭ كۋاگەرى بولىپ جۇرگەن مەن شىر-پىر بولىپ ەدىم: «كىم ىسكە اسىرسادا ەل ءۇشىن عوي، جاساي بەرسىن! بىزدە باستاپ قويدىق، شەگىنەرگە جول جوق. بىزدە جاساي بەرەيىك» دەيدى. ايتپاقشى، جولداسىمنىڭ حاتتارى مەن جازبالارىنا كومەكتەسىپ وتىراتىندىعىممەن ول كىسىنىڭ جازعان حاتتارىنا دا قانىقپىن. ءارى اتالعان جوبانى بەلگىلى زاڭدى تۇلعالار جانە جك «اقتۇيعىن» مەن «اقتۇيعىن» جشس ارقىلى ىسكە اسىرماق بولعانىمىز ءۇشىن بىرلىكتە ىسكە كىرىسىپ ەدىك.

بۇرىنعىلاردان قالعان، «قارنىمنىڭ اشقانىنا ەمەس، قادىرىمنىڭ قاشقانىنا جىلايمىن» دەيتىن ءبىر ءسوز بار. «وتانداستار» قورىنىڭ وي-جوبا ۇرلاپ، ونى بىزدەن بۇركەمەلەپ، يدەيا، جوبا-جوسپار – ءبارى-ءبىرىن ەگجەي-تەگجەيلى جازعىزىپ الىپ، ەندى جالعىز-اق كۇندە «جارق ەتپەكشى» بولعاندارىنا قايران قالىپ وتىرمىن!

ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت – قۇزىرەتتى مەكەمەلەر باسشىلارىنىڭ وسىنداي كولەڭكەلى ويىندارعا بارماي، حالىققا ادالدىقپەن قىزمەت ەتۋىن سۇرايمىن! 

دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى مەن «وتانداستار» قورى جاعىنان ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا بۇرىشىنان اشىلعالى وتىرعان «وتانداستار وقۋ زالىنا» دا، «تۇعۇرۇل حان – ون حان» كورپوراتيۆتىك قورى جاعىنان جاڭادان اشىلعان «تۇعىرىلحان كىتاپحاناسىنا» دا ساتتىلىكتەر تىلەيمىن. ەكەۋىنىڭ دە مۇرات-ماقساتى بىرەۋ. بۇل ءبىزدىڭ عانا كۇتكەنىمىز ەمەس، حالىقتىڭ جۇرەگىندەگى ىزگى ارماننىڭ ءبىرى ەدى. اسىرەسە، ءار ءتۇرلى الاڭداۋشىلىق تۋدىرىپ وتىرعان شەتەلدەگى قازاقتىڭ ادەبيەتى مەن مادەنيەتىن قۇتقارىپ، ولارعا رۋحاني دەم بەرۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ ۋاقىت كۇتتىرمەس قاجەتتىلىگى سانالادى!  

ارمانگۇل سولتانمۇراتقىزى،

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz