قر پرەزيدەنتى ق-ج.توقاەۆقا

اشىق حات

قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا!

قىسقاشا ءىستىڭ ءمانى. قر اۋىلشارۋشىلىعى مينيسترلىگى سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ توراعاسى يسلام ابىشەۆتىڭ ۇستىنەن 2019 جىلدىڭ 14-ناۋرىزىندا ا.شايمەردەنوۆ دەگەننىڭ ارىزىنداعى 2014 جىلعى جانە 2018 جىلعى ەكى ەپيزود (وقيعا) بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ، ەكى ءتۇرلى ايىپ تاعىلىپ، ول قاماۋعا الىنادى. 2015 جىلدان بەرگى ءتارتىپ بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالۋ ءۇشىن ءار ەپيزود سوتقا دەيىنگى تەرگەۋدىڭ بىرىڭعاي رەەسترىندە (ستبر نەمەسە ورىسشا ەردر) جەكە تىركەلۋى ءتيىس. تەرگەۋشى 1-ءشى ەپيزود بويىنشا ماعلۇماتتى رەەسترگە تىركەيدى، ول ءىس قىلمىس قۇرامى بولماعانى سەبەپتى 30-شىلدە كۇنى قىسقارتىلادى. ال، 2-ءشى ەپيزود بويىنشا تىركەلمەي، ۇمىت قالادى. بىراق، الدىن-الا تەرگەۋ ءىسى جۇرگىزىلە بەرەدى. ول ءبىتىپ، 14-قازاننان بەرى سوت تەرگەۋى ءجۇرىپ جاتىر. ونىڭ تىركەلمەگەنىن قورعاۋشى م.ەسقاراەۆ جاقىندا بايقاپ، «قىلمىستىق ءىس قوزعالماعان سوڭ تەرگەۋگە دە، سوتتا قاراۋعا دا بولمايدى، ي.ابىشەۆتىڭ ءىسى وسى جەردەن قىسقارتىلۋى ءتيىس» دەپ، سوتقا ءوتىنىش تۇسىرگەنىمەن، سۋديا ونى قاراۋ ءۇشىن كەڭەسۋ بولمەسىنە دە كەتكەن جوق، «ۇكىم شىعاراردا سوت اكتىسىمەن بىرگە قارايمىن» دەپ كەيىنگە قالدىردى...

قۇرمەتتى پرەزيدەنت مىرزا!

قورعاۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بۇل – جاي عانا زاڭ بۇزۋشىلىق ەمەس، بۇل – زاڭ جۇيەسىن تۇبىرىمەن شايقايتىن، جامان ۇلگى (پرەتسەدەنت) تۋدىراتىن وتە قاۋىپتى قۇبىلىس. سۋديا مەن پروكۋرور «قىلمىستىق-پروتسەستىك كودەكستە ءىس تىركەلمەگەن جاعدايدا نە ىستەلۋى كەرەكتىگى جايلى ەشنارسە جازىلماعان» دەۋى مۇمكىن. بىرىنشىدەن, زاڭ شىعارۋشىلار ومىردە نە بولارىنىڭ ءبارىن الدىن-الا بولجاپ بىلەتىن كورىپكەلدەر ەمەس، ال، تەرگەۋشى ءىستى تىركەمەي كەتۋى، سۋديا مەن پروكۋروردىڭ وعان كوز جۇما قاراۋى مۇمكىن-اۋ دەگەن جورامال ولاردىڭ ويىنا ءۇش ۇيىقتاسا دا كەلمەيدى عوي! ەكىنشىدەن، وسىنداي شەكتەن شىققان وقيعالاردان كەيىن بارىپ زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزىلمەي مە؟

سوت پروتسەسىندە (!) ورىن الىپ وتىرعان زاڭ بۇزۋشىلىق جالعىز بۇل ەمەس. ءسوزىمىز جالاڭ بولماسىن: «ءىستى قاراپ جاتقان سۋديا ق. مەكەمتاس سوت ءوندىرىسىنىڭ ءتىلىن، ياعني قازاق ءتىلىن بىلمەيدى. ءبىز ونىڭ قازاق ءتىلىن بىلمەيتىنىن دالەلدەيىك دەپ قارسىلىق بەرسەك، قازاقشا ەكى ءسوزدىڭ باسىن قۇراي المايتىن ا.شاياحمەتوۆا دەگەن تاعى ءبىر سۋديا كەلەدى دە: «جوق، ول قازاقشا جەتكىلىكتى بىلەدى» دەپ قايتادان تاعايىنداپ كەتەدى. «تىلدەن بولەك پروتسەسستىك زاڭ نورمالارىن دا بىلمەيدى» دەپ شاعىم بەرسەك، ونى سۋديا مەكەمتاستىڭ ءوزى قاراپ، «سەندەردىڭ وتىنىشتەرىڭ قاناعاتتاندىرىلمايدى» دەپ ءوزى شەشىم شىعارادى» دەيدى قورعاۋشى ابزال قۇسپان.

ول ول ما، سول سۋديا ا.شاياحمەتوۆا قاۋلى قابىلداعاندا سوت قۇرامىن دۇرىس ايتپاي پروتسەستىك زاڭ بۇزۋشىلىققا بارادى. قاۋلىنى سايتقا سالعاندا ءماتىندى تۇزەتىپ قويىپ، زاڭدى تاعى بۇزادى. ال، ول ەرتەڭگى اپەللياتسيالىق القادا وسى جۇرگىزىلگەن سوت تەرگەۋىن تۇگەلدەي زاڭسىز دەپ تانۋعا نەگىز بولۋى مۇمكىن دەپ، قورعاۋشىلار وعان قارسىلىق بىلدىرسە، «سىزدەردىڭ ماعان قارسىلىق بىلدىرۋگە حاقىلارىڭىز جوق» دەپ، بىراق، ءسوزىن زاڭمەن نەگىزدەپ، دالەلدەي الماسا دا كەتپەي وتىرىپ الادى. ال، سۋديا ق.مەكەمتاسقا نەگە قارسىلىق بىلدىرىلگەنىن وزدەرى وعان دا قارسى قورعاۋشىلاردان سۇراپ، انىقتاي الماعانمەن، سۋديا ا.شاياحمەتوۆا ق.مەكەمتاستىڭ وزىنەن عانا سۇراپ الىپ، «قارسىلىق كورسەتۋگە نەگىز جوق» دەپ قاۋلى قابىلدايدى. ا.قۇسپان: «مەن مىناداي زاڭ بۇزۋشىلىقتى 20 جىل قورعاۋشىلىق پراكتيكامدا كەزدەستىرگەن جوقپىن، ءتىپتى نە ايتۋدى بىلمەيمىن» دەيدى.

بۇل جازعانىمىز قىلمىسكەردىڭ امالىن تاۋىپ، ءادىل سوت قۇرىعىنان قۇتىلىپ كەتۋى ءۇشىن جاسالىپ وتىرعان قادام ەمەس. مۇلدەم كەرىسىنشە! بۇگىنگى تاڭدا كۋالەر سۇرالىپ بىتكەن سوتتا «ايىپتاۋ جاعىنان كەلگەن 20-عا جۋىق كۋاگەردىڭ بارلىعى (ا.شايمەردەنوۆتىڭ وزىنەن باسقاسى) يسلام ابىشەۆتىڭ پايداسىنا جاۋاپ بەرىپ، تەرگەۋشىلەردىڭ قيتۇرقىلىقتارىن اشكەرە ەتتى» دەيدى قورعاۋشى ا.قۇسپان. تەرگەۋشىلەر جالعان قۇجات (فالسيفيكاتسيا) جاساعانى جايلى (ونىڭ بىرەۋى كۇدىكتىنى قاماۋعا سانكتسيا الۋ ءۇشىن) - 2 ءوتىنىش، سۋدياعا قارسىلىق (وتۆود) ءبىلدىرۋ تۋرالى - 3 ءوتىنىش، پروكۋرورعا قارسىلىق ءبىلدىرۋ جايلى - 2 ءوتىنىش، جالپى 16.11.2019ج. دەيىن 23 ءوتىنىش بىلدىرىلگەنمەن، سونىڭ 18 قاناعاتتاندىرىلعان جوق، 2 اشىق قالدىرىلدى.

قۇرمەتتى پرەزيدەنت!

زاڭ عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، ەكى دۇركىن پارلامەنت دەپۋتاتى قابىلسايات ابىشەۆ: «قازاقتىڭ بيلەرى ءىستى ار-ۇياتپەن شەشكەن. ولاردا كودەكس بولعان جوق. اقش سوتىندا كودەكس جوق. سۋديا ولاردا – قۇقىقتىڭ ءمان-ماعىناسىن ءتۇسىندىرۋشى. ونىڭ ۇكىم شىعارارداعى قۇقىقتىق نەگىزى – ادامگەرشىلىك نورمالار. ونىڭ شەشىمى ۇلگىلى (لاتىنشا – كلاسسيكالىق) بولىپ شىقسا، باسقا سۋديالار سوعان سىلتەمە جاساپ وتىرادى» دەيدى. ي.ابىشەۆتىڭ ءىسىنىڭ تىركەلمەۋى وسىنداي پرەتسەدەنتتىڭ ناق ءوزى.

مەن سىزدەن قر كونستيتۋتسياسىندا جازىلعان «بارلىق بيلىكتىڭ باستاۋى – حالىقتىڭ» ءبىر وكىلى رەتىندە جازىقسىز جاننىڭ ادىلەتسىز سوت شەشىمىنىڭ قۇربانى بولىپ كەتپەي، ءىس ادىلدىكپەن شەشىلۋى ءۇشىن ءاربىر سۋديانى جەكە تاعايىندايتىن قر پرەزيدەنتى رەتىندە مىنا ىسكە ارالاسۋىڭىزدى تالاپ ەتەمىن. تالابىم بىرەۋ عانا: سوتتى ءادىل، قازاق ءتىلىن جاقسى بىلەتىن سۋديا جۇرگىزسىن. ءبىز سوت پروتسەسىندە جوعارىدا ءبىر شەتى عانا كورسەتىلگەندەي، زاڭنىڭ بەلدەن باسىلۋىنا قاراپ، ونىڭ ارتىندا ي.ابىشەۆتىڭ «1ترلن.بيۋدجەت تەڭگەسىن ۇنەمدەۋىن» كەشىرە الماعان قۇدىرەتتى تۇلعالار تۇر دەپ كۇدىكتەنۋگە ءماجبۇرمىز. ايىپتاۋ فاكتىلەرىنىڭ ءبارى سوتتا جوققا شىعارىلىپ جاتقان كەزدە، ءىستىڭ تىركەلمەۋى سۋديا مەن پروكۋرورعا ابىرويىن ساقتاپ، سىپايى تۇردە بۇل تۇيىقتان شىعىپ كەتۋلەرىنە مۇمكىندىك تۋعىزىپ ەدى. ولار وعان بارا المادى، قولدارىندا تۇرعان مۇمكىندىكتى پايدالانبادى. سەبەبىن، اشىپ ايتا الماساق تا، ءبارىمىزدىڭ ءىشىمىز سەزىپ وتىر. بۇل حات ءسىزدىڭ قولىڭىزعا جەتكىزىلمەگەن كۇيى ۇكىم شىعارىلاتىن بولسا، ءبىز حالىقارالىق سوتتارعا جۇگىنەتىن بولامىز. وندا ەلىمىزدەگى سوت بيلىگى بار ابىرويىنان ايرىلادى، ول كەزدە وكىنگەنمەن كەش بولادى.

ەندى ەڭ بولماسا ءسىز قازاقتىڭ سوت جۇيەسى الەم الدىندا قاس ماسقارا بولۋىنا جول بەرمەڭىز.

بۇل جالعىز مەنىڭ عانا ەمەس، ءبارىمىزدىڭ دە، قالىڭ حالىقتىڭ دا تالاپ-تىلەگى دەپ بىلەمىن. ءسىز كونستيتۋتسيا بويىنشا حالىق قۇقىعىنىڭ بۇزىلمۋىنىڭ كەپىلىسىز. «الەم كۇيرەسە كۇيرەسىن، بىراق، ادىلەت سالتانات قۇراتىن بولسىن» دەگەن كونەريمدىكتەر. ويتكەنى، ادىلدىك كۇيرەگەن جەردە الەمنىڭ ەرتەلى-كەش ءبارىبىر كۇيرەيتىنىنە كوزدەرى جەتكەن سوڭ ايتقان. ودان بولەك «ءادىل پاتشا تۇسىندا ءومىر ءسۇر» دەگەن بابالارىمىز. ادىلدىك ورناۋى وسىنداي جەكەلەگەن وقيعالاردان باستالادى.

قۇرمەتپەن،

ومىرزاق اقجىگىت،

تاۋەلسىز جۋرناليست.

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz