QR Preziydenti Q-J.Toqaevqa

AShYQ HAT

Qúrmetti Preziydent myrza!

Qysqasha isting mәni. QR Auylsharushylyghy ministrligi Su resurstary komiytetining tóraghasy Islam Ábishevting ýstinen 2019 jyldyng 14-nauryzynda A.Shәimerdenov degenning aryzyndaghy 2014 jylghy jәne 2018 jylghy eki epizod (oqigha) boyynsha qylmystyq is qozghalyp, eki týrli aiyp taghylyp, ol qamaugha alynady. 2015 jyldan bergi tәrtip boyynsha qylmystyq is qozghalu ýshin әr epizod sotqa deyingi tergeuding birynghay reestrinde (STBR nemese oryssha ERDR) jeke tirkelui tiyis. Tergeushi 1-shi epizod boyynsha maghlúmatty Reestrge tirkeydi, ol is qylmys qúramy bolmaghany sebepti 30-shilde kýni qysqartylady. Al, 2-shi epizod boyynsha tirkelmey, úmyt qalady. Biraq, aldyn-ala tergeu isi jýrgizile beredi. Ol bitip, 14-qazannan beri sot tergeui jýrip jatyr. Onyng tirkelmegenin qorghaushy M.Esqaraev jaqynda bayqap, «qylmystyq is qozghalmaghan song tergeuge de, sotta qaraugha da bolmaydy, IY.Ábishevting isi osy jerden qysqartyluy tiyis» dep, sotqa ótinish týsirgenimen, sudiya ony qarau ýshin kenesu bólmesine de ketken joq, «ýkim shyghararda sot aktisimen birge qaraymyn» dep keyinge qaldyrdy...

Qúrmetti Preziydent myrza!

Qorghaushylardyng pikirinshe, búl – jay ghana zang búzushylyq emes, búl – zang jýiesin týbirimen shayqaytyn, jaman ýlgi (presedent) tudyratyn óte qauipti qúbylys. Sudiya men prokuror «qylmystyq-prosestik kodekste is tirkelmegen jaghdayda ne istelui kerektigi jayly eshnәrse jazylmaghan» deui mýmkin. Birinshiden, zang shygharushylar ómirde ne bolarynyng bәrin aldyn-ala boljap biletin kóripkelder emes, al, tergeushi isti tirkemey ketui, sudiya men prokurordyng oghan kóz júma qarauy mýmkin-au degen joramal olardyng oiyna ýsh úiyqtasa da kelmeydi ghoy! Ekinshiden, osynday shekten shyqqan oqighalardan keyin baryp zandargha ózgeris engizilmey me?

Sot prosesinde (!) oryn alyp otyrghan zang búzushylyq jalghyz búl emes. Sózimiz jalang bolmasyn: «Isti qarap jatqan sudiya Q. Mekemtas Sot óndirisining tilin, yaghny qazaq tilin bilmeydi. Biz onyng qazaq tilin bilmeytinin dәleldeyik dep qarsylyq bersek, qazaqsha eki sózding basyn qúray almaytyn A.Shayahmetova degen taghy bir sudiya keledi de: «Joq, ol qazaqsha jetkilikti biledi» dep qaytadan taghayyndap ketedi. «Tilden bólek prosesstik zang normalaryn da bilmeydi» dep shaghym bersek, ony sudiya Mekemtastyng ózi qarap, «senderding ótinishtering qanaghattandyrylmaydy» dep ózi sheshim shygharady» deydi qorghaushy Abzal Qúspan.

Ol ol ma, sol sudiya A.Shayahmetova qauly qabyldaghanda sot qúramyn dúrys aitpay prosestik zang búzushylyqqa barady. Qaulyny saytqa salghanda mәtindi týzetip qoyyp, zandy taghy búzady. Al, ol ertengi apellyasiyalyq alqada osy jýrgizilgen sot tergeuin týgeldey zansyz dep tanugha negiz boluy múmkin dep, qorghaushylar oghan qarsylyq bildirse, «sizderding maghan qarsylyq bildiruge haqylarynyz joq» dep, biraq, sózin zanmen negizdep, dәleldey almasa da ketpey otyryp alady. Al, sudiya Q.Mekemtasqa nege qarsylyq bildirilgenin ózderi oghan da qarsy qorghaushylardan súrap, anyqtay almaghanmen, sudiya A.Shayahmetova Q.Mekemtastyng ózinen ghana súrap alyp, «qarsylyq kórsetuge negiz joq» dep qauly qabyldaydy. A.Qúspan: «Men mynaday zang búzushylyqty 20 jyl qorghaushylyq praktikamda kezdestirgen joqpyn, tipti ne aitudy bilmeymin» deydi.

Búl jazghanymyz qylmyskerding amalyn tauyp, әdil sot qúryghynan qútylyp ketui ýshin jasalyp otyrghan qadam emes. Mýldem kerisinshe! Býgingi tanda kuәler súralyp bitken sotta «ayyptau jaghynan kelgen 20-gha juyq kuәgerding barlyghy (A.Shaymerdenovting ózinen basqasy) Islam Ábishevting paydasyna jauap berip, tergeushilerding qiytúrqylyqtaryn әshkere etti» deydi qorghaushy A.Qúspan. Tergeushiler jalghan qújat (falisifikasiya) jasaghany jayly (onyng bireui kýdiktini qamaugha sanksiya alu ýshin) - 2 ótinish, sudiyagha qarsylyq (otvod) bildiru turaly - 3 ótinish, prokurorgha qarsylyq bildiru jayly - 2 ótinish, jalpy 16.11.2019j. deyin 23 ótinish bildirilgenmen, sonyng 18 qanaghattandyrylghan joq, 2 ashyq qaldyryldy.

Qúrmetti Preziydent!

Zang ghylymynyng doktory, professor, eki dýrkin Parlament deputaty Qabylsayat Ábishev: «Qazaqtyng biyleri isti ar-úyatpen sheshken. Olarda kodeks bolghan joq. AQSh sotynda kodeks joq. Sudiya olarda – qúqyqtyng mәn-maghynasyn týsindirushi. Onyng ýkim shygharardaghy qúqyqtyq negizi – adamgershilik normalar. Onyng sheshimi ýlgili (latynsha – klassikalyq) bolyp shyqsa, basqa sudiyalar soghan silteme jasap otyrady» deydi. IY.Ábishevting isining tirkelmeui osynday presedentting naq ózi.

Men sizden QR Konstitusiyasynda jazylghan «barlyq biylikting bastauy – halyqtyn» bir ókili retinde jazyqsyz jannyng әdiletsiz sot sheshimining qúrbany bolyp ketpey, is әdildikpen sheshilui ýshin әrbir sudiyany jeke taghayyndaytyn QR Preziydenti retinde myna iske aralasuynyzdy talap etemin. Talabym bireu ghana: sotty әdil, qazaq tilin jaqsy biletin sudiya jýrgizsin. Biz sot prosesinde jogharyda bir sheti ghana kórsetilgendey, zannyng belden basyluyna qarap, onyng artynda IY.Ábishevting «1trln.budjet tengesin ýnemdeuin» keshire almaghan qúdyretti túlghalar túr dep kýdiktenuge mәjbýrmiz. Ayyptau faktilerining bәri sotta joqqa shygharylyp jatqan kezde, isting tirkelmeui sudiya men prokurorgha abyroyyn saqtap, sypayy týrde búl túiyqtan shyghyp ketulerine mýmkindik tughyzyp edi. Olar oghan bara almady, qoldarynda túrghan mýmkindikti paydalanbady. Sebebin, ashyp aita almasaq ta, bәrimizding ishimiz sezip otyr. Búl hat sizding qolynyzgha jetkizilmegen kýii ýkim shygharylatyn bolsa, biz halyqaralyq sottargha jýginetin bolamyz. Onda elimizdegi sot biyligi bar abyroyynan airylady, ol kezde ókingenmen kesh bolady.

Endi eng bolmasa Siz qazaqtyng sot jýiesi әlem aldynda qas masqara boluyna jol bermeniz.

Búl jalghyz mening ghana emes, bәrimizding de, qalyng halyqtyng da talap-tilegi dep bilemin. Siz Konstitusiya boyynsha halyq qúqyghynyng búzylmuynyng kepilisiz. «Álem kýirese kýiresin, biraq, әdilet saltanat qúratyn bolsyn» degen kónerimdikter. Óitkeni, әdildik kýiregen jerde әlemning erteli-kesh bәribir kýireytinine kózderi jetken song aitqan. Odan bólek «әdil patsha túsynda ómir sýr» degen babalarymyz. Ádildik ornauy osynday jekelegen oqighalardan bastalady.

Qúrmetpen,

Ómirzaq Aqjigit,

tәuelsiz jurnalist.

Qosymsha: Abai.kz aqparattyq portaly erkin aqparat alany. Múnda oy jarystyryp, pikir almastyrugha әrkim qúqyly. Jogharydaghy spiykerding pikiri redaksiya ústanymyn bildirmeydi. Aldaghy uaqytta maqalada esim-soylary atalghan jekelegen azamattar redaksiyamyzgha jauap beruge niyetti bolsa, olardyng da pikirin beruge әzirmiz. 

Abai.kz