قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان «اباي جانە XXI عاسىرداعى قازاقستان» اتتى بۇل ەڭبەگىن اقيقاتىندا ءوز باسىم ابايدى جاڭاشا ءتۇسىنۋدىڭ جاڭا الىپپەسى دەپ قابىلدادىم. ويتكەنى بۇعان دەيىن ابايدىڭ كەي ناقىلدارى مەن قارا سوزدەرىن، ءتۇرلى عاقيالارىن ايتىپ جۇرگەنىمىزبەن ولاردىڭ بارلىعىنىڭ دا ءبىزدىڭ ەلدىگىمىز بەن مەملەكەتتىلىگىمىز ءۇشىن زور ماڭىزى بار ەكەندىگىنە وي جۇگىرتە قويعان جوق ەدىك. بالكىم سودان دا بولار «اباي قازاقتىڭ تەك جامان مىنەزىن عانا تەرىپ ايتىپ كەتكەن ەكەن عوي» دەگەن جاڭساق پىكىرلەردىڭ شاڭ بەرىپ قالعانى دا جوق ەمەس، بولدى.

بۇل ەڭبەگىندە قاسىم-جومارت توقاەۆ ابايدى ءبىزدىڭ عاسىرىمىزدىڭ، ياعني، «جاڭا قوعامنىڭ جاناشىرى» رەتىندە پاراساتتى دا پايىمدى ءوز ويىمەن انىق تا ايقىن ءبىلدىرىپ وتىر. راسىندا دا اباي بىزگە بۇرىنعىدان دا ەندى جاقىنداي ءتۇستى، ەندى ۇعىنىقتى بولا باستادى. پرەزيدەنتىمىزدىڭ ابايدىڭ ويلارىن بۇگىنگى زاماننىڭ اعىمىمەن جانە بۇگىنگى كۇننىڭ، جالپى بارشا ادامزات بالاسىن تولعاندىرىپ وتىرعان وزەكتى ماسەلەلەرىمەن بايلانىستىرا تالداۋى ەندىگىلەردىڭ اباي حاكىمنىڭ ەڭبەكتەرىن ءوز ەرىكتەرىمەن قولعا الىپ، وقۋلارىنا سەبەپكەر بولارى دا انىق.

اباي راسىندا دا ۇلتتىق بولمىستىڭ ۇلگىسى! مۇنى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى وتە پايىمدى زەردەلەپ بەردى. «ابايدىڭ شىعارمالارىنا زەر سالساق، ونىڭ ۇنەمى ەلدىڭ العا جىلجۋىنا، ءوسىپ-وركەندەۋىنە شىن نيەتىمەن تىلەۋلەس بولعانىن، وسى يدەيانى بارىنشا دارىپتەگەنىن بايقايمىز. ال ىلگەرىلەۋدىڭ نەگىزى ءبىلىم مەن عىلىمدا ەكەنىن انىق بىلەمىز. اباي قازاقتىڭ دامىلسىز وقىپ-ۇيرەنگەنىن بار جان-تانىمەن قالادى. «عىلىم تاپپاي ماقتانبا» دەپ، ءبىلىمدى يگەرمەيىنشە، بيىكتەردىڭ باعىنا قويمايتىنىن ايتتى. ول «ءبىز عىلىمدى ساتىپ مال ىزدەمەك ەمەسپىز»، – دەپ تۇجىرىمداپ، كەرىسىنشە، ەل داۋلەتتى بولۋى ءۇشىن عىلىمدى يگەرۋ كەرەكتىگىنە نازار اۋداردى. ۇلى ابايدىڭ «پايدا ويلاما، ار ويلا، تالاپ قىل ارتىق بىلۋگە» دەگەن ونەگەلى وسيەتىن دە وسى تۇرعىدان ۇعىنۋىمىز قاجەت» – دەپ پرەزيدەنتىمىز دانىشپاننىڭ وسى تۇجىرىمدارىنىڭ قازىرگى ۋاقىتتا دا جانە قاشان بولسىن وزەكتى بولىپ قالا بەرەتىندىگىن العا تارتتى.

قازىرگىدەي جاھاندانۋ زامانىندا ءبىز ءوزىمىزدى ۇلت ەسەبىندە قالاي ساقتاپ قالا الامىز دەگەن وي ارقايسىمىزدى مازالاپ جۇرگەنى دە انىق. وسى وي ۇشىنا ىلىگەر جاۋاپتىڭ دا ابايدا بارلىعىن قاسىم-جومارت توقاەۆ ءدوپ باسىپ تانىتىپ وتىر. «ابايدى تانۋ – ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى تانۋى. ادامنىڭ ءوزىن-ءوزى تانۋى جانە ۇنەمى دامىپ وتىرۋى، عىلىمعا، بىلىمگە باسىمدىق بەرۋى – كەمەلدىكتىڭ كورىنىسى. ينتەللەكتۋالدى ۇلت دەگەنىمىز دە – وسى. وسىعان وراي، اباي ءسوزى ۇرپاقتىڭ باعىت الاتىن تەمىرقازىعىنا اينالۋى قاجەت»،– دەگەن توقاەۆ تۇجىرىمىن بۇگىنگى جانە كەلەر ۇرپاقتىڭ ساناسىنا بەرىك ورنىعۋعا ءتيىستى اتالى ءسوز دەپ بىلەمىن.

تاعى دا پرەزيدەنتتىڭ «دۇنيە جۇزىندە عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ءتۇرلى سالالارىن دامىتۋعا زور ۇلەس قوسىپ، بۇكىل ادامزاتقا ورتاق ويشىل رەتىندە تانىلعان تۇلعالار بارشىلىق»،–دەي كەلىپ، ەندىگى ارادا «شەتەلدىكتەردىڭ ءبارى بىردەي قازاقستان دەگەندە بىردەن ابايدىڭ ەسىمىن اتايتىنداي دارەجەگە جەتۋىمىز كەرەك. وزگە جۇرت «قازاق حالقى – ابايدىڭ حالقى» دەپ بىزگە ءىلتيپات ءبىلدىرىپ وتىرسا، زور مارتەبە بولارى انىق»، – دەگەنى بارشامىزدى تەرەڭ ويعا جەتەلەيدى. ازىرگە «قازاقستان» دەگەنىمىزدە تەك «بايقوڭىردى» عانا اتايتىن سول شەتەلدىكتەر ەندىگى ارادا «مەن قازاقپىن» دەگەندە ابايدى بىردەن اۋىزعا الاتىن دارەجەگە جەتسەك، بۇل ۇلت مەرەيى بولار ەدى! ول ءۇشىن اۋەلى ابايدى بارشا قازاق ءبىزدىڭ ءوزىمىز تانۋعا ءتيىستىمىز! الدا وسىعان جەتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ اتقاراتىن قىرۋار ىستەر كۇتىپ تۇر. ءبىز ەگەمەن ەل رەتىندە ءوسىپ-وركەندەۋىمىز ءۇشىن مەملەكەتتىلىگىمىزدى نىعايتۋىمىز كەرەك».

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «اباي جانە XXI عاسىرداعى قازاقستان» اتتى بۇل ەڭبەگىنىڭ تاعى ءبىر قۇندىلىعى، اباي ويلارىن «مەملەكەت ءىسىنىڭ مۇددەلەسى» رەتىندە قاراستىرۋى دەۋگە بولادى. راسىندا، ءبىز ءوز مەملەكەتىمىزدى ءالى دە قۇرىپ، سونىمەن بىرگە، سول مەملەكەتتىگىمىزدى ءالى دە نىعايتۋعا ءتيىستى ەلمىز. ويتكەنى، ءار زاماننىڭ ءوز تالابى بار. كوز شىرىمىن الىپ، ءبىر قالعۋدى بىلمەي، ءوز تىرشىلىگى مەن ءوز مەملەكەتتىگىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جانتالاسىپ جاتقان قازىرگى الەم قازاق ەلىنىڭ الدىنا دا ءسات سايىن جاڭا جانە قاتاڭ تالاپتار قويىپ وتىرعانى دا انىق.
«ۇلى اقىن ءوزىنىڭ شىعارمالارىندا ەلدىك مۇراتتى اسقاقتاتىپ، ۇلت بىرلىگىن بيىكتەتتى. ول ادىلەتتى قوعام قۇرۋ يدەياسىن كوتەرگەن. دەمەك، ابايدىڭ كوزقاراستارى ءححى عاسىرداعى قازاقستان قوعامى جانە ونىڭ بەرەكە-بىرلىگى ءۇشىن اسا قۇندى،–دەگەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ ويى حاكىم ابايدىڭ ۇستانىمدارىنىڭ وركەنيەتتى مەملەكەت قاعيدالارىمەن ۇندەسەتىندىگىن يلاندىرا ايتادى.

قازىرگى جاعدايدا قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ پرەزيدەنتتىك ىسىندە اباي دانالىعىن باسشىلىققا الىپ وتىرعاندىعىن اڭعارامىز. اسىرەسە، توقاەۆتىڭ 2019 جىلعى 12 ماۋسىمدا پرەزيدەنت قىزمەتىنە كىرىسەردە «ءبىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى مىندەت – زاڭعا ساي ادال قىزمەت ەتۋ» دەگەنى جانە دە بىلتىرعى 2 قىركۇيەكتەگى «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ – قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» اتتى جولداۋىندا «ازاماتتاردىڭ بارلىق سىندارلى ءوتىنىش-تىلەكتەرىن جەدەل ءارى ءتيىمدى قاراستىراتىن «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ – بارىمىزگە ورتاق مىندەت»، – دەپ اتاپ كورسەتكەن قاعيدالارى ۇلى ابايدىڭ سول ادىلەتتى قوعام قۇرۋ يدەياسىمەن وزەكتەسىپ جاتقاندىعى دەپ ايتار ەدىم. وسى وي تاعى ءبىر ويعا جەتەلەيدى. جالپى، ءبىز ەندىگى ارادا مەملەكەتتىك ىستەگى ءوز قىزمەتىمىزدى دە، جەكە باسىمىزدى دا ابايعا قاراپ تۇزەۋگە ءتيىستىمىز. سانالى دا ساپالى ۇرپاق تاربيەلەۋ ءىسىنىڭ دە باستى نىسانى اباي بولۋى كەرەك!

تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسى پرەزيدەنت ماقالاسىندا ابدەن ورىندى ايتىلدى دەۋگە بولادى. ءبىز ەندىگى ارادا ءوز اتا زاڭىمىزعا ساي قۇقىقتىق جانە دەموكراتيالىق مەملەكەتتى تولىق ورنىقتىرامىز دەسەك، قازاقتىڭ اعايىنشىلىعىنان بۇرىن زاڭ قاعيدالارى باسىم تۇرۋعا ءتيىستى. جاسىراتىنى جوق، قازىرگى جاستار ادالدىق پەن ادىلدىكتىڭ، سونىڭ ىشىندە زاڭنىڭ ۇستەمدىك قۇرۋىن قالايدى. وسى ۇشەۋى، ادالدىق، ادىلدىك، زاڭ ۇستەمدىگى بولماعاننان كەيىن جاستارىمىزدىڭ جىگەرى قۇم بولىپ، ءتۇڭىلىپ كەتەدى، شەت ەل اسىپ جاتادى. كەيبىرەۋلەرى كۇن كورىستەرى ءۇشىن ازعىندىق جولعا دا تۇسەدى. «جامانشىلىققا ءبىر ەلىگىپ كەتكەن سوڭ، بويىن جيىپ الىپ كەتەرلىك قايرات قازاقتا كەم بولادى»، – دەگەن ابايدىڭ ون ءتورتىنشى قارا سوزىندە ايتىلعان وسى ءبىر عاقليانىڭ دا ماڭىزدىلىعىن ەسكەرگەنىمىز ابزال.

«بىزگە، اباي ايتقانداي، ارتىق ماقتانعا سالىنۋ، وزگەنى قور، ءوزىمىزدى زور ساناۋ، داۋ قۋ استە جاراسپايدى. ءار قادامىمىزدى انىق باسىپ، الەمدە جانە ەلىمىزدە بولىپ جاتقان وقيعالاردى بايىپپەن ساراپتاي ءبىلۋىمىز قاجەت»،–دەگەن پرەزيدەنت تۇجىرىمى سول اباي ايتقان «وسەك، وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق…» سياقتى بەس دۇشپاننىڭ قازاق قوعامىنا ءالى دە قاۋىپتى ەكەندىگىن اڭداتادى. جاسىراتىنى جوق، ءالى دە بولسا قازاق قوعامى سول اباي ايتقان بەس دۇشپاننىڭ ارباۋىنان تولىق ارىلا دا قويعان جوق.
جانە دە توقاەۆتىڭ «تۇراقتىلىق پەن دامۋىمىزدىڭ كەپىلى بولعان تاتۋلىق پەن بىرلىكتى بارىنەن جوعارى قويعان ابزال.

مەملەكەت مۇددەسىن كوزدەسەك، اۋەلى ساباقتاستىق ساقتالىپ، توگىلگەن تەر مەن اتقارعان ەڭبەكتىڭ دالاعا كەتپەۋىن ويلايىق»، – دەگەن ويىمەن ءبىزدىڭ ارقايسىمىز ساناسۋعا ءتيىستىمىز. وسى كۇندەرى حاكىم ابايدىڭ «تاتۋلىقتان اسقان جولداس جوق» دەگەن قاعيداسىن سانامىزعا بەرىك ورنىقتىرساق ادامشىلىقتىڭ باسى وسى بولار ەدى.

«ادام ءومىرى تۇتاسىمەن ءتۇرلى قارىم-قاتىناستاردان قۇرالادى. ونسىز ادام قوعامنان ءبولىنىپ قالماق. ال قارىم-قاتىناس مىندەتتى تۇردە ءوزارا جاۋاپكەرشىلىكتى تۋعىزادى. بۇل جاۋاپكەرشىلىك قارا باسىنىڭ قامىن بيىك قوياتىن وزىمشىلدىك ارالاسقان كەزدە بۇزىلادى. سوندىقتان اباي: «اقىل، قايرات، جۇرەكتى بىردەي ۇستا، سوندا تولىق بولاسىڭ ەلدەن بولەك»، دەپ ادامعا نۇرلى اقىل مەن ىستىق قايراتتان بولەك، جىلى جۇرەك كەرەك ەكەنىن ايتادى. وسى ءۇش ۇعىمدى ول ۇنەمى بىرلىكتە قاراستىرادى، بىراق الدىڭعى ەكەۋى جۇرەككە باعىنۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى»، – دەگەن قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ وسى ءبىر پايىمدى ءسوزى جالپى ادامزات بالاسىنىڭ ادامي قۇندىلىقتارىنىڭ تاربيەسىنە قاراي ويىسارى انىق.

جابال ەرعاليەۆ،
جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى،
سەناتورلار كەڭەسىنىڭ مۇشەسى.

Abai.kz