قازىرگى تاڭدا قازاقتىڭ باس اقىنى - اباي قۇنانبايۇلىنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىن مەرەكەلەۋگە دەگەن دايىندىق جەر-جەردە قىزۋ باستالىپ كەتكەندىگىن كوزى قاراقتى وقىرمانداردىڭ جاقسى بىلەتىندىگى داۋسىز. مەملەكەت باسشىسى وسى ايتۋلى داتاعا وراي ارنايى جارلىق تا شىعاردى. ال الەۋمەتتىك جەلىدە بىلتىرعى جىلى #Abai175 چەللەندجى باستالىپ كەتتى. بۇل شاراعا رەسەي، بەلارۋس، ۇلىبريتانيا، يتاليا، مىسىر، تۇركيا، اقش، اۆستراليا، قىرعىستان، فرانتسيا مەن قىتاي سەكىلدى ءمۇيىزى قاراعايداي 12 ەل قوسىلدى. 

الايدا ءبىر وكىنىشتىسى، بۇكىل الەم ءىلىپ الىپ كەتكەن وسىناۋ ۇلى شاراعا ءبىزدىڭ قوستانايدىڭ ءتىپتى دە ءمان بەرەتىن ءتۇرى بايقالمايدى. ءبىزدىڭ وڭىردە حاكىم ابايدان دا كورشى ەلىمىزدىڭ باس اقىنى - پۋشكين قادىرلىرەك، قىمباتتىراق، جانىنا جاقىن با دەپ قالدىق. وعان كۇنى كەشە عانا وبلىس ورتالىعىنداعى تولستوي اتىنداعى وبلىستىق كىتاپحانادا باستالعان پۋشكين پورترەتتەرىنىڭ كورمەسى بولدى. 

«باقساق، باقا ەكەن» دەگەندەي بۇل شارا الگى اقىننىڭ ومىردەن وتكەن 10 اقپاندا قابىرعاسى قايىسىپ، ەسكە الۋ كۇنىنە ورايلاستىرىپ وتكىزىلىپتى. «مۇرنىڭ باردا، ءبىر پىسقىر» دەگەندەي بۇل كورمەگە اناۋ-مىناۋ ەمەس، 200 جىل بويى سالىنعان پورترەتتەر قويىلعان ەكەن. ونى ۇيىمداستىرۋعا تىكەلەي اتسالىسقان نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى رەسەيلىك عىلىم مەن مادەنيەت ورتالىعى دەگەننىڭ (مۇنداي دا بار ەكەن) وكىلى ولگا سكالچۋكتىڭ ماقتانا ايتۋىنا قاراعاندا مۇندا اقىننىڭ كوزى تىرىسىندە سالىنعان پورترەتتەرىنەن باستاپ، قازىرگى تاڭداعى كەسكىندەمەلەرى دە تولىق قامتىلعان. قىسقاسى، ماسكەۋدەگى ا.س. پۋشكين اتىنداعى مەملەكەتتىك مۋزەيىندەگى بارلىق پورترەتتەر تولىق كوشىپ كەلگەندىگى بايقالادى

شىندىعىندا دا مۇندا پۋشكيننىڭ نەشە ءتۇرلى بوياۋمەن سالىنعان، ءارتۇرلى ءومىر كەزەڭدەرىنەن مول حابار بەرەتىن سانداعان كەسكىندەمەلەرىنەن كوز تۇنادى.ونىڭ بەينەسىن العاش سالععان ورەست كيپرينسكي دەگەننەن باستاپ ۆاسيلي شۋحاەۆ، اناتولي زۆەرەۆ، پاۆەل ۆوليا، گەننادي نوۆوجيلوۆكە دەيىن سوزىلىپ، اياعى قازىرگى كوزى ءتىرى نيكاس سافرونوۆپەن اياقتالعان. وسى ورايدا «شىركىن-اي، ءوزىمىزدىڭ ابايدى وسىنداي مول بوياۋ مەن نەشە ءتۇرلى سيۋجەتتەردى ۇشتاستىرىپ سالا الاتىن ءبىزدىڭ سۋرەتشىلەرىمىز قايدا ءجۇر ەكەن؟» دەگەن سالماعى اۋىر ساۋالدىڭ دا بوي كوتەرەرى انىق.   

ال ەندى پۋشكيندى ءوز ەلىندە عانا ەمەس، وزگە جۇرتتىڭ تورىنە اكەلىپ، شارشاماي-شالدىقپاي ناسيحاتتاپ جۇرگەندەرگە امالسىز ءتانتى بولاسىڭ. ولارعا، ارينە، پۋشكينى قىمبات. ال بىزگە شە؟  ۇلى ابايدى ءبىز وسىلايشا باعالاي الدىق پا؟ باعالاۋ تۇگىلى، باس اقىنىمىزدىڭ مەرەيتويى كەزىندە وزگەنىڭ قاڭسىعىنا تامسىنعانىمىز نەنى كورسەتەدى؟ جارايدى، قوستانايدىڭ بيلىگىنىڭ ورىسشىل ەكەندىگىنە الدەقاشان كوزىمىز جەتكەن. ال وسىنداعى زيالى قاۋىمنىڭ: «اۋ، ۇلى ابايدىڭ مەرەيتويى جىلى الدىمەن ءوز اقىنىمىزدى ناسيحاتتاۋدىڭ ورنىنا وزگە جۇرتتىڭ اقىنىن ۇلىقتاۋىمىز قالاي؟ بۇل نە باسىنعاندىق؟» دەپ ءبىر داۋىس كوتەرۋگە دە جارامادى. ءسىرا، بۇلارعا «سەن تيمەسەڭ، مەن تيمەن بادىراق كوز» دەگەن ۇستانىم جانىنا جايلى ما دە قالام. ايتپەسە، وسى قوستانايدىڭ ابايعا ەمەس، الدىمەن پۋشكينگە بۇيرەگى بۇرىپ تۇراتىندىعى بۇگىنگى بولعان دۇنيە ەمەس. بىزدە ونى ەرەكشە قادىرلەپ، توبەگە كوتەرەدى. قالامىزدىڭ ءدال ورتالىعىندا پۋشكين كوشەسى «مەن مۇندالايدى». ونى از دەسەڭىز، سول كوشەنىڭ بويىندا، قالالىق اكىمدىكتىڭ قارسى الدىندا بۇل دۋدارباستىڭ قاسقيىپ تۇرىپ ولەڭ وقىعان ەسكەرتكىشىن دە الىستان بايقايسىز. مىنە، مۇنىسىمەن قويماي، ونىڭ پورترەتتەرىنىڭ وبلىسىمىزدىڭ باس كىتاپحاناسىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. ءدال حاكىم ابايدىڭ مەرەيتويى جىلىندا.

ال ەندى وسى كورمەنى اشقان نۇر-سۇلتانداعى الگى رەسەيلىك ورتالىق دەگەننىڭ تاعى ءبىر وكىلى - كونستانتين ۆوروبەۆ قىزا-قىزا كەلە «ارقايسىمىزدىڭ ءوز پۋشكينىمىز بار» دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى. ءسىرا، كورمەنىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ كەتىپ، ءوزىن رەسەي جەرىندە تۇرمىن دەپ ويلاپ قالسا كەرەك. ال ءبىز بولساق «وسى ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدىڭ ءوز ابايىمىز بار دەپ ايتا الامىز ما؟» دەگەن ويعا قالدىق.

ايتپاقشى، بۇل كورمە وسى كىتاپحانانىڭ ءبىرىنشى قاباتىندا ءبىر اي بويى كورسەتىلەتىن كورىنەدى. سوسىن ءتورتىنشى قاباتقا كوتەرىلىپ، پۋشكيندى كورە الماي ارماندا قالعاندار ءۇشىن تاعى دا ءبىراز تۇرادى. سوسىن قازاقستاننىڭ باسقا قالالارىن ارالاۋعا شىعاتىن كورىنەدى. سوندا بيىلعى جىل - اباي جىلى ەمەس، پۋشكين جىلى بولعانى ما؟

جالپى، قوستانايلىقتار تەك پۋشكيندى عانا ەمەس، ورىس جازۋشىلارىنىڭ بارلىعىن دا ەرەكشە قادىرلەپ، توبەسىنە كوتەرەدى. ولاردىڭ ماڭدايىنا شاڭ تيگىزبەيدى، اتىنا داق تۇسىرمەيدى، ەسىمدەرىن ماڭگىلىككە ساقتاۋعا تىرىسادى. ال،  حاكىمگە ولاردىڭ ورتاسىندا ورىن جوق. بۇعان بىلتىرىعى جىلعى نازارباەۆقا كوشە بەرۋ كەرەك دەپ ۇران كوتەرىلگەندە، قالا ورتالىعىندا گوگول، چەحوۆ پەن تولستوي سەكىلدى كەڭ دا اسەم كوشەلەر تۇرعاندا، جالعىز اباي داڭعىلىنىڭ اتىن وشىرەمىز دەپ الەك سالعاندىعىن ۇمىتا قويعان جوقپىز. سوندا دا، زيالى قاۋىم دەگەننىڭ بىرەۋىنىڭ ەڭ بولماسا «بۇل قالاي؟» دەگەن سۇراعاندىعىن ەستىگەن دە، كورگەن دە ەمەسپىز.

مۇنى دا از دەسەڭىز، اباي اتىن ەڭ بولماسا ءبىر مەكەمەگە بەرۋگە دە قيمايدى. وسىندا وزگە ات قۇرىپ قالعانداي «توبىل» دەگەن اتتان اياق الىپ جۇرگىسىز. «توبىل» فۋتبول كومانداسى، وسى اتتاس باسكەتبول كومانداسى، توبىل ستانساسى، سپك «توبول» دەگەن سەكىلدىلەر تولىپ جاتىر. ءتىپتى جاقىندا عانا وسىنداعى زاتوبول دەگەن كەنتتى «توبىل قالاسى» دەپ وزگەرتە سالدى. وعان «مەرەيتوي قارساڭىنداعى ءبىزدىڭ دە سىيلىعىمىز بولسىن دەپ اباي اتىن بەرەيىك» دەگەن دە ءبىر جان تابىلمادى. ال قازىر وسىنداعى بۇكىل تەلەديدار توبىلدى وزدەرىن «تابىىل» دەپ اتاپ، وزدەرىنشە بۇرمالاپ، ءماز بولىپ جاتىر. ال «اباي قالاسى» دەسەك، قاي تىلدە دە دۇرىس تا اسەم ايتىلار ەدى-اۋ. ە، قايسىبىرىن ايتارسىڭ...

ۇلى ابايعا جاقسى ءبىر ەسكەرتكىش تە بۇيىرماي قويدى. وزگەلەرگە كول بولعاندا، وزىمىزگە ءشول بولا قالاتىندىعىمىزدى قايتەرسىز. بىزدە ەسكەرتكىش دەگەننىڭ نەشە اتاسى بار. اسىرەسە فرانتسۋزدارعا دەگەن ىقىلاس ەرەكشە. ورتالىققا كەلسەڭىز، ءتاشتيىپ، شىرەنگەن ناپولەوندى، الايلاتىپ-جالاۋلاتىپ تۇرعان جاننا د. اركتى، كينودان عانا كورگەن مەري پوپپينس دەگەن بيكەشتىڭ، تەمىر بالقىتىپ جاتقان دوبالداي كەنشىنىڭ ەسكەرتكىشىن اينالىپ وتە المايسىز. ءتىپتى سايقىمازاق چارلي چاپلينگە دە ورىن تابىلعان.ال بۇل جەردەن ابايدىڭ بەينەسىن ىزدەپ، اۋرە بولماڭىز. قوستانايلىقتار حاكىمدى ازىرشە قاجەتسىنىپ تۇرعان جوق. مىڭ جەردەن مەرەيتويى بولسا دا.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz