كەيىنگى كەزدەرى ەلىمىزدە، اسىرەسە، تەرىستىك وڭىرلەردە سەپاراتيستىك پيعىلدىڭ بەلەڭ الىپ كەتكەندىگى كىم-كىمدى دە الاڭداتپاي قويمايدى. تاۋەلسىزدىگىمىز ءۇشىن اسا قاۋىپتى قۇبىلىستىڭ وزگە ۇلت وكىلدەرى كوپ شوعىرلارلانعان جەرلەردە كوبىرەك بايقالىپ قالاتىندىعى دا جاسىرىن جايت ەمەس. وتكەندە عالامتوردا تەمىرتاۋدا تۇراتىن ورىس جىگىتىنىڭ ايىلىن جيماستان: «قازاقستان رەسەيگە قوسىلۋى كەرەك. ونى وسىندا تۇراتىن اداماردىڭ ءبارى دە قولدايدى. ونىڭ ىشىندە قازاقتار دا از ەمەس», - دەپ اشىق ايتۋى ءبارىمىزدى دە ويلانتپاي قويمايدى.

«جاتسا-تۇرسا كورشىمىزدىڭ ەتەگىنەن ۇستاۋدى ارماندايتىندار بىرەن-ساران عوي»، - دەپ، «حالىقتار دوستىعى» جايلى ەرتەگىگە سەنىپ، ارقامىزدى كەڭگە سالىپ جۇرە بەرسەك، ءتۇبى وپىق جەرىمىز ايدان انىق. ويتكەنى سول تەمىرتاۋلىق سەپاراتيستىڭ جاقتاستارى ءبىزدىڭ قوستانايدا دا تابىلىپ جاتىر. 

جاقىندا عانا وسى عالامتوردا بەلگىلى بلوگەر مارعۇلان بورانباي ءوز بلوگىندا قوستانايلىق دميتري گونچارەنكو دەگەننىڭ ءوز ۇيىندە شالقالاپ جاتىپ الىپ، قازاقستاندى اشىق جاقتىرمايتىندىعىن، بۇيرەگىنىڭ رەسەيگە اشىق بۇرىپ تۇراتىندىعىن، ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك ءوڭىرىنىڭ كورشىمىزگە قوسىلۋى كەرەك ەكەندىگىن، ال ءوزى وسىنى اشىق قولدايتىندىعىن، مۇنداي ساياسات ءۇشىن كەزىندە ۋكراينانىڭ دونباسس وبلىسىنا بارىپ سوعىسقاندىعىن ەشكىمنەن قىسىلماستان اشىقتان-اشىق جايىپ سالعاندىعىن كورسەتىپ، ءبارىمىزدى مۇنداي جىكشىلدەردەن ساق بولۋعا شاقىردى.

ارينە، كەيىن بۇل جىگىت عالامتورعا شىعىپ، ءوزىنىڭ قاتەلەسكەندىگىن ايتىپ، كەشىرىم سۇرادى. مۇنىسى، ارينە، اشىقتان-اشىق كولگىرسۋشىلىك. ايتپەسە، بالا ەمەس، شاعا ەمەس، سوقتالداي جىگىتتىڭ ايداي الەم الدىندا اۋزىنا يە بولا الماي، نە بولسا، سونى ايتا سالدىم دەگەنىنە كىم سەنەدى؟ ءسىرا، قازاقتى اڭقاۋ، الداي سالامىن عوي دەپ ويلاسا كەرەك. الايدا، سەپاراتيست شىراق، قاتتى قاتەلەسەدى. قازىرگى كوزى اشىق، كوڭىلى وياۋ، ۇلتجاندى قازاق جىگىتتەرى ەشكىمگە دە ەسەسىن جىبەرمەسى حاق. گونچارەنكونىڭ قورىققاندىعى دا وسىدان شىعار.

جالپى، سەپاراتيزم دەگەن پالە قايدان شىعادى؟ ونى قورەكتەندىرەتىن نە نارسە؟ ول نەگىزىنەن بوتەن ۇلتتىڭ وكىلدەرى باسىم تۇراتىن، سولاردىڭ ۇستەمدىگى ۇنەمى بايقالىپ وتىراتىن، قازاق ءتىلىن مۇلدەم قاجەتسىز ەتەتىن، ەلىمىزدىڭ سالت-ءداستۇر مەن مادەنيەتىنە مەنسىنبەي قارايتىن وڭىرلەردە مىندەتتى تۇردە بوي كورسەتىپ قالادى. كەشەگى دۇنگەن وقيعاسىندا وسىنداي بەلگىلەردىڭ كورىنىس تاپقاندىعىن دا ەشكىم تەرىسكە شىعارا قويماس.

مىنە وسىنداي قاىۋىپتى قۇبىلىس ءبىزدىڭ قوستاناي وڭىرىندە دە جەتەرلىك. ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالاسىندا ورىس ءتىلى ۇستەمدىك قۇرعان. باس قوسۋلار مەن جينالىستاردىڭ بارلىعى دەرلىك وسى تىلدە وتكىزىلەدى. انا ءتىلىمىزدىڭ تازا جەتىمدىك كورىپ جۇرگەندىگىن قالاي جاسىرامىز؟ كوشەدە جارنامالاردىڭ قازاقشاسىنداعى قەتەلەردەن كوز سۇرىنەدى. ال ورىسشاسىنان ونداي كەمشىلىكتى شام الىپ ىزدەسەڭ دا تابا المايسىڭ. مۇنىڭ ءوزى مەملەكەتتىك مارتەبە العان ءتىلىمىزدى سىيلاۋ نەمەسە قادىرلەۋ دەگەن ۇعىمعا سىيا قويار ما ەكەن؟

ال ەندى وبلىسىمىزدىڭ قالالارىنداعى كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرىلسە وسىنداعى وزگە ۇلت وكىلدەرى ءبىر كىسىدەي ورە تۇرەگەلەدى. وسىدان كەلىپ، وبلىس ورتالىعىنداعى ەڭ جاقسى، ەڭ كەڭ كوشەلەردى پۋشكين، گوگول، چەحوۆ پەن تولستوي سەكىلدى وتكەن كۇندەردىڭ ەلەسىنە اينالعان اقىن-جازۋشىلار يەلەنگەن. بەينە ءبىر كوشەلەردىڭ اتتارى وزگەرسە، كۇنى ەرتەڭ ەلىمىزدەگى حال-احۋال كۇرت ناشارلاپ، ەشتەڭەدەن پانا تاپپاي دالادا قالاتىنداي سەزىنەدى. وسىدان بولار، قوستانايدان كەيىنگى ءىرى قالا سانالاتىن رۋدنىي شاھارانىڭ ەڭ باستى داڭعىلىن «كۇن كوسەمنەن» الىپ تاستاۋعا ەشكىمنىڭ دە دارمەنى جەتەر ەمەس. بيلىك ەكىباستان جالتاق. سولاردىڭ قاس-قاباعىنا قارايدى. وسىدان دا شىعار، رۋدنىي قالاسىنىڭ اكىمى باقىتجان عايازوۆ كوشەلدەردى وزگەرتپەۋ جايلى موراتوري جاريالاپ تاستادى.

تاعى ءبىر جامان قۇبىلىس، كەيىنگى كەزدەرى قوستانايداعى دۇكەندەردىڭ بارلىعى دەرلىك ورىسشا اتاۋعا يە بولىپ جاتىر. ماسەلەن، مۇندا قازىر «توپولەك»، «كۋروچكا ريابا»، «ۋ زاحۆاتوۆوي» سەكىلدى اتاۋلاردان اياق الىپ جۇرە المايسىز. 

مۇنى از دەسەڭىز، «كوستاناي پلازا»، «مارت»، «اپەلسين» سەكىلدى ءدۇبارا اتتاردى قوسىڭىز. سوندا ەڭ بولماسا دۇكەن اتتارى بۇيىرماعان انا ءتىلىمىزدىڭ جاعدايىنا انىق قانىعارسىز.

ال قالا كوركىن كەلتىرەتىن ەسكەرتكىشتەردەن قازاقتىڭ ءيسى مۇلدەم دە سەزىلمەيدى. مۇندا ورىستىڭ اقىنى پۋشكيننەن باستاپ، فراتسۋزداردىڭ ناپولەون، جاننا د. ارك سەكىلدى ايگىلى تۇلعالارى بارىمىزگە دە شەكەسىنەن قارايدى. 

مىنەكەي، قازاقتىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتى سالتانات قۇرماعان جەردە سەپاراتيستىك پيعىلدىڭ ەتەك جايىپ كەتەتىندىگىنە تاڭ قالۋعا دا بولماس.

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz