كەشە اقمولا وبلىسى، تالاپكەر اۋىلىندا ازالى جۇرت 25 اقپاندا نۇر-سۇلتانداعى تەرگەۋ يزولياتورىندا قايتىس بولعان قوعام بەلسەندىسى دۋلات اعادىلدى اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالدى. كۇن رايىنىڭ كەلەڭسىزدىگىنە قاراماستان، كۇرەسكەر بەلسەندىنىڭ جانازاسىنا مىڭنان اسا ادام جيىلدى. مارقۇمنىڭ دەنەسى تالاپكەر اۋىلى ماڭىنداعى بەيىتكە قويىلدى.

اقمولادا جۇرت جەرلەۋ ءراسىمىن وتكىزىپ جاتقاندا، قازاقستاننىڭ وزگە قالالارىندا بەلسەندىلەر قارالى جيىندار وتكىزدى. الماتى، شىمكەنت، اقتوبە، ورال ت.ب. قالالاردا دۋلات اعادىلدى ەسكە الىپ، قۇران باعىشتالدى.

(سۋرەت ازاتتىق سايتىنان الىندى)

بەلسەندى دۋلات اعادىل 24 اقپان كۇنى كەشكى ۋاقتا ۇيىندە تۇتقىندالعان. بەلسەندىنى تۇتقىنداۋ ءساتى بەينەلەنگەن ۆيدەو الەۋمەتتىك جەلىگە تاراپ كەتتى. ال 25 اقپان كۇنى ونىڭ تەرگەۋ يزولياتورىندا بەلگىسىز جاعدايدا قايتىس بولعانى بەلگىلى بولدى. نۇر-سۇلتان قالاسى پوليتسيا دەپارتامەنتىنىڭ رەسمي مالىمەتىنشە، دۋلات اعادىل «جۇرەك تالماسىنان» كوز جۇمعان. كەيىن پوليتسيا قايتىس بولعان بەلسەندىنىڭ الكوگولدىك ىشىمدىككە ماسايعان حالدە بولعانىن ايتتى. الايدا، مارقۇمنىڭ ارىپتەستەرى بەلسەندى اعادىلدىڭ ىشىمدىك ىشپەيتىنىن ايتتى.وسىدان كەيىن نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت، اقتوبە سەكىلدى بىرنەشە قالادا نارازىلىق اكتسيالارى ءوتتى.

26 اقپاندا اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى مەن ۇلىبريتانيانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى دۋلات اعادىل قازاسىن اشىق ءارى مۇقيات تەرگەۋگە شاقىردى.

ودان بولەك بىرقاتار شەتەلدىك باق وپپوزيتسيالىق ۇستانىمداعى قوعام بەلسەندىسى دۋلات اعادىلدىڭ قازاسى تۋرالى ساراپتام ماقالالار جاريالاعان. سونىمەن شەتەلدىك باق قوعام بەلسەندىسىنىڭ قازاسى تۋرالى نە جازدى؟ ءبىز شولىپ شىقتىق...

25 اقپان كۇنى «Reuters» اگەنتتىگى «نارازىلىققا شاقىرعان قازاقستان وپپوزيتسياسىنىڭ بەلسەندىسى قاماۋدا قايتىس بولدى» (Kazakh opposition activist dies in detention, sparking protest) اتتى ماقالا جاريالاعان. ماتەريال اۆتورى – Tamara Vaal.

وندا پوليتسيا يزولياتورىندا قايتىس بولعان قوعام بەلسەندىسى دۋلات اعادىلدىڭ بەلگىسىز جاعدايدا قايتىس بولۋى مەن ەلىشىلىك نارازىلىقتار تۋرالى ايتىلعان.

«سەيسەنبى كۇنى بيلىك وكىلدەرى انتي-ۇكىمەتتىك كوزقاراستاعى قازاق بەلسەندىنىڭ ءوز جاقتاستارىن نارازىلىققا شاقىرعان سوڭ، پوليتسيا يزولياتورىندا جۇرەك اۋرۋىنان قايتىس بولعانىن حابارلادى»، دەپتى. ءارى قاراي قر ءىىم تاراتقان رەسمي اقپاراتتى ايتا كەلە، ەلدەگى قوعامدىق نارازىلىقتاردىڭ بىلتىر ناۋرىزدان باستاپ كوبەيگەنىن جازعان.

«مۇنايعا باي بۇرىنعى سوۆەت رەسپۋبليكاسىندا ساياسي بوستاندىق پەن ۇكىمەت وتاستاۆكاسىن تالاپ ەتكەن قوعامدىق نارازىلىق بىلتىر ناۋرىزدا ەلدى وتىز جىلداي باسقارعان پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ وتستاۆكاعا كەتكەننەن كەيىن كۇشەيدى»، دەپ جازادى Reuters (Public protests demanding greater political freedom and change of government in the oil-rich former Soviet republic have intensified since the resignation of President Nursultan Nazarbayev last March after almost three decades in power).

دۋلات اعادىلدىڭ قازاسىن ەستىگەن جۇرت قر ءىىم عيماراتىنىڭ الدىنا جينالىپ، بەلسەندىنىڭ قازاسى تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى اقپارات تالاپ ەتىپ، ارتىنشا جولدى جاپپاق بولعانداردى پوليتسيا كۇشپەن تاراتقانىن ايتا كەلىپ: «اعادىل انتي-ۇكىمەتتىك نارازىلىق اكتسيالارىنا قاتىستى. كەمى ەكى مارتە تۇتقىندالدى. مينيسترلىك بەلسەندى دۋلات اعادىل سوتقا قۇرمەتسىزدىك كورسەتىپ، سۋديانى بالاعاتتاۋ ءىسى بويىنشا تەرگەۋگە كەلمەگەن سوڭ، دۇيسەنبى كۇنى پوليتسيا ونى قايتا تۇتقىنداعانىن حابارلاعان»، دەپ جازىپتى اگەنتتىك.

25 اقپان كۇنى «The New York Times» باسىلىمى دا وپپوزيتسيالىق بەلسەندى دۋلات اعادىلدىڭ قازاسى تۋرالى ماتەريال جاريالاعان. Reuters ماتەريالىن كوشىرىپ تاراتقان «NYTimes» بەلسەندى دۋلات اعادىلدىڭ قازاسىن ەستىپ، مينيسترلىككە (قر ءىىم) بارعان جۇرت جولدى جاپپاققا ارەكەتتەنگەنىن، قر ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان تۇرعىمباەۆتىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتكەنىن جازىپتى. (After hearing of his death, dozens of Agadil’s fellow activists gathered outside the Interior Ministry, trying to block a street and demanding minister Yerlan Turgumbayev’s resignation).

تاعى ءبىر اعىلشىن ءتىلدى سايت – «ەurasianet.org» 26 اقپان كۇنى قوعام بەلسەندىسىنىڭ قازاسى تۋرالى «قازاقستان: بيلىك ورگاندارىنا قارسى شاققان بەلسەندى قاماۋدا قايتىس بولدى» (Kazakhstan: Activist dies in detention, piling pressure on the authorities) دەگەن تاقىرىپپەن ماقالا جاريالاپتى. ماقالا اۆتورى - Chris Rickleton.

«قازاقستان استاناسى نۇر-سۇلتاندا پوليتسيا نارازىلىق ءبىلدىرۋشى دۋلات اعادىلدىڭ قازاسى تۋرالى حابارلاپ جاتقاندا، ونىڭ تۇتقىندالۋى بەينەلەنگەن جازبا الەۋمەتتىك جەلىدە كەڭىنەن تاراپ ۇلگەرگەن»، دەگەن اتالعان باسىلىم.

ودان ءارى مارقۇمنىڭ قازاسىنان كەيىن ەلدە نارازىلىق اكتسيالارىنىڭ ۇيىمداستىرىلعانىن، سونداي-اق، بەلسەندىلەر پوليتسيا قورىتىندىسىمەن كەلىسپەيتىنىن ايتىپ، بيلىككە تالاپ قويعانىن جازعان.

«بەلسەندىلەر 25 اقپاندا، ياعني ەۋروپارلامەنت دەلەگاتسياسى كەلەتىن كۇنى نارازىلىق اكتسياسىن ۇيىمداستىرماق بولعان»، دەيدى ەurasianet.org.

ال 25 اقپاندا «Indopremier.com» سايتى «قازاقستاندىق بەلسەندىنىڭ تۇرمەدە قايتىس بولۋىنان كەيىنگى نارازىلىقتار» اتتى ماقالا جاريالاعان. وندا «دۋلات اعادىل تۇتقىندالعان كەزدە ماس بولدى» دەگەن پوليتسيانىڭ رەسمي مالىمدەمەسى مەن بەلسەندىنىڭ وسىعان دەيىنگى تۇقىندالۋلارى ءھام ەلدەگى ەسكى بيلىكتىڭ ىقپالى تۋرالى باياندالعان.

«اعادىلدىڭ ەسىمى جۇرتشىلىققا بىلتىرعى جىلدىڭ قاراشا ايىنان بەرى تانىلا باستاعان. ول كەزدە اعادىل قاماۋدان قاشىپ كەتىپ، ەكى كۇننەن سوڭ ۇستالعان. كەيىن ول «مەن بىلتىر اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكپەن 60 كۇن قاماۋدا وتىردىم» دەپ مالىمدەگەن. ال جەلتوقساندا بەلسەندىلەر دۋلات اعادىلدىڭ رۇقسات ەتىلمەگەن ميتينگكە قاتىسقانى ءۇشىن 15 تاۋلىككە قاماۋ تۋرالى ۇكىمگە نارازىلىق رەتىندە تەمىر بۇراندا مەن شەگە جۇتىپ العانىن ايتقان»، دەپ جازىپتى.

(In December, activists reported that he swallowed bolts and nails in protest at being sentenced to 15 days' detention for participating in an unsanctioned rally).

«قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پرەزيدەنتتىككە كەلگەن سوڭ ءوزىن رەفورماتورلىق قىرىنان كورسەتكەندەي بولدى. بۇرىنعى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى جەرگىلىكتى قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى اسىرە شەكتەۋ دەپ ەسەپتەيتىن قوعامدىق جيىلىستار تۋرالى زاڭدى جەڭىلدەتەتىنىن ايتقان. الايدا پرەزيدەنتتىك قىزمەتى بۇرىنعى سوۆەتتىك رەسپۋبليكا تاۋەلسىزدىك الماي تۇرىپ باستالعان نازارباەۆتىڭ ىقپالى ءالى ساقتالىپ وتىر»، دەپ جازادى باسىلىم.

Abai.kz