مۇناي قۇنى تاياۋ ارادا كوتەرىلمەيدى. سوندىقتان، قالاي بولعاندا دا، بيۋدجەتتى قاتاڭ سەكۆەسترلەۋ كەرەك بولادى. جانە بۇل ءىستى، مۇمكىندىگىنشە، تەزىرەك باستاۋ قاجەت. اتالعان پروتسەسكە ەسەپ كوميتەتىن، سونداي-اق، تاۋەلسىز ەكونوميستتەردى تارتۋ كەرەك، ءوز باسىم، ات سالىسۋعا ءازىرمىن.

1. ءبىرىنشى كەزەكتە كۆازيمەمسەكتور - سامۇرىق-قازىنا، بايتەرەك، قازاگرونى، ەش جالتاقسىز، تاراتۋ كەرەك. بۇل جەرگە «ەش جالتاقسىز»  دەگەندى نەگە قوسىپ تۇرمىن. ويتكەنى بۇل كومپانيالاردا دەپۋتاتتار مەن ۇلكەن شەنەۋنىكتەردىڭ بالالارى، نەمەرەلەرى جۇمىس جاسايدى، «وتباسىلىق جەم-استاۋ» دەسە دە بولادى. سوندىقتان، بۇل پروتسەستى وسى كومپانيالارمەن بايلانىسى جوق ادامدار عانا جۇزەگە اسىرا الادى.

2. سامۇرىق-قازىنانىڭ (قمگ، قتج، قازاتوموندىرىسى سىقىلدى) تابيعي ەنشىلەس-مونوپوليالارىن، بايتەرەكتىڭ (قازاقستانننىڭ دامۋ بانكىسى سىقىلدى) ەنشىلەس كومپانيالارىن ۇكىمەتكە تىكەلەي باعىندىرۋ كەرەك. بۇلاردىڭ جۇمىسىن ءتيىستى مينيسترلىكتەر (ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى، اشم، ت.س.س) باقىلاۋى ءتيىس. ال ولاردىڭ كىرىس-تابىستارى، ءىز-ءتۇزسىز جويىلىپ كەتەتىن باس حولدينگتەرگە ەمەس، بيۋدجەتكە تىكەلەي قۇيىلۋى كەرەك.

3. ءمانسىز بيۋدجەت باعدارلامالارىن، سونداي-اق، سالىق جەڭىلدىكتەرىن، قاجەتسىز سۋبسيديالاردى اياماي قۇرتۋ قاجەت، بۇلار دا – مەملەكەت قارجىسىن جەكە قالتاعا سالۋدىڭ قيتۇرتقى امالدارى. بيۋجدەت قارجىسىن جالماۋدىڭ جىلدار بويى قالىپتاسقان بۇل جۇيەسىن دە، ەش جالتاقسىز جانە اياۋسىز، كۇيرەتۋ كەرەك بولادى.

4. جەر رەفورماسىن تەزدەتىپ وتكىزۋ قاجەت. پايدالانباي تۇرعان جەرلەردى بوساتىپ، مال ۇستاپ، ءوز كۇنىن ءوزى كورۋى ءۇشىن جەرگىلىكتى اۋىل تۇرعىندارىنا تاراتىپ بەرۋ كەرەك. الدە بىرەۋ «ەكى سيىر» يدەياسىنا قارسى ما ەكەن؟ بۇل جەردە كوپ ماسەلە لاتيفۋنديستەردىڭ مۇددەسىنە كەلىپ تىرەلەدى.

5. ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتان شىعۋ نە، ەڭ بولماسا، وعان مۇشە بولۋدى توقتاتا تۇرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرۋ قاجەت. حالىق بۇل يدەيانى قىزۋ قولدايدى. بۇنسىز ەكونوميكالىق دامۋ دەگەن بولمايدى، بۇل – وتاندىق وندىرۋشىلەر جانە ۇلتتىق ۆاليۋتا ءۇشىن ءومىر مەن ءولىم ماسەلەسى. كوروناۆيرۋس -جاھاندانۋ، ينتەگراتسيا سىندى جالعان يدەيالاردىڭ جانازاسىن شىعاردى.

داعدارىس جاعدايىندا ءبارى – ءسوزسىز ۇلتتىق مەملەكەتتەرگە اينالىپ شىعا كەلدى.

ەڭ اۋەلگى ءىس-قادامدار وسى. وسىلاردى قولعا الۋعا، ۇكىمەت شەشىمدى قانشالىقتى ەرتەرەك قابىلداسا، وزدەرى ءۇشىن دە، حالىق ءۇشىن دە سونشالىقتى جاقسى بولادى. ايتپاقشى، وندا قۇرىلعان رەفورمالار جانە مودەرنيزاتسيا ورتالىعى نە بولىپ جاتىر ەكەن؟

مۇحتار تايجاننىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz