الەمنىڭ 155 ەلىنە تارالىپ، جەر-جاھاننىڭ قۇتىن قاشىرعان كوروناۆيرۋس ىندەتىمەن كۇرەس ازىرگە ناتيجە بەرەر ەمەس. بۇگىنگى كۇنى بۇل ىندەتتى قازاقستاندا 49 ادام جۇقتىرىپ، باس قالا نۇر-سۇلتان مەن الماتى كارانتينگە جابىلدى. ارتى نە بولماق؟ بەلگىسىز.

وسىعان بايلانىستى، ءوزىم جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان «بايتاق-بولاشاق» ەكولوگيالىق اليانسىدا وبلىستاردا شتابتار اشىپ، قولدان كەلگەنشە ىندەتپەن كۇرەستى باستادى. دەگەنمەن جاعداي قيىن. تەك بىزدە ەمەس، الەم بويىنشا. كورناۆيرۋستىڭ تارالۋى جانە جىعىلعانعا جۇدىرىق بولعانداي مۇناي باعاسىنىڭ قۇلاۋى الەم ەكونوميكاسىنىڭ تەجەلۋىنە اكەلىپ سوقتىردى. تەك مۇنايمەن گاز ەمەس، ءتۇستى مەتالداردىڭ دا باعاسى قۇلدىرادى. تەك وسىعان عانا ارقا سۇيەپ، ءالى كۇنگە تەك شيكىزات «وتانى» اتالىپ وتىرعان قازاقستان ءۇشىن، بۇل اۋىر سوققى.

ءتىپتى بىزدەن ەكونوميكالىق قۋاتى ونداعان ەسە مىقتى رەسەيدىڭ ءوزى قايرانعا باتقان كەمەدەي كۇي كەشە باستادى. رەسەي ەسەپ پالاتاسىنىڭ توراعاسى الەكسەي كۋدرين «مۇناي باعاسى 35 دوللاردان كوتەرىلمەسە، رەسەي بيۋدجەتى بيىلعى جىلى 3 تريلليون رۋبلدەن (38 ملرد دوللار) قاعىلادى» دەپ ەڭىرەگەندە ەتەگى جاسقا تولىپ وتىر. رەسەي وسىلاي زار يەلەپ جاتقاندا، قازاقستان نە ءتايىرى؟ ەل بيۋدجەتىنىڭ 40 پايىزدان استامى وسى قارا التىننان ءتۇسىپ وتىرعانىن (بيىلعى جىلدىڭ بيۋدجەتىندە مۇناي باعامى 55 دوللار دەپ بەكىتىلگەن) ەسكە الساق، قانشاما قارجىدان قاعىلاتىنىمىز بەلگىلى. قازاقستاندا مۇنايدىڭ سالىقپەن قوسا ەسەپتەگەندەگى قۇنى 30 دوللاردىڭ شاماسىندا. ال، بۇگىنگى كۇنى الەمدە قارا التىننىڭ ءبىر باررەلى 26-27 دولاردىڭ اراسىندا قۇبىلىپ تۇرعاندا، ەشقانداي پايدا تۇسپەيتىنى بەلگىلى.

دەمەك، ۇلتتىق قورداعى اقشا ەل ەكونوميكاسىن، بانكتەردى، تەڭگەنىڭ ۇزدىكسىز قۇلدىراۋىن ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن جۇمسالاتىنى انىق. توقاەۆتىڭ ايتۋىنشا، ەلدە 90 ميلليارد دوللار كولەمىندە حالىقارالىق رەزەرۆ بار كورىنەدى. بۇل كوپ قارجى ەمەس. ەگەردە الەمدى جايلاعان كوروناۆيرۋس ىندەتىمەن مۇناي باعاسىنىڭ قۇلاۋى وسىلاي كەم دەگەندە 5-6 ايعا سوزىلاتىن بولسا، ءاپ-ساتتە جوق بولاتىن تاتىمسىز اقشا. ال، ناعىز داعدارىس، الەۋمەتتىك جارىلىس سول كەزدە بولماق.

قازىردىڭ وزىندە كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى شاعىن جانە ورتا بيزنەس ۇلكەن شىعىنعا باتا باستادى. جۇمىسسىزدىق بەلەڭ الۋدا. تەڭگە قۇنسىزدانۋىن جالعاستىرۋدا. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟ ەڭ وكىنشتىسى، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن جىلداردان بەرى، بۇگىنگە دەيىن ءبىز تەك شيكىزاتقا قۇرىلعان ەكونوميكانى عانا قۇردىق. مەملەكەت قارجىسى ەشقانداي پايدا اكەلمەيتىن ەحرو سەكىلدى كورمەلەرگە، كوك تيىندىق كىرىسى جوق، جوبالارمەن فورۋمدارعا جۇمسالدى. ءوندىرىس دامىمادى. داعدارىستى جاعدايدا ەلدى سۇيرەپ شىعاراتىن ونەركاسىپ ورىندارى جوقتىڭ قاسى. ال، سونىڭ زاردابىن ەندى تارتىپ جاتىرمىز. كوروناۆيرۋس پەن مۇناي باعاسىنىڭ قۇلاۋىنا بايلانىستى ەلدە تاۋار باعاسى قىمباتتادى ياعني ينفلياتسيا ءورشىدى، جۇمىسسىزدىق باستالدى، تەنگەنىڭ دوللارعا شاققانداعى باعامى كۇرت وزگەردى ياعني دەۆالۆاتسيا ءجۇردى. حالىقتى ايتپاعاندا بۇعان ۇكىمەتتىڭ ءوزى دايىن بولماي شىقتى.

راس، قىسقا مەرزىمدى شارالار قولعا الىنىپ جاتىر. بىراق جاعداي 4-5 ايعا سوزىلىپ كەتە بەرەتىن بولسا، نە بولماق؟ ۇكىمەتتىڭ قانداي جوسپارى بار؟ بەلگىسىز.

ازاماتحان ءامىرتايدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz