حان كەنەننىڭ قولعا ءتۇسىپ، الاتاۋدىڭ باۋرايىندا بولعان شايقاستا ويسىرا جەڭىلىپ، ەلگە ولجاسىز كەلگەن كەزىمىز-دەپ باستادى دەيدى ءسوزىن تابىن قارت بۇقارباي باتىر.

ەلگە كەلگەن سوڭ دا ەڭسەمىز ءبىر كوتەرىلمەي قويدى. جۇرتتىڭ سىبىرلاپ ايتقان سۋماڭداعان سۋىق ءسوزى قاڭتاردىڭ ايازىنداي جانىمىزدى قارىپ بارا جاتىر.

باتىر بايعۇستىڭ ريزىعا سوعىستان تۇسكەن ولجا بولادى. ول بولماسا، بارىمتا. ولجامەن بارىمتانىڭ ورايى كەلمەسە،بەرسە قولىنان، بەرمەسە جولىنان-دەپ كەلە جاتقان كەرۋەنگە كوز تىگەسىڭ.

ەر ازىعىمەن ءبورى ازىعى جولدا دەگەن. جەتى جىگىتىم جەلكىلدەپ، باتىر قاشان اتتانامىز -دەپ ۇيگە كۇندە كەلەدى. ءوزىمنىڭ دە جۇرەگىم قىسىلىپ، ۇيگە سىيماي جۇرگەن كەزىم.

تاۋەكەل ءتۇبى نار قايىق-دەپ باسىمەن الىسىپ تۇرعان كۇرەڭ قاسقاعا جۇگەن سالدىم. جانۋاردىڭ تەپسىنگەنىنەن شىلبىرى بايلانعان تەرەكتىڭ باسى تەربەلىپ تۇر ەكەن. تەرلىگىنىڭ ۇستىنە توقىمىن سالدىم. ۇزاقباي ۇستاعا، قۇنان وگىز بەرىپ شاپتىرتقان قۇراندى ەرىمدى توقىمنىڭ ۇستىنە تاستادىم. اراسىنا ساۋساق سيمايتىنداي قىلىپ قوس قايىس تارتپاسىن، تاس قىلىپ تارتتىم.

تورعاي كوز ساۋىتىمدى كيىپ، بەس قارۋىمدى اسىندىم. جىگىتتەرىمدە ساقاداي ساي تۇر ەكەن. اتتىڭ باسىن جىبەرىپ ەدىم. كوكجالدىڭ ارتىنان ەرگەن بورىدەي، جىگىتتەرىم ارتىمنان شۇبىرىپ قويا بەردى.

قاز قايتىپ بولعان، قاراشانىڭ سوڭى. قوعا مەن قامىستىڭ باسىنا تيگەن اتتىڭ ساۋىرى، ۇلپىلدەگىن قارشا بوراتىپ، داريانىڭ بويىندا كەلە جاتىرمىز. بار ويىمىز قىزىلدىڭ قۇمىنا قاراي ءوتىپ الۋ.

ۇيدەن شىققانىمىزعا اپتادان استى. التى مالتا اس بولماس دەگەن، بار ازىعىمىز تاۋسىلۋعا شاق قالدى. قانجىعامىز مايلانىپ، ءالى ولجالى بولا قويعان جوقپىز. ويىمىزداعى ولجاعا جولىقساق، اتتىڭ باسىن جىبەرىپ، تويلاعالى تۇرمىز. باتىر بارلاۋشىسىز جۇرمەيدى-دەگەن.

ءبىر ۋاقىتتا ءبىر ءجايلى حابار كەلدى. تۇركىمەننىڭ تۇسىنان، وردالى جىلانداي شۇبىرتىپ، ون تۇيەسىن جەتەكتەگەن جالعىز اتتى ءبىر كەرۋەن كەلە جاتىر دەگەن. ەلىنەن شىققانىنا ءتورت كۇن بولىپتى. كۇنى بويى سول الاقانىم قىشىپ ەدى، قۇداي وسى ولجانى مەڭزەپ تۇر-اۋ دەپ. سول الاقانىمدى ءسۇيىپ، ماڭدايىما قويدىم.

شىققانىنا ءتورت كۇن بولسا، قۇداي قالاسا ءتۇس قايتا جولىعارمىز. اسىردان اسقان ۋاقىت، ءداريانىڭ جيەگىندەگى ءدوڭنىڭ ۇستىمەن كەلە جاتقانبىز، الىستان شاڭ كورىندى. ال جىگىتتەر قۇدايلارىڭ بەردى دەپ. اۋىزىمدى جيعانىمشا بولمادى، الدىندا كەلە جاتقان ەكى جىگىتىم اتتىڭ باسىن كەلە جاتقان كەرۋەنگە قاراي جىبەرمەسى بار ما؟

كوزىنىڭ ۇشىندا بۇرقىراعان شاڭدى كورگەن كەرۋەن باسى، الدىڭعى تۇيەنىڭ بۇيداسىن، سوڭعى تۇيەنىڭ قۇيرىعىنا ءىلىپ، كەرۋەندى شەڭبەر قىلدى.ۇكىلى نايزاسىن قولعا الىپ، قوس جىگىتكە قارسى شاپتى.

جۇرەكتى باتىر ەكەن اۋەلى كەلگەنىن تۇيرەپ، سوڭعى كەلگەنىن شاۋىپ ءولتىردى. يەسى جوق اتتارى دالاقتاپ دالاعا شاۋىپ كەتتى. ەكى قىرشىن دا جەتەدى-دەپ جىگىتتەردى ارەڭ توقتاتتىم. قوڭىراۋلى نايزامدى قولعا الدىم.

بارا نايزالاستىق، بىلەكتى نايزاگەر ەكەن. جان بەرەيىن دەپ تۇرعان ول جوق. ايلامەن الماسام، بىلاي الا المايتىنىمدى سەزدىم. ناۋرىزبايدان ۇيرەنگەن ءادىسىم بار ەدى. سوڭىندا سونى قولداندىم.

موينىنا تاستاعان بۇعالىعىم، قولتىعىنا قاتار ءىلىندى. وڭ قولىمەن موينىنداعى ارقاندى الام-دەپ جان ۇشىرىپ جاتقاندا، اشىق قالعان وڭ قولتىقتىڭ تۇسىنان نايزا ۇردىم. قور ەتىپ اتتان قۇلادى.

اتتان سەكىرىپ ءتۇسىپ، جانىنا جەتىپ باردىم. وتكىر نايزا قولتىعىنىڭ استىنداعى كۇرە تامىرىن قيىپ كەتىپتى، قان ساۋلاپ جاتىر. باسىنداعى دۋلىعانى شەشكەنىم سول ەدى. قولاڭ شاشى سۋسىلداپ، جەرگە توگىلىپ ءتۇستى. ءوز كوزىمە ءوزىم سەنەر ەمەسپىن. قارلىعاش قاسى قىيىلىپ، بوتاداي كوزى مولدىرەپ جاتقان قىز بالا.

تالىقسىپ بارا جاتىر ەكەن، ساسقانىمنان بەتىنە تورسىقتاعى سۋدى بۇركىدىم. ەسىن جيىپ وزىنە كەلدى. ءجون سۇرادىم.

اعا! قالىڭ تۇركىمەننىڭ ىشىندە وتىرعان جالعىز قازاقتىڭ قىزى ەدىم. اكەسى وتە اۋقاتتى ادام بولسا كەرەك. اكەم دۇنيەدەن وتكەن سوڭ تۇركىمەننىڭ كارى قۇرتاڭ بايلارى تۇرتپەكتەپ، توقالدىققا الام-دەپ قويمادى. قورعانسىزدىڭ كۇنى قۇرسىن، ارقا سۇيەر اسقار تاۋىم بولماعاسىن، باسىمدى تاۋعا دا تاسقا ۇردىم. كارى يىسكەگەن دەنەمدى قۇرت جەسىن-دەپ ولگىمدە كەلدى. بىراق شىبىن جان شىركىن ءتاتتى ەكەن. وزىمە قول سالۋعا قۇدايدان قورىقتىم.

ءبىر بەتكەي مىنەزىمنىڭ بارىن بىلەتىن شەشەم، ءىس ناشارعا شاپپاي تۇرعاندا-دەپ، ءبىر تۇندە جاساۋىمدى ون تۇيەگە ارتىپ، كوزدەن جاسىرىن ىڭىرتتە اتتاندىرىپ جىبەردى. اتىمنىڭ شىلبىرىن ۇستاپ تۇرىپ اينالايىن قىزىم. ەندى كورىسەمىز بە؟ كورىسپەيمىز بە؟ ءبىر اللاعا ايان.

اتىڭنىڭ باسىن قىزىلدىڭ قۇمىنا بۇر. ءشول دالادان امان ەسەن ءوتىپ الساڭ، ءداريانىڭ جيەگىنە جەتەرسىڭ. وزەگىڭ تالسا، وزەن بويىن جاعالا دەگەن. جاردى جاعالاي جۇرە بەرسەڭ، ەلدىڭ ەتەگىنە دە ىلىنەرسىڭ.

ەلدە تابىن بۇقارباي دەگەن باتىر اعاڭ بار تاۋىپ ال. قازاقتىڭ قايسار ۇلى عوي، قارىنداسىن ەشكىمگە قورلاتپاس. قۇتتى جەرىڭە قوندىرار. بارعان سوڭ كەرۋەننىڭ تىزگىنىن اعاڭا ۇستات. جەتىم قىزدىڭ تويىنداي قىلماي، دۇنيەڭدى ارتىڭنان اپارار. جاساۋىم از دەمەي، وسى ون تۇيەدەگى دۇنيەڭە قاناعات قىل قىزىم. اۋەلى اللاعا، سوسىن باتىر اعاڭ بۇقاربايعا اماناتسىڭ دەپ اتتاندىرىپ ەدى. باتىر اعام بۇقاربايدى ىزدەپ كەلە جاتىرمىن دەپ قولىمدا جان تاپسىردى.

قارىنداسىمدى ءوز قولىممەن ولتىرگەنىمە وكىنىشتەن وزەگىم ورتەندى. بالا بولىپ ەشقاشان كوزىمنەن جاس شىقپاپ ەدى. دالانى باسىما كوتەرىپ وكىرىپ جىلادىم. قايعىدان جۇرەگىم قارسى ايرىلدى. قارىنداسىمدى ءوز قولىممەن، سول جەرگە جەرلەپ، ءپاتيحاسىن وقىپ، دۇنيەسىنىڭ سوقىر تيىنىنا تيىسپەي باسىنا مۇنارا كوتەردىم.

بۇگىندە ەل سول مۇنارانى قىزدىڭ بەلگىسى دەپ اتايدى-دەپ قارت بۇقارباي باتىر كۇرسىنىپتى.

وسى اڭگىمەنى الماس اعام الماتوۆ ايتىپ بەرگەندە بىرنەشە كۇنگە دەيىن وقيعانىڭ سيۋجەتى كوز الدىمنان كەتپەي قويدى.

قازاق حالقى:”قىز تىلەگى ماقپال”-دەپ بەكەر ايتپايدى. قابىرعاڭنان وق تيسە قارپىپ الار قارىنداس دەمەي مە؟ اعاسى ءۇشىن قابىرعاسى قايىساتىن قارىنداستارىمىز امان بولسىن. ارتىندا ايباتتى اعالارىنىڭ بارىن ءار قازاقتىڭ قىزى سەزىنسىن. قازاقتىڭ جاسى كىشى قاي قىزى بولسادا قانى ءبىر قارىنداسىمىز ەمەس پە؟ قارىنداستارىمىزعا قورعان بولايىق. قىزدى قورعايتىن ورمان بولايىق.

ماقسات سقاقوۆتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىنان

Abai.kz