ايىپتى دەپ تابىلعان قازاقستاندىق ازاماتتاردىڭ كوبىندە وسىنداي "كاماز" ماشينالارى بولعان.

سارسەنبى كۇنى نۇكىس سوتى قازاقستاننىڭ 27 ازاماتىنىڭ ارقايسىسىنا 600 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش (شامامەن 10 مىڭ اقش دوللارى) كولەمىندە ايىپپۇل سالۋ تۋرالى ۇكىم شىعاردى. بۇدان بولەك قىلمىس قۇرالى رەتىندە جۇرگىزۋشىلەردىڭ اۋىر جۇك كولىكتەرى تاركىلەندى.
سوت ۇكىمى ماۋسىمنىڭ 24-ىندە شىعارىلدى. مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىلار سوتتان 27 ازاماتتىڭ ەكەۋىن ۇيىمداستىرۋشى رەتىندە 15 جىلعا، قالعاندارىن 13 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىپ جازالاۋدى سۇراعان ەدى. بىراق، نۇكىس سوتى ايىپپۇلمەن شەكتەلدى. ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ اۆتوماشينالارى تاركىلەنەتىن بولدى.
قاراقالپاقستاندا سوتقا تارتىلعان اقتوبەلىك 27 جۇرگىزۋشىگە «وزگە رەسپۋبليكاعا زاڭسىز ءوتۋ»، «ۇرلىق» جانە «كەدەن زاڭدىلىعىن بۇزۋ» باپتارى بويىنشا ايىپتار تاعىلعان ەدى.
سوت پروتسەسىنىڭ باسى-قاسىندا بولعان ايىپتالۋشىلاردىڭ جاقىندارىنىڭ ءبىرى جانار ساعىنباەۆا، اتالعان ايىپتار سوتتا دالەلدەنگەن جوق دەيدى.
- سوتتا ءبىزدىڭ ازاماتتار جازىق دالادا شەكارانىڭ ەشقانداي بەلگىلەرىنىڭ بولماعاندىعى سەبەپتى بوراندى كۇنى اداسىپ كەتكەندىكتەرىن ايتتى. ودان بولەك، جۇرگىزۋشىلەردى ۇستاعان وزبەكستاننىڭ شەكارا قىزمەتكەرى ازاماتتاردى نۇكىسكە اپارار جولدا وزدەرى اداسىپ ارال ماڭىنان ءبىر-اق شىققان. ال سول كەزدە ءبىزدىڭ شەكارا قىزمەتكەرلەرى قايدا قاراعانى بەلگىسىز، – دەدى جانار ساعىنباەۆا.
ودان وزگە سوتقا ۇسىنىلعان قاراقالپاقستاننىڭ ارنايى مامانى جۇرگىزگەن ساراپتامانىڭ قورتىندىسىندا، قىلمىستىق ءىس بويىنشا ۇرلانعان دەپ سانالعان قۇبىرلار 20 جىلداي جەر استىندا، سودان كەيىن 25 جىلداي جەردىڭ ۇستىندە جاتقاندىعى انىقتالعان.
- توت باسقان، شىرىگەن، تەسىك-تەسىك قۇبىرلار نە اۋىل شارۋاشىلىعىنا، نە باسقا دا جۇمىستارعا پايدالانۋعا كەلمەيتىندىگى ايتىلدى. الايدا وعان قۇلاق اسقان ەشكىم بولمادى، – دەيدى جانار ساعىنباەۆا.
سوعان قاراماستان، ادۆوكاتتار مۇنداي شەشىم - وزبەكستاننىڭ سوت ءوندىرىسىنىڭ تاريحىندا العاش رەت بولىپ وتىرعاندىعىن اتاپ وتۋدە.
- وزبەك زاڭدارىنىڭ قاتالدىعى سونشالىق; ماسەلەن، ءبىر كولىك ۇرلىعى ءۇشىن 15 جىل باس بوستاندىعىڭنان ايىرىلۋىڭ مۇمكىن. سوندىقتان، قازاقستاندىقتاردىڭ باس بوستاندىعىنان ايىرىلماي، تەك ايىپپۇلمەن شەكتەلۋى بۇدان بۇرىن بولماعان جاعداي ەكەندىگىن ايتتى بىزگە ادۆوكاتتار، – دەيدى اقتوبە قالاسىنان ايىپتالۋشىلار تۋىستارىنىڭ باستاماشىل توبىنىڭ جەتەكشىسى ايدوس سادىقوۆ.
ەندى جۇرگىزۋشىلەردىڭ جاقىندارى سوت كەسكەن ايىپپۇلعا تولەيتىن قارجى ىزدەستىرۋمەن ءجۇر. جانار ساعىنباەۆا ءوز وتباسى ءۇشىن ول ەداۋىر اقشا ەكەندىگىن ايتادى.
- مەنىڭ اكە-شەشەم زەينەتكەرلەر. ءبىز ءىنىم ەكەۋىمىز عانا جۇمىس ىستەيتىنبىز. ءىنىم بانكتەن نەسيە الىپ كاماز جۇك كولىگىن ساتىپ الىپ جۇمىس ىستەمەك ەدى. ەندى مىنە، نە كولىك جوق، جۇمىس تا جوق، ءىنىمنىڭ ءوزىن شىعارىپ الۋ ءۇشىن 10 مىڭ دوللار تابۋىم قاجەت. مەن سوتتىڭ بۇل شەشىمىممەن كەلىسپەيمىن، بىزگە ەڭ بولماعاندا كولىكتەردى قايتارىپ بەرسىن! – دەيدى جانار.
جۇرگىزۋشىلەردىڭ تۋعان-تۋىستارى قازاقستان ۇكىمەتىنەن قانداي دا ءبىر قادامدار جاسالعاندا بۇل ءىستىڭ ناتيجەسى الدە قايدا جاقسى بولار ەدى دەپ سانايدى. ولاردىڭ سوزىنە قاراعاندا، قوعامدا بۇل سوت پروتسەسى تۋرالى قىزۋ پىكىرتالاس تۋىنا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ماڭىزدى رول اتقارعان. ال نۇكىستەگى سوت پروتسەسىنە قازاقستاننىڭ تاشكەندەگى كونسۋلى بابۋر داۋرەنبەكتەن وزگە ەشقانداي رەسمي وكىل قاتىسپاعان.
قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى ءىلياس وماروۆ، وزدەرىنىڭ بۇل ىسكە ارالاسۋىن مىندەتتى ەمەس ەكەندىكتەرىن مالىمدەدى. ونىڭ پىكىرىنشە، جاۋاپقا تارتىلىپ جاتقان قازاقستاننىڭ ازاماتتارى بولعانىنا قاراماستان، وزگە ەلدەگى ءجۇرىپ جاتقان سوت پروتسەسىنە ەش ىقپال جاساي المايدى.
- حالىقارالىق قۇقىقتاردىڭ نورمالارىنا سايكەس، وزگە مەملەكەتتىڭ زاڭىن بۇزعان ازامات، سول ەلدىڭ زاڭدارى بويىنشا جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل جاعدايدا قازاقستاندىقتار وزبەكستاننىڭ زاڭىن بۇزدى. سوندىقتان سول ەلدىڭ زاڭى بويىنشا جاۋاپ بەرسىن. سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ارالسىپ، قازاقستاننىڭ ازاماتتارىن قورعاۋعا قۇقى جوق، – دەيدى ءىلياس وماروۆ.
وزبەك مەملەكەتى تاعايىنداعان ادۆوكاتتار ەندى وزبەك جاعىنان سوتتالعانداردىڭ كولىكتەرىن قايتارۋدى تالاپ ەتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سوت ورنىنا اپەللياتسيالىق شاعىم تۇسىرمەكشى. زاڭ بويىنشا، ولاردىڭ 10 كۇننىڭ ىشىندە شاعىم بەرۋگە مۇرساتى بار.

مانشۇك اساۋتاي
«ازاتتىق» راديوسى 25 ماۋسىم 2009 جىل