جەكسەنبى, 10 قاراشا 2024
ءبىر ساۋال 5902 8 پىكىر 11 تامىز, 2020 ساعات 12:46

اقش پەن قىتاي سوعىسا ما؟

اقش پەن قىتايدىڭ ارا قاتىناسىنىڭ ۋشىعىپ بارا جاتقانى كۇللى الەمدى الاڭداتىپ وتىر. 40 جىل بويى ىقپالداستىق، سەرىكتەستىك اۋاندا تۇراقتى كەلە جاتقان ەكى ەل قاتىناسى 2018 جىلعى ساۋدا ماجىراسىنان كەيىن-اق ويپىل-تويپىل بولدى دا كەتتى. ساۋدا كەلىسىمىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىن بىتىممەن تىنىستاتا بەرە,Covid-19 داۋى كوتەرىلدى. ونان ارى ءبىر-بىرلەرىندەگى جۋرناليستەردى قۋدالاۋ، اقش قىتاي مەملەكەتى سۇيەمەلدەيدى دەپ تانىعان كاسىپورىنداردى جازالدى، ادام قۇقىقتارىنا ساياتىن شەشىمدەرگە ىلىگى بار دەلىنگەن قىتاي شەنەۋنيكتەرىن ەلگە كىرگىزبەدى، ەلدەگى قىتاي ستۋدەنتتەرى مەن عىلىمي زەرتتەۋ ماقساتىمەن جۇرگەن مامانداردىڭ ارەكەتىن قاداعالدى، قكپ مۇشەلەرى مەن ولاردىڭ وتباسىن ەلگە ەنگىزبەدى. قىتاي تاراپى دا بۇل ارەكەتتەرگە جاۋاپ قايتاردى. مۇنىڭ اقىرى ءوزارا كونسۋلدىقتاردى جابۋ سىندى اۋىر تەكەتىرەسكە ۇلاستى.

اقش ىلگەرىدە مويىنسال سىڭاي تانىتىپ كەلگەن قىتايدىڭ وڭتۇستىك-شىعىس قىتاي تەڭىزىنە بولعان يەلىك قۇقىن بىردەن تەرىسكە شىعارىپ، وعان اسكەري كەمەلەرىن جىبەرىپ قويدى. ونىمەن قويماي قىتايدىڭ جان جاراسى – تايۆاندى قاناتىنا الاتىن ىڭعايىن ءبىلدىردى. گون كونگتى ەرەكشە ساۋدا مارتەبەسىنەن ايىردى. قازىرگە دەيىن سوققىنىڭ ءبارى اقش تاراپتان. ونداعى ءۋاجى – قحر ادىلەتتى ساۋدا جاسامادى، كاسىپورىنداردى مەملەكەت قارجىسىمەن سۇيەمەلدەدى، دسۇ ەرەجەلەرىن ساقتامادى جانە ونداعى ۋاعدالى مىندەتتەمەلەرىن ورىندامادى، زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىقتارىن ۇرلادى، ادام قۇقىقتارىن اياققا تاپتادى، Covid-19 ىندەتىن جاسىرىپ، ادامزات بالاسىن اپاتقا بايلادى، ت.ب.. قىتاي وسى كىنالاردى جوققا شىعارۋ جانە كەيبىرىنە «ەرۋلىگە قارۋلى» شارالار قابىلداۋعا ىرىقسىز جاعدايدا. 23 شىلدەدەگى پامپەودىڭ بايانداماسىنان كەيىن، مۇيىزدەسكەن ەكى الىپتىڭ ەرەگەسى سوعىسقا ۇلاسۋى مۇمكىن دەگەن تۇسپالدار ايتىلا باستادى. ەندى بۇل بولجامنىڭ ىقتيمالدىعى قانشالىق دارەجەدە؟

بۇل سۇراققا جاۋاپتى ەرەگەستىڭ نەدەن جانە قالاي ورشىگەنى، سونداي-اق قوس تاراپتىڭ ۇزاق مەرزىمدى ستراتەگيالىق گەوساياسي-ەكونوميكالىق، اسكەري-ديپلوماتيالىق جوسپار-جوبالارى جانە وعان قارسى جاقتان بولعان ناقتى كەدەرگىلەر نەمەسە بولاتىن ىقتيمال رەاكتسيالاردىڭ سيپاتى مەن قۋاتى، ەكى ەل بيلىگىندەگى قازىرگى تۇلعالاردىڭ جەكە مىنەزدەمەسى مەن ىشكى ەسەپتەرى سياقتى اۋقىمدى قويناۋلاردان ىزدەگەن ءجون.

ءبىزدىڭ باعامداۋىمىزشا، ماسەلەنىڭ قاينارى قىتايدىڭ قازىرگى باسشىسىنىڭ سەنىمى مەن پايىمىنا ساي ەلدىڭ ءوز قۋاتىن لايىعىندا مەجەلەي الماۋىنا بارىپ تىرەلەدى. قىتاي توراعاسى شيجينپيڭ ماركسيزم-لەنينيزم يدەياسىنىڭ تازا ءمۇريتى، ادال قولداۋشىسى. قحر قازىرگە دەيىنگى باسشىلارىنىڭ اراسىندا رەسپۋبليكانى قۇرۋشى ماو-دان كەيىن وسى يدەياعا دوگمالى تۇردە قۇلاي بەرىلىپ، كوزسىز جىعىلعانى وسى شي بولار. ول تاعى ءوزىنىڭ ماودى ءپىر تۇتاتىنىن جاساعان شەشىمدەرى مەن جاريالاعان ۇستانىمدارى ارقىلى دالەلدەپ كەلەدى. ماو سياقتى «ءىرى ىستەردى» جاساپ كەتۋدەن دە دامەلى. ونىڭ «جوڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى داۋىرلەۋى – قىتاي ارمانى»، «قوس ءجۇز جىلدىق» ىنتاسى (قكپ قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىندا ەلدى دوڭگەلەك داۋلەتتى مەملەكەتكە، قحر-نىڭ 100 جىلدىعىندا وسىزاماندانعان قۋاتتى مەملەكەتكە ايلاندىرۋ), «ادامزاتتىڭ تاعدىرلاستىعى قاۋىمداستىعى» يدەياسى، «تايۆاندى كەرەك كەزىندە كۇشپەن قايتارىپ الۋعا دا باراتىنىن» مالىمدەۋى سياقتىلار وسىنىڭ ايعاعى.

ول، ەڭ اۋەلى، قازىرگى ادامزات ۇستانىپ وتىرعان ەركىندىك، تەڭدىك، دەموكراتيا قاعيداتتارى جۇيەسى ادامزاتتى باقىتقا باستايتىن بىردەن-ءبىر جول دەپ سانامايدى. ماركسيزم پرينتسيپتەرىن باسشىلىققا العان سوتسياليستىك تۇزىممەن دە (جۇيەمەن) ادامزاتتىڭ كەلەشەگىن قامتاماسىز ەتۋگە بولادى دەپ قارايدى جانە قىتايدىڭ 40 جىلعى جەتىستىگىنىڭ سونىڭ ناتيجەسى ەكەندىگىنە بەك سەنىمدى. تولاعاي تابىستاردىڭ ەلدىڭ رەفورماعا مويىن بۇرىپ، الەمدىك قاۋىمداستىققا ەسىگىن اشۋىنىڭ، ەل ەكونوميكاسىن جاھاندىق اينالىمعا كىرىكتىرۋىنىڭ، الەمدىك نارىقتىڭ دا وعان قۇشاعىن جايۋىنىڭ جەمىسى ەكەندىگىن ەسكەرە بەرمەيدى نەمەسە ونى مويىنداعىسى كەلمەيدى. ەسەسىنە، دامۋشى ەلدەردى ەكونوميكانى باسقارۋدىڭ قىتايلىق جۇيەسىن قابىلداۋعا ۇندەيدى. قىتاي ەكونوميكاسىنىڭ كولەمى جاعىنان الەمدەگى 2-ورىنعا ءوتۋى (2010 جىل), تاۋار ەكسپورت-يمپورتى بويىنشا ەڭ ءىرى ەلگە ايلانۋى (2013), وڭدەۋ-وندىرۋشىلىك قۋاتىنىڭ الەمنىڭ 30.4%-ىن ۇستاۋى (2019), ۆاليۋتا قورى (3.1ترلن $) ەڭ باي ەلگە ايلانۋى (2019), عارىشتى يگەرۋ تەحنولوگياسىنىڭ قاۋىرت دامۋى، جاساندى ينتەللەكت، 5G, بيوتەحنولوگيا سالالارىنىڭ ءىشىنارا الاڭدارىندا وزىپ شىعۋى، قىتايدىڭ ءوز قۋاتىنا، سونىمەن بىرگە سوتسياليستىك ءتۇزىمنىڭ ارتىقشىلىقتارىنا بولعان سەنىمىن ۇستەي ءتۇستى.

سونىمەن، قىتاي ەلى (ماو زامانىنداعى) «ەلدىڭ ورنىنان تۇرۋى»، (دەڭ زامانىنداعى) «باقۋاتتانۋى» سىندى كەزەڭدەردى ارتقا تاستاپ، (شي داۋىرىندەگى) «كۇشەيۋگە» قادام باسقانىن مالىمدەدى. «جاڭا تۇرپاتتى حالىقارالىق قاتىناستار جۇيەسىن» ەنگىزۋدى ۇسىندى. ازيا، ەۋروپا، افريكا ەلدەرىن اۋقىمىنا تارتقان، ۇلكەن گەوساياسي امبيتسياعا يە «جىبەك جولى بەلدەۋى، تەڭىزدەگى جىبەك جولى» باستاماسىن كوتەردى جانە مۇنى «ازيا ينفراقۇرىلىمداردى ينۆەستيتسيالاۋ بانكىمەن» قارجىلاي تياناقتادى. قىسقاسى، اقش-تىڭ الەمدەگى جەتەكشىلىك ورىنىنا ساۋال تاستادى. بيلىكتىڭ ايقايىنا حالىقتىڭ قيقۋى قوسىلىپ، ەلدى تۇتاستاي «21 عاسىر ءبىزدىڭ عاسىر»، «اقش-تىڭ جەتەكشىلىك ورىنىن الماستىراتىن شەككە جەتتىك»، «حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ ەرەجەلەرى ەندىگارى ءبىزسىز قابىلدانۋعا قاقىلى ەمەس»، ت.س. ۇرانشىلدىق اۋان بيلەپ الدى. ءىشىنارا سابىرعا شاقىرعان، ەل قۋاتىنىڭ ول ورەگە جەتپەگەنىن دايەكتەگەن پىكىرلەر سانالى-ساناسىز تۇردە تىڭدالماي قالدى, ءتىپتى، تۇنشىقتىرىلدى.

بۇل نىساي ءوز كەزەگىندە ترامپ ۇكىمەتىنىڭ شامىنا ءتيدى. نەگىزى، قىتايدىڭ  اربىر قادامى ىلگەرگى اقش پرەزيدەنتتەرىنىڭ نازارىنان قاعىس قالعان ەمەس جانە ىڭعايىنا، دارەجەسىنە قاراي باعالانىپ، جاۋابىن الىپ كەلدى. مىسالى، كلينتون 90-جىلدارى «2015 جىلدان كەيىن اقش-پەن تاجىكەلەسەتىن جەرشارىندىق باسەكەلەس شىعۋى مۇمكىن، قىتاي مەن رەسەي وسىنداي الەۋەتكە يە بولۋى مۇمكىن» («قورعانىس باياناتى») دەپ مەجەلەسە، وباما قىتاي ىقپالىن تەكتەۋ ءۇشىن «تىنىق مۇحيت جاعالاۋى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق شارتىن-ترر» (2006 جىل) جاساقتاپ، «ازيا-تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قايتا تەڭگەرۋ» ستراتەگياسىن جولعا قويدى. دەسە دە، قايسىسى بولسىن قىتايمەن اشىق جامانداسۋعا بارعان جوق، ويتكەنى «قىتاي گۇلدەنە كەلە اشىقتىقتى ۇستانادى، ەلى ىشىندە دە ەركىندىك ورنايدى، سونداي-اق سىرتقا توندىرەر قاۋىپى دە جەڭىلدەيدى» دەپ ۇمىتتەنگەن (پومپەو، 23 شىلدە). ونىڭ ۇستىنە قىتايدىڭ تەڭدەسسىز نارىعى كىم-كىمگە دە قىزىعارلىق ەدى. ترامپ داۋىرىنە جەتكەندە قىتايدى جۇيەگە كىرەدى دەۋ قۇر تۇلىپقا موڭىرەۋ ەكەندىگى بەلگىلى بولدى. سوندىقتان دا، اقش-تىڭ 2018 جىلعى «قورعانىس ستراتەگياسى باياناتىندا» قىتاي بىردەن «ستراتەگيالىق باسەكەلەس» دەپ سىيپاتتالدى. ەندىگى اڭگىمە يدەالوگيالىق قايشىلىقتار، قۇندىلىقتار تانىمى الشاقتىقتارى توڭىرەگىندە ءوربىدى.

ناتيجەسىندە، ترامپتىڭ اراداعى ساۋدا تەڭسىزدىگىن جويۋدى تالاپ ەتىپ، قىتاي تاۋارلارىنا كەدەندىك سالىقتى كوتەرۋدەن باستالعان سوققىسى ءتاسىلىن تۇرلەندىرىپ، پارمەنىن ەكپىندەتىپ كەلەدى. اقش-تاعى پرەزيدەنت سايلاۋ مەرزىمى تاقاعان سايىن بۇل ۇدەرىستىڭ قارقىنداي تۇسەر ءتۇرى بار. ترامپ قوس پارتيانىڭ، ساياسي ەليتا مەن بيزنەس وكىلدەرىنىڭ، بىلايعى جۇرتتىڭ قىتايعا قارسىلىق تۇرعىسىنداعى بىرىڭعاي پىيعىلىن ءوزىنىڭ قايتا سايلانۋى ءۇشىن پايدالانىپ باعۋدا.

23 شىلدە اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى پومپەو قىتاي تۋرالى ءوز ۇكىمەتىنىڭ اقىرعى ءسوزىن جەتكىزگەندەي بولدى. ول قىتايمەن قاتىناستى جاقسارتۋ جولىن اشقان نيكسون ساياساتىنىڭ ماقساتى قىتايدىڭ «وزگەرۋىن قامشىلاۋ» بولعانىمەن، ول ءۇمىتتىڭ اقتالماعانىن، كەرىسىنشە، «كوممۋنيستىك قىتايدىڭ وزدەرىن (باتىس الەمى-اۆتور) وزگەرتۋ» قاۋپىنىڭ تۋىنداعانىن، «ولاردىڭ ارەكەتىنىڭ بۇگىنگى ەركىن الەمنىڭ باستى قاۋپى» بولىپ وتىرعانىن بايانداي كەلە، «كەزىندە پرەزيدەنت رەگان كەڭەس وداعىنا قاراتا «سەنەمىز جانە تەكسەرەمىز» دەيتىن ساياسات ۇستانعان ەكەن. ال، مەن ايتار ەدىم، ءبىز قىتايعا «سەنبەيمىز جانە تەكسەرىپ وتىرامىز» دەپ جاريالادى. قىتايدىڭ وڭتۇستىك- قىتاي تەڭىزىنە يەگەرشىلىگىن تەرىستەگەن پومپەو «ءبىزدىڭ قورعانىس مينسترلىگى قۇلشىنا كىرىسىپ تۇتاستاي شىعىس قىتاي تەڭىزى، وڭتۇستىك قىتاي تەڭىزى جانە تايۆان ماڭىندا ەركىن ارەكەتتەنۋگە كوشتى. ءبىز عارىش ارمياسىن قۇردىق، ول وسى اتالعان سوڭعى شەپتە قىتايدىڭ سۇعاناقتىقتارىن تەجەۋگە كومەكتەسەتىن بولادى» دەپ مالىمدەدى. وسى باياندامادان حالىقارالىق قاۋىمداستىق سوعىستىڭ ءيىسىن سەزگەندەي بولدى. «قىتاي مەن اقش سوعىسا ما» دەگەن سۇراق كوتەرىلدى.

«ءEرىن باۋىرىنا الۋعا» ءتيىc قىتاي تاراپى بۇل مالىمدەمەگە كادۋەلگى تويتارىس جاساۋمەن قاتار، «بۇل اقش-تىڭ «قىرعيلار توبىنىڭ» (قىتايعا جاۋ) پوزيتسياسى، ترامپتىڭ ءوزى سولاردىڭ قول جاۋلىعىنا ايلانعانىن سەزبەيدى نەمەسە بۇل ترامپتىڭ اناۋ Covid-19-دى تىزگىندەي الماۋىنا بايلانىستى ءوزىنىڭ ءتۇسىپ كەتكەن بەدەلىن سايلاۋشىلار نازارىن قىتايعا بۇرۋ ارقىلى كوتەرىپ الۋدىڭ ءتاسىلى» دەپ، اڭگىمەنىڭ ءوڭىن اينالدىرۋعا تىرىساتىنى بايقالۋدا. 30 شىلدە كۇنى قحر-نىڭ اقش-تاعى ەلشىسى تسۋي تيانكاي POLITICO سايتىندا «تاريحتىڭ دۇرىس جاعىنا شىعىپ، قىتاي-اقش قاتىناسىنىڭ قالىپتى جولعا قايتۋىنا ات سالىسايىق» اتتى ماقالا جازىپ، «قىتاي-اقش ارا قاتىناسىنىڭ كەلەشەك تاعدىرى سويلەسۋ-ىنتىماقتاسۋ، قارسىلاسپاۋ-سوقتىعىسپاۋ، ءوزارا سىيلاسۋ مەن سەرىكتەسىپ بىرىگە ۇتۋدا. اقش-تىڭ قىتاي-اقش قاتىناسىن ونى دامىتۋدىڭ قالىپتى ارناسىنا قايتا ورالتۋىن ءۇمىت ەتەمىز» دەپتى. مۇنان قىتايدىڭ قارسىلاسىن ىمىراعا شاقىرعان يشاراسى سەزىلەدى. 5 تامىزدا قحر سىرتقى ىستەر ءمينسترى ۋاڭ ي ىلگەرىدەگى اقش-تى باسىڭ-كوزىڭ دەمەي توپەلەيتىن ارىنىنان اينىپ، «ءبىز اقش تاراپىمەن ارقانداي دەڭگەيدەگى، ارقانداي سالاداعى سويلەسۋ مەحانيزمىن كەز-كەلگەن ۋاقىتتا قايتا ىسكە قوسۋعا، قانداي دا ءبىر ماسەلەنى ۇستەل باسىندا تالقىلاۋعا ءازىرمىز» دەپ مالىمدەدى. بۇل قىتاي تاراپى پوزيتسياسىنىڭ مۇلدەم جۇمسارعانىن بىلدىرەدى.

رەالدىق تۇرعىدان قاراعاندا دا، ءبىرسىپىرا فاكتورلار قىتايدىڭ سوعىسقا مۇرساسىن كەلتىرە قويمايدى. بيىلعى ىندەتكە بايلانىستى ەل ەكونوميكاسىنىڭ 40 جىلدان كەيىنگى العاشقى قۇلدىراۋعا ۇرىنعانى بار. قىتاي جۋىقتا ەلدىڭ ءجىو-ءنىڭ ەكىنشى توقساندا 3.2%-كە وسكەنىن كەلتىرگەنگەنىمەن (بىراق بۇعان ەلدەگى ەڭ الەۋەتتى ولكە - جىجياڭنىڭ ىشكى ءونىمىنىڭ ازەر 0.5%-كە وسكەندىگىن مىسال ەتىپ، كۇدىكتەنگەندەر بار), بۇل ءۇردىستىڭ ساقتالۋىنا «بىرنەشە ورنىقسىز فاكتورلاردىڭ» كەپىلدىك بەرگىزبەيتىنىن ەسكە سالعان-دى. قىتايدىڭ پرەمەر-ءمينسترى بيىلعى «ۇكىمەت قىزمەتى باياندامىسىندا» اعىمداعى جاعدايلار سەبەبىنەن «تۇڭعىش رەت كەلەر جىلدىڭ ءوسىمى جايلى بولجام جاسالماعانىن» مويىنداعان. سونىمەن بىرگە، قىتاي تەك وڭتۇستىك-شىعىس تەڭىزدە عانا ەمەس، تايۆاندا، گون كونگتا، ينديا شەكاراسىندا، «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» الاڭىندا تۇتاستاي دەرلىك ىرىقسىز ديپلوماتيالىق كۇيگە بەت-ەكى كەلىپ وتىر.

ەڭ ماڭىزدىسى، قىتايدىڭ اسكەري قۋاتى، اسىرەسە، تەڭىز ارمياسىنىڭ قۋاتى اقش-پەن الىسۋدىڭ تەڭى بولمايىن دەپ تۇر. مۇنىڭ ىشىندە ونىڭ ستراتەگيالىق يادرولىق كۇشى، وتە-موتە تەڭىزدەگى يادرولىق قۋاتى اقش-تىڭ 0.025%-نا ارەڭ تاتيدى ەكەن. اسكەري جەتكىزۋ-قامداۋ قۋاتى جايلى ءسوز شىعىنداۋدىڭ ءوزى ارتىق. ويتكەنى اقش-تا قازىردىڭ وزىندە ءار تيپتەگى تاسىعىش ۇشاقتارىنان 829 داناسى بولسا، قىتاي كەڭەستەر وداعى وندىرگەن 76 دانا يل-76 ۇشاعىنا سەنىپ وتىرعان كورىنەدى. اقش-تىڭ جەر شارىنىڭ 140 ەلىندە ورنالاسقان 242 قۇرلىقتىق جانە 384 اسكەري بازاسى كەزكەلگەن مەزەتتە، جەرشارىنىڭ كەز-كەلگەن نۇكتەسىنە جەتىپ، سوققى بەرە الادى.  بۇل جانە قىتاي باق-نىڭ مالىمەتى. دەمەك، قىتاي جاتقان ارىستاننىڭ قۇيرىعىنا جارماسا قويماس. تەك، اقش تىكەلەي تايۆانعا سوقتىقپاسا بولعانى. ويتكەنى، تايۆان ماسەلەسى – تەرريتوريالىق يەلىك، اۋماقتىق تۇتاستىق عانا ەمەس، ۇلتتىڭ ارى ماسەلەسى. پومپەو سوڭعى بايانداماسىندا قكپ مەن قىتاي حالقىن ءبولىپ قاراستىرادى. ال، تايۆان ماسەلەسىنىڭ پارتيا مەن حالىقتى بولۋگە كەلمەي قالاتىن وسىنداي تۇسى بار.

اقش تاراپىنان ءسوز قوزعاساق، ترامپتىڭ دويىرلىعىنا سالسا، ونىڭ قىتايعا مايدان اشا سالۋى دا كادىك. بىراق، مۇنداي تاعدىرشەشتى ماسەلە امەريكانىڭ زاڭى مەن داستۇرىنە ساي تەك پرەزيدەنتتىڭ قۇزىرىنداعى تىرلىك سانالمايدى. ونىڭ ۇستىنە ىندەتپەن كۇرەس ماسەلەسى، جۇمىسسىزدىق پەن ەكونوميكانىڭ كەرى كەتۋ ماسەلەسى، «قارا ناسىلدىلەرگە تيىسپەۋ» ماسەلەسىنىڭ كەسىرىنەن ترامپتىڭ قولداۋعا يە بولۋ كورسەتكىشى سوڭعى ايلاردا 40%-كە ءتۇسىپ كەتكەنى ءمالىم بولىپ جاتىر. دەمەك، ونىڭ قانداي دا ءبىر باستاماسىنىڭ لەزدە قولداۋ تابا قويۋى نەعايبىل. سايلاۋ دوداسىنا 90 كۇن قالعاندا سوعىسىپ مارقادىم تاپپاسىن پرەزيدەنتتىڭ ءوزى دە، جاقتاستارى دا جاقسى ءتۇسىنۋى كەرەك. دەگەنمەن، ساراپشىلار پامپەونىڭ قىتايدىڭ وڭتۇستىك-شىعىس تەڭىزگە يەلىگىن تەرىسكە شىعارۋىن اقش-تىڭ وسى اۋماققا ءوزىنىڭ «كىرىسۋىن» زاڭدىق نەگىزدەۋدىڭ قامى دەپ جاتىر. وسى تۇرعىدان باجايلاساق، اقش-تىڭ قىتايدىڭ «سىرتىنان يەلەنىپ» جۇرگەن ارالدارىن، اسىرەسە وعان ءفليپپيننىڭ تالاسى بار جانە قازىرشە بوس جاتقان حۋاڭ يانداو ارالىن (اعىلشىنشا Scarborugh Shoal, فيلليپينشە Panatag Shoal) اسكەري جاتتىعۋ جەلەۋىمەن اتقىلاۋى كادىك. ويتكەنى، ول ارال كەزىندە اقش-تىڭ مەرگەندىك-اتقىلاۋ جاتتىعۋ الاڭى بولعانى بار. دەگەنمەن، بۇل قىتايعا سەس كورسەتۋ، قكپ-نىڭ باسسىزدىعىن تەجەۋ ءۇشىن ەشتەڭەدەن تايىنبايتىندىعىن يشارالاۋ تۇرعىسىنان جاسالۋى ىقتيمال.

قىسقاسى، وزدەرى ءۇشىن دە، بۇكىل الەم ءۇشىن دە بەرەكەسىز باعىتقا تايىپ بارا جاتقان اقش-قىتاي قارىم-ۇاتىناسىن ءبىر قالىپقا بەيىمدەۋ ماسەلەسىنىڭ قارۋعا جۇگىنۋگە نەگىزى جوق دەپ توپشىلايمىز.

مۇقامەتحان قونارباي

Abai.kz

8 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1158
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2655
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 2689