قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق-ساياسي ومىرىندەگى ءھام مەملەكەتتىك رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋداعى باستى تەجەۋىشتەردىڭ ءبىرى – جەڭ ىشىنەن جالعاسقان جەمقورلىق ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. كۇنى كەشە عانا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ وسىعان بايلانىستى ارنايى جيىن وتكىزىپ، جەمقورلىق بابىمەن سوتتالعانداردى مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتپاۋدى زاڭ جۇزىندە بەكىتۋدى تاپسىردى. بۇگىن سول تۋرالى جازامىز...

ءسويتىپ، پرەزيدەنت توقاەۆ سىبايلاسقان جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جايىن تالقىلاپ، كەڭەس وتكىزدى. اتالمىش شاراعا مەملەكەتتىك ورگان باسشىلارى، وبلىس اكىمدەرى مەن ۇكىمەت مۇشەلەرى قاتىسقان. اتاپ ايتقاندا، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس اگەنتتىگىنىڭ، قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ، قر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ، قر تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ، قر اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنىڭ جانە قر قارجى مينيسترلىگىنىڭ باسشىلارى قاتىسقان.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ بۇل تۋرالى ءوزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا: «سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندە كەڭەس ءوتتى. سىبايلاس جەمقورلىق بابىمەن سوتتالعانداردى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتپاۋ، زاڭ جۇزىندە تيىم سالۋ تۋرالى تاپسىرما بەردىم»، - دەپ جازدى.

وزسوزىندە پرەزيدەنت توقاەۆ جەمقورلىققا قارسى كۇرەس – مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىنداعى باسىم باعىتتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتقان.

ءيا، الەمنىڭ وركەنيەتتى ەلدەرى قاتارلى قازاقستان دا ەل دامۋىنا تۇساۋ، كەمەلدەنۋىنە كەدەرگى بولعان سىبايلاس جەمقورلىقپەن تاباندى تۇردە كۇرەس جۇرگىزىپ كەلەدى.

«سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس» تۋرالى زاڭ سوناۋ 1998 جىلى شىلدەدە قابىلدانعان ەكەن. كەيىن بۇل زاڭنىڭ كۇشى جويىلىپ، 2015 جىلى قاراشادا «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» جاڭا زاڭ قابىلدانعان. قازىرگى تاڭدا ەكونوميكالىق ءھام قارجىلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋدا 27 باپ، 5 تاراۋدان تۇراتىن وسى زاڭ باسشىلىققا الىنادى.

بۇدان بولەك، جەمقورلىقپەن كۇرەس باعىتىندا بىرقاتار اۋقىمدى شارالار جۇزەگە اسىرىلعان. سولاردىڭ ءبىرسىپىراسى تۋرالى كەشەگى جيىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءوزى ايتتى.

اتاپ ايتقاندا، قازاقستان حالىقارالىق «گرەكو» ۇيىمىنا مۇشە بولعان. ودان بولەك، قاراماعىنداعى قىزمەتكەر جەمقورلىق فاكتىسى بويىنشا تۇتقىندالعان جاعدايدا ونىڭ باسشىسىن دا لاۋازىمىنان ايىرۋ زاڭ جۇزىندە بەكىتىلگەن.

دەسە دە، قازىرگى كورسەتكىش كوڭىل كونشىتەرلىك دەي المايمىز. بۇل تۋرالى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلىنىڭ ءوزى دە ايتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدە سىبايلاس جەمقورلىق بابى بويىنشا ۇستالعان ازاماتتار سانى بىلتىرعى جىلعا قاراعاندا 11 پايىزعا كوبەيگەن. بىلتىر اتالعان باپ بويىنشا سوتتالعاندار سانى 820 ادامدى قۇراسا، بيىل بۇل كورسەتكىش 912-گە دەيىن جەتكەن.

ال حالىقارالىق «Transparency International» ۇيىمى ۇسىنعان 2019 جىلعى دەرەكتەر بويىنشا، قازاقستان ازاماتتارىنىڭ 28,7 پايىزى جەمقورلىق جايلاعان مەكەمەلەر رەتىندە مەملەكەتتىك اۋرۋحانالار مەن ەمحانالاردى اتاعان.

«بۇل وزگە دە مەملەكەتتىك ءھام مەملەكەتتىك ەمەس مەكەمەلەرمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر كوپ كورسەتكىش. مىسالى، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى (پوليتسيا) 11,3 پايىزدى كورسەتسە، جەر قاتىناستارى باسقارلامالارى 7 پايىزدى كورسەتكەن. مەملەكەتتىك بالاباقشالاردا بۇل كورسەتكىش 6,9 پايىزدى قۇراپ وتىر. سوندىقتان، دەنساۋلىعى سى بەرىپ، ايىقتى مەديتسينالىق كومەك الۋعا بارعان ادامنىڭ كىمگە قانشا بەرەم دەپ اۋرەگە تۇسۋىنە جول بەرمەۋ كەرەك»، - دەگەن ەدى پرەزيدەنت.

ءوز سوزىندە مەملەكەت باسشىسى قازىرگىدەي ەل ءىشىن ىندەت جايلاپ، پاندەميا جاريالانعان تار كەزەڭدە ەل قازىناسىنان ەدىۋىر قوماقتى قاراجاتتاردىڭ بولىنگەنىن، سول قاراجاتتاردى جىمقىرۋ تاۋەكەلى ارتقانىن ايتىپ، جەمقورلىققا قارسى كۇرەس شارالارىن كۇشەيۋدى تاپسىرعان.

«شەنەۋنىكتەر بىرىنەن كەيىن ءبىرى اۋىسىپ جاتىر. ال پروبلەمالار سول كۇيى شەشىلمەي قالىپ وتىر. سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ اۋەلى سەبەبىن جويماي جاتىپ، ونىڭمەن كۇرەسۋ جەل ديىرمەنمەن كۇرەسۋ سەكىلدى ءىس»، - دەيدى پرەزيدەنت توقاەۆ.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، ارىسەسە مەديتسينا سالاسىنداعى جەمقورلىق ەلگە ىندەت كەلىپ، توتەنشە جاعداي مەن پاندەميا جاريالانعان كەزدە عانا، ال تسيفرلاندىرۋ سالاسىنداعى جەمقورلىق وعان ميللياردتاعان اقشا شىعىندالعاننان كەيىن عانا اشەكەرە بولعان.

«ەندى بۇگىن ءبىلىم سالاسىنا جانە باسقا سالالارعا قىرۋار قارجى ءبولىنىپ وتىر. ءبىر جىلدان سوڭ ول قاراجاتتار دا قولدى بولىپ كەتپەسىنە كەپىل كانە؟ بيۋدجەتتىڭ ميللياردتاعان قارجىسى قولدى بولىپ كەتكەننەن سوڭ، ەل-جۇرتقا ءبىر شەنەۋنىكتىڭ ۇستالعانى تۋرالى ادەمى راپورتتىڭ كەرەگى نە؟ سوندىقتان، بۇل باعىتاعى جۇمىستاردى تۇبەگەيلى وزگەرتۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

مەملەكەت باسشىسى ءسوز تۇيىنىندە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى ۇيىمداستىرۋدىڭ تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىتى – قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

«حالىق ءالى كۇنگە ءتۇرلى سالالارداعى، مەكتەپ، كوللەدجدەر، جوو، جەر كوميتەتى، ءورت ءسوندىرۋ، سالىق، كەدەن ت.ب. سالالارداعى جەمقورلىق تۋرالى شاعىمدانىپ وتىر. بۇلاي جالعاسا بەرسە، جەمقورلىق كۇندەلىكتى قالىپتى قۇبىلىسقا اينالىپ كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان، قوعامدىق باقىلاۋ تەتىگىن ىسكە قوسۋ كەرەك. ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى تارتۋ ارقىلى ولاردى ءنورماتيۆتى-قۇقىقتىق اكتىلەردى ساراپتاۋ ىسىنە دە ارالاستىرۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.

Abai.kz