12 تامىز. 2008 جىل. بىرنەشە كۇنگە سوزىلعان ورىس-گرۋزين سوعىسىنىڭ قىزىپ تۇرعان كەزى. يادرولىق دەرجاۆا سانالاتىن الىپ رەسەي ىرگەسىندەگى شاعىن عانا مەملەكەت گرۋزياعا اگرەسسيالىق ارەكەت جاساپ جاتقان شاقتا، شاعىن عانا مەملەكەتتىڭ جاس باسشىسى ميحايل سااكاشۆيليگە مورالدىق قولداۋ كورسەتۋ ءۇشىن بىرنەشە ەلدىڭ باسشىسى كاۆكازعا قاراي جولعا شىعادى. 

پولشا استاناسى ۆارشاۆادان اۋەگە كوتەرىلگەن PL-101 نومەرلى تۋ-154م بورتىنىڭ ىشىندە پولشا پرەزيدەنتى لەح كاچينسكي، ەستونيا پرەزيدەنتى تووماس حەندريك يلۆەس، ليتۆا پرەزيدەنتى ۆالداس ادامكۋس جانە لاتۆيا پرەمەر-ءمينيسترى يۆارس گودمانيس بار ەدى. 

ۇشاق جولاي جانارماي قۇيۋ ءۇشىن ۋكراينانىڭ سيمفەروپول قالاسىنا كەلىپ قونادى. وسى جەردەن بورتقا ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆيكتور يۋششەنكو كوتەرىلدى. وسىدان سوڭ 4 پرەزيدەنت، 1 پرەمەر-ءمينيسترى ءمىنىپ، ساياسي دا، فيزيكالىق تا سالماعى ارتقان ۇشاقتى الدا قىم-قۋىت ساپار كۇتىپ تۇردى...

پولشا پرەزيدەنتىنىڭ №1 بورتى - تۋ-154م ۇشاعى.

ەكيپاج كومانديرى - اسا تاجىريبەلى كاسىپقوي ۇشقىش، پودپولكوۆنيك گجەگوج پەترۋچۋك بولاتىن. ءتورت ەلدىڭ باسشىسىنىڭ ءومىرىن ساقتاپ قالعان دا وسى جىگىت. الايدا بۇل تۋرالى ءسال كەيىنىرەك ايتامىن. ال قازىر وقيعانىڭ قالاي وربىگەنىنە توقتالا كەتەيىك.

الدىن الا بەكىتىلگەن جوسپار بويىنشا ۇشاق تبيليسيگە ەڭ جاقىن اۋەجاي – ءازىربايجاننىڭ گياندجا (گانجا) قالاسىنداعى اەروپورتقا كەلىپ قونۋى ءتيىس ەدى. سول جەردەن ازىربايجانداعى پولشا ەلشىلىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى دايىنداپ قويعان ارنايى كولىكتەرگە وتىرىپ، گرۋزيا استاناسىنا دەيىنگى 300 شاقىرىم جولدى اۆتوموبيلمەن ءجۇرىپ ءوتۋى كەرەك بولاتىن. الايدا، 300 شاقىرىم جولدى اۆتوكولىكپەن ءجۇرىپ ءوتۋدى قيىنسىندى ما، الدە باسقا ءبىر سەبەپتەرى بولدى ما، ول جاعىن بىلمەيمىن، ۇشاق يەسى لەح كاچينسكي جوسپار بويىنشا گياندجاعا ەمەس، تىكەلەي ءتبيليستىڭ اۋەجايىنا قونۋعا شەشىم قابىلدايدى. ەل باسشىسىنىڭ بۇل تالابىن ەكيپاج مۇشەلەرىنە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ مينيسترلەرى ماچەي لوپينسكي مەن ۆلاديسلاۆ ستاسياك جەتكىزەدى. ايتكەنمەن، اۋە كەمەسىنىڭ كومانديرى گجەگوج پەترۋچۋك بۇل بۇيرىقتى ورىنداۋدان باس تارتادى. سەبەبى تبيليسيگە قونۋ وتە قاۋىپتى بولاتىن. گرۋزيانىڭ اۋە كەڭىستىگى رەسەيلىك اسكەريلەردىڭ تولىق باقىلاۋىندا تۇرعان ەدى. تبيليسي اسپانىن رەسەيلىك اۋە كۇشتەرىنە قارسى قورعانىس (پۆو) جۇيەسى باقىلىپ تۇردى. بۇل دەگەنىمىز گرۋزيا اسپانىندا كەز-كەلگەن نىساندى اتىپ تۇسىرەدى دەگەن ءسوز. جاعدايدى تەرەڭ تۇسىنەتىن تاجىريبەلى ۇشقىشتىڭ پرەزيدەنت پارمەنىن ورىنداۋدان باس تارتۋى ابدەن ورىندى ەدى. 

وسىدان سوڭ ۇشقىشتار كابيناسىنا پرەزيدەنت كاچينسكيدىڭ ءوزى كىردى. بۇل تۋرالى سول ۇشاقتا قىزمەت ەتكەن مونيكا ك. ەسىمدى بورتسەرىك بىلاي دەپ ەسكە الادى: «ۇشاق ءازىربايجاننىڭ گياندجا اكەجايىنا قونۋى كەرەك ەدى. بىراق تا، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، پاسساجيرلەردىڭ ءبارى تبيليسيگە ۇشىپ بارا جاتىرمىز دەپ سانادى. ستيۋاردەسسالاردىڭ ءبارى پرەزيدەنت كەڭسەسى پاسساجيرلەردى شاتاستىرىپ وتىرعانداي اسەردە بولدى. ءبىر كەزدە كابيناعا پرەزيدەنتىمىز كىرىپ كەلدى. ول اشۋلى بولاتىن...». 

پرەزيدەنت پەن ەكيپاج كومانديرىنىڭ اراسىنداعى ديالوگ كەلەسىدەي ءوربىدى:

- مىرزالار، قارۋلى كۇشتەردىڭ قولباسشىسى كىم؟

- ءسىز، پرەزيدەنت مىرزا، - دەپ جاۋاپ بەردى پەترۋچۋك. 

- ولاي بولسا بولسا بۇيرىقتى ورىنداپ، تبيليسيگە ۇشىڭىزدار! – دەدى دە، شىعىپ كەتتى پرەزيدەنت، جاۋاپ كۇتپەستەن. 

ۇشاق بورتىندا اۋە كەمەسى كومانديرىنىڭ اق دەگەنى اق، قارا دەگەنى قارا. ەشقانداي پرەزيدەنتتىڭ دە، باسقاسىنىڭ دا بۇيرىعى وعان جۇرمەيدى. قانداي جاعداي بولماسىن سولاي بولۋى كەرەك. دەگەنمەن دە، كوكتەگى باسشىعا قاراعاندا جەردەگى باسشىنىڭ قۇزىرەتى كەڭىرەك جانە وعان قارسى شىعۋ ۇلكەن ەرلىك. ەل بيلەپ وتىرعان باسشىلاردىڭ ءبارى بىردەي اقىلدى دەپ كىم ايتتى؟ بارلىق قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ورەسكەل بۇزىپ، ۇشاق شتۋرۆالىنا ءوزى وتىرۋعا تالپىناتىن باسشىلار دا بارشىلىق.

قالاي دەگەنمەن دە پەترۋچۋك ءوز دەگەنىنەن قايتپادى. ەل پرەزيدەنتىمەن شەكىسۋ - ۇلكەن پسيحولوگيالىق قىسىمعا تولى اۋىر جاعداي ەكەنىن دە ەسكەرە كەتكەن ءجون. پرەزيدەنت تە وڭايلىقپەن شەگىنە قويمايتىنىن كورسەتتى. ۇشقىشتارعا بەرگەن اۋىزشا بۇيرىعى ورىندالماعان سوڭ ول دەرەۋ اۋە قورعانىس كۇشتەرىنىڭ 36 پولكىنىڭ كومانديرىنە تەلەفون سوعادى. ول ءوز كەزەگىندە پەترۋچۋكتىڭ ارەكەتىن قۇپتاپ، پرەزيدەنتكە تبيليسيگە قونۋعا بولمايتىنىن جەتكىزەدى. پرەزيدەنت كاچينسكي مۇنىمەن دە توقتالىپ قالماي، پولشا قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ باسشىلىعىنا شىعىپ، باس شتاب باسشىسىنىڭ ورىنباسارى مەن اۋە قورعانىس كۇشتەرى باسشىسى ورىنباسارىنىڭ قولى قويىلعان جازباشا بۇيرىقتى فاكس ارقىلى الدىرادى. بۇدان دا ەشتەڭە شىقپاعان سوڭ پرەزيدەنت اكىمشىلىگى ەكى ۇشقىشتىڭ ورنىن اۋىستىرۋ تۋرالى ماسەلە كوتەرەدى. ەكيپاج كومانديرى گجەگوج پەترۋچۋكتىڭ ورنىنا ەكىنشى ۇشقىش، كاپيتان اركاديۋش پروتاسيۋك ەكيپاج كومانديرى رەتىندە جاۋاپكەرشىلىكتى موينىنا الىپ، ۇشاقتى تبيليسيگە قوندىرا الادى ما دەگەن سۇراققا دا «جوق» دەگەن جاۋاپ ەستيدى. سەبەبى ەكىنشى ۇشقىشتىڭ ەكيپاج كومانديرى بولۋعا ۇشۋ ساعاتى جەتپەيتىن. پرەزيدەنت قانشا تىرىسقانىمەن، پەترۋچۋك ءبارىبىر ايتقانىنان قايتپاي، ۇشاقتى ەڭ اۋەلىدەگى جوسپار بويىنشا ءازىربايجاننىڭ گياندجا اۋەجايىنا قونعىزدى. وسى وقيعانى كەيىنىرەك «ءبىز اسا اۋىر قىسىمدى باستان وتكەردىك» دەپ ەسكە الادى ستيۋاردەسسا مونيكا ك. 

ەكيپاج كومانديرى گجەگوج پەترۋچۋك

بۇل جەردە ەكيپاج كومانديرى گجەگوج پەترۋچۋكتىڭ جاساعان ارەكەتى ءسوزسىز ەرلىك. ەگەر دە ول، سول كەزدە باسشىلىقتىڭ جاساعان قىسىمىنا شىداس بەرمەي، ۇشاقتى تبيليسيگە قاراي باعىتتاعاندا، ءبىر ەمەس ءتورت بىردەي مەملەكەتتىك باسشىسى گرۋزيا اسپانىندا اجال قۇشار ەدى. وسىدان سوڭ الەمدىك تاريحتىڭ دوڭگەلەگى قالاي قاراي اينالارىن ەلەستەتۋدىڭ دە ءوزى قيىن... وسى ورايدا الاش ارداقتىسى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ «ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن» دەگەن ءسوز ەسكە تۇسەدى... 

الايدا، كوپ جاعدايدا جاساعان كوزسىز ەرلىكتەرىمىزدىڭ ءوزى دە دەر كەزىندە ەلەنبەي قالىپ جاتادى. ءتىپتى، بىرەۋگە جاساعان جاقسىلىقتارىمىزدىڭ ءوزى كەيدە وزىمىزگە تاياق بولىپ تيەدى. بۇل جولى دا سولاي بولدى. گياندجا اۋەجايىنا جەتە سالىسىمەن پرەزيدەنت كاچينسكي ۇشاقتىڭ ىشىندە ايعاي كوتەرىپ، ەكيپاج كومانديرىن بالعاتتاپ، اينالانى باسىنا كوتەردى. ەلگە ورالعان سوڭ گجەگوج پەترۋچۋك بارلىق ۇشۋلاردان شەتتەتىلدى. ونى قورقاق دەپ ايىپتادى. پرەزيدەنت تەلەفون سوققاندا ەكيپاج كومانديرىن قولداعان پولك باسشىسى دا قىزمەتىنەن الىندى. پەترۋچۋككە ەشقانداي زەينەتاقى دا تاعايىندالمادى. ەشبىر اۆياكومپانيا دا ونى جۇمىسقا المادى. اسكەري پروكۋراتۋرا ونىڭ ۇستىنەن «پرەزيدەنتكە كونسيتۋتسيالىق مىندەتىن ورىنداۋ بارىسىندا قيىندىق تۋعىزدى» دەگەن ايىپپەن ءىس قوزعادى. وسى ءىستى تەرگەۋگە قۇرىلعان ارنايى كوميسسيا «پەترۋچۋك دۇرىس ارەكەت ەتتى» دەگەن قورىتىندىعا كەلىپ، ءۇش ايدان سوڭ تەرگەۋ ءىسى توقتاتىلدى. پرەزيدەنتتىڭ قىسىمىنا قاراماستان پەترۋچۋككە قورعانىس ءمينيسترى بوگدان كليح قولداۋ كورسەتىپ، وعان زەينەتاقى تاعايىندادى جانە ونى قورعانىس ىسىندەگى ەڭبەگى ءۇشىن كۇمىس كرەست مەدالىمەن ماراپاتتادى. وسىلايشا تاريحي ادىلدىك ورنادى. بۇل وقيعا اۆياتسيا تاريحىندا «گرۋزين ينيتسيدەنتى» دەگەن اتپەن قالدى جانە سول رەيستە ەكىنشى ۇشقىش بولعان اركاديۋش پروتاسيۋك پەن شتۋرمان بولعان روبەرت گجيۆنانىڭ ەسىندە جاقسى ساقتالىپ قالعان بولۋى كەرەك. 

پەترۋچۋك ەرلىك كورسەتكەن رەيستە ەكىنشى ۇشقىش بولعان اركاديۋش پروتاسيۋك پەن شتۋرمان بولعان روبەرت گجيۆنا ءبىر-ءبىر ساتى جوعارىلاعانىمەن، 18 ايدان كەيىن قازا بولدى.

وسى وقيعادان تۋرا 18 اي وتكەندە ءدال وسى ۇشاق سمولەنسكى تۇبىندە اپاتقا ۇشىرادى. بۇل 2010 جىلدىڭ 10 ءساۋىرى كۇنى بولاتىن. پولشا پرەزيدەنتى لەح كاچينسكي باستاعان 96 ادامنان تۇراتىن دەلەگاتسيا تۇگەل قازا تاپتى. بۇل جولى ەكيپاج كومانديرى اركاديۋش پروتاسيۋك، ال ەكىنشى ۇشقىش روبەرت گجيۆنا بولاتىن. پەترۋچۋكتىڭ ەرلىگىن قايتالاۋ ەكەۋىنىڭ دە قولىنان كەلمەگەن بولار. ال پرەزيدەنت كاچينسكي بۇل جولى دا ءتارتىپسىز جولاۋشى بولۋى ابدەن مۇمكىن. دەسەك تە، 2010 جىلعى 10 ءساۋىر اپاتىنىڭ نەگىزگى سەبەبى بۇل ەمەس شىعار جانە دە بۇل وقيعانىڭ شەشىلمەگەن جۇمباعى كوپ...

ورالبەك ج. وتەعۇلوۆ

فيلولوگ، ساياساتتانۋشى

Abai.kz