ICIJ - جۋرناليستەردىڭ حالىقارالىق كونسورتسيۋمى بانك جۇيەسى ارقىلى زاڭسىز جولمەن الىنعان كىرىستەردى زاڭداستىرعان كۇدىكتى وپەراتسيالار تۋرالى زەرتتەۋ ناتيجەسىن جاريالادى. قاراپايىم تىلمەن تۇسىندىرسەك، ەلدەن زاڭسىز جولمەن شىعارىلعان نەمەسە قاينار كوزى كورسەتىلمەگەن قاراجاتتار تۋرالى ەسەپ. 

بۇل جاڭا زەرتتەۋ اقش قارجى مينيسترلىگىنىڭ (FINCEN), سونداي-اق، فرانتسيا، شۆەيتساريا، ۇلىبريتانيا جانە اۆسترياداعى بىرقاتار قارجىلىق باقىلاۋ ورگاندارىنىڭ مالىمەتىنە نەگىزدەلگەن كۇدىكتى وپەراتسيالار تۋرالى اقپاراتتاردى قامتيدى. زەرتتەۋدە 88 ەلگە قاتىستى ادامداردىڭ اتتارى جازىلعان. ال، جوباعا 400-دەن استام جۋرناليست قاتىسقان.

وسى 88 ەلدىڭ ىشىندە قازاقستاندىق وليگارحتار دا بار ەكەن. وليگارحتار عانا ەمەس، شەنەۋنىكتەر مەن ساياساتشىلار دا بار-مىس.

Uralskweek.kz سايتىنىڭ جازۋىنشا، جاڭاعى ICIJ تىزىمىندە قازاقستاندىق داۋلەتتىلەر - بولات وتەمۇراتوۆ، بولات نازارباەۆ، قايرات ساتىبالدى، ۆلاديمير كيم مەن تيمۋر قۇلىباەۆ، شەتەلدە جۇرگەن ەكس-بانكير مۇحتار ءابليازوۆ پەن ەكس-سەناتور داريعا نازارباەۆا دا بار كورىنەدى.

سونىمەن قاتار، اتالعان زەرتتەۋدە قازاقستاندىق وپپوزيتسيالىق ساياساتكەر مۇحتار ءابليازوۆ پەن حراپۋنوۆتار وتباسى تۋرالى دەرەكتەر دە بار.

ماسەلەن، زەرتتەۋدە مۇحتار ءابليازوۆتىڭ قارجىسى بىرنەشە جىل بويى اقش، گەرمانيا، ۇلىبريتانيا، كيپر، لاتۆيا  بانكتەرى ارقىلى اينالىمدا بولعانى جازىلعان. بۇل تۋرالى ازاتتىق سايتى جازىپتى.

FinCEN قۇجاتتارىنان انىقتالعانداي، ءابليازوۆ 2008-2016 جىلدارى 27 بانك ارقىلى 666 ميلليون دوللار اۋدارعان.

ال، حراپۋنوۆتار وتباسى تۋرالى مالىمەتتە 2013 جىلدان 2015 جىلعا دەيىن يلياس حراپۋنوۆتىڭ باقىلاۋىنداعى كومپانيا JPMorgan Chase جانە Bank of America ەسەپشوتتارىنان اقش، شۆەيتساريا، ليۋكسەمبۋرگ، سەيشەل ارالدارى، فرانتسيا جانە بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىندەگى بانك شوتتارىنا 20,5 ميلليون دوللار جىبەرگەنى ايتىلادى.

ICIJ زەرتتەۋى تۋرالى ازاتتىقتىڭ جازۋىنشا، ءىلياس حراپۋنوۆ دەلاۆەر شتاتىنداعى كومپانيا ارقىلى وگايوداعى مولل قۇرلىسىنا ينۆەستيتسيا ءۇشىن دەپ فەليكس ساتەردىڭ ء(تۇرلى قىلمىستىق توپتارمەن قاتىسى بار دەپ بىرنەشە رەت كۇدىككە ىلىنگەن بيزنەسمەن) كومپانياسىنىڭ Wells Fargo بانكىندەگى ەسەپشوتىنا 5,2 ميلليون دوللار اۋدارعان.

بۇدان بولەك، حراپۋنوۆ 2012 جانە 2013 جىلى 335,522 دوللاردى ساتەردىڭ American Express بانكىندەگى ەسەپشوتىنا جىبەرگەن. FinCEN قۇجاتتارىنا ساي، American Express بۇل اقشا اۋدارىمىن كۇدىكتى دەپ ساناعان.

ICIJ مالىمەتىنە سايكەس، قازاقستاننان شەتكە كەتكەن جانە ۇرلانعان اقشانىڭ جالپى كولەمى 130 ميلليارد دوللاردان اسادى ەكەن. مۇنداي ءىرى سوما زەرتتەۋدى دايىنداۋشىلاردىڭ دا ۇلكەن تاڭدانىسىن تۋدىرعان. سەبەبى زەرتتەۋشىلەر سوڭعى 7 جىلداعى اقپاراتتارعا عانا شولۋ جاساعان.

Abai.kz