اباي كىم؟ بۇل – ماڭگىلىك سۇراق. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن بۇعان دەيىن سان بۋىن ىزدەگەن. ءالى دە ىزدەي بەرمەك. وسى اپتادا اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىندا حاكىم ابايدىڭ ءومىر اعىسى مەن وي جەلىسىنە قۇرىلعان ەكى بىردەي قويىلىمدى تەاتردىڭ «كوركەمدىك كەڭەسى» قابىلداپ الدى. پاندەميا شىرعالاڭعا سالماعاندا، قوس سپەكتاكل دە تەاتردىڭ وتكەن ماۋسىمىندا كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلار ەدى. ءبىرىنشى قويىلىمنىڭ اتى – «قارا»، ەكىنشى قويىلىمنىڭ اتى – «ابايدىڭ جۇمباعى».

«قارا» قانداي قويىلىم؟

ساحنالىق نۇسقاسىن جاساۋشى جانە قويۋشى-رەجيسسەر – جۇلدىزبەك جۇمانباي
قويۋشى-سۋرەتشى – قۋات تۇستىكباەۆ
كومپوزيتور – عالىمجان سەكەەۆ
حورەوگراف – كارينا جيرەنباەۆا
حورمەيستەر – عالىمجان بەرەكەشەۆ
رەجيسسەر اسسيستەنتى – ماعجان اساۋباي
رەجيسسەر كومەكشىسى – الەنا قابدەشوۆا

«قارا». اتى ايتىپ تۇرعانداي ابايدىڭ قارا سوزدەرىنىڭ جەلىسىنە قۇرىلعان دراما-ديالوگ. رەجيەسسەرى – جۇلدىزبەك جۇمانباي. بۇل سپەكتاكلدى كورۋ ءۇشىن «قارا» ءسوزىنىڭ مانىنە وي جۇگىرتۋ كەرەك. نەگە «قارا»؟ ابايدىڭ «قارا سوزدەرىن» ساحنالىق قويىلىمعا اينالدىرۋ مۇمكىن بە؟

اۋەلگى سۇراققا جاۋاپ بىرەۋ: «قارا» – ۇلتتىڭ وزىنە ءتان ۇلى ۇعىمى. «قارا شاڭىراق»، «قارا دالا»، «قاراوي». دەمەك، قارا ءسوز – ۇلى ءسوز. ساحنالىق نۇسقانى جاساعان ءھام سپەكتاكل رەجيسسەرى جۇلدىزبەك جۇمانباي تەاتر الەمىندە العاش رەت ابايدىڭ ۇلى سوزدەرىنە ءمان بەرىپ، سول نەگىزدە قويىلىم ازىرلەپ وتىر.

رەجيسسەرلىك شەشىمنىڭ وزەگىنە ۇڭىلسەڭىز، «اركىمنىڭ ءوز ابايى بار» دەيتىن جالپاق ۇعىمعا جان بىتەدى. كەيىپكەر جالعىز – اباي. ءار اباي – وزىنشە ءبىر الەم، ينديۆيد. ءار ينديۆيد – ءومىردى وزىنشە كورەدى. ابايدىڭ قارا سوزدەرى الۋان تاقىرىپتى قامتيدى. رەجيسسەرلىك ءارى دراماتۋرگيالىق ءتاسىل جىمداسقان ساتتە تاقىرىبى ولشەمگە سىيمايتىن ۇلى سوزدەردىڭ ءوزارا جۇيەلىلىگى قالىپقا تۇسەتىنىنە ءتانتى بولدىق.

ابايدىڭ «قارا سوزدەرى» نەگىزگە الىنعان سپەكتا­كل پىكىرتالاس فورماسىندا ءبىرتۇتاس تۋىندىعا اينالعان. جالعىز كەيىپكەر – اباي جانە ابايدىڭ ويلارى. ول ويلارعا ءپىشىن دارىتىپ، جان بۇركەتىن – وتىز بەس اكتەر. سپەكتاكلدى كورە وتىرىپ، ابايدى كۇيىندىرگەن، ابايدى بەزىندىرگەن، ابايدى تولعاندىرعان ماسەلەلەردىڭ ءالى دە وزەكتى ەكەنىن كورەسىز. قارا سوزدەرىندە حاكىم كۇيىنىشىنىڭ ەڭ ءبىر عازاۋاتتى ساتتەرىن باستان كەشەدى. پىكىرتالاس، داۋ-داماي، قارسىلىق (نەمەسە ميتينگ) ساحنالارىنىڭ قاي-قايسىسى دا بۇگىنگى كۇنمەن استارلاسىپ جاتادى. العاشقى كورىنىستەگى «كۇلتوبە» – بۇگىنگى پارلامەنت سەكىلدى. بىتپەيتىن داۋ، شەشىلمەيتىن ماسەلە، قۇلاق اسپايتىن شەندىلەردىڭ تىرلىگىن ەسكە تۇسىرەدى. «قارا» – كورەرمەنگە ءوز يدەياسىن تاڭبايتىن، ويلاندىراتىن قويىلىم.

«ابايدىڭ جۇمباعى»

ساحنالىق نۇسقا – ب.ءابدىلمانوۆ، – م.وماروۆا
قويۋشى-رەجيسسەر – اريداش وسپانباەۆا
قويۋشى-سۋرەتشى – مۇرات ساپاروۆ
كيىم ۇلگىسىنىڭ سۋرەتشىسى – بالاۋسا ءابدىماناپوۆا
بالەتمەيستەر – الەكساندر لي
كومپوزيتور – اسەل وماروۆا
حورمەيستەر – عالىمجان بەرەكەشەۆ
رەجيسسەردىڭ اسسيستەنتى – بولات ءابدىلمانوۆ
رەجيسسەر كومەكشىسى – گۇلنار سەيتىمبەت

اتالعان قويىلىم حاكىم مۇراسىن بويىنا دا، ويىنا دا تەرەڭ ءسىڭىرىپ، بالامالى سوزبەن ايتقاندا، «ابايمەن اۋىرعان» بارشا كورەرمەن ءۇشىن زور مانگە يە بولماق. «ابايمەن اۋىرۋ» – باقىت ەمەس، قۋانىش تا ەمەس، وزىڭمەن-ءوزىڭ كۇرەسۋ. ءوزىن جەڭگەن ادامنان ۇلى ادام جوق.

اكتەر بولات ءابدىلمانوۆ – ابايشا ويلانۋعا، ابايشا تولعانۋعا، ابايشا شەشىم قابىلداۋعا ۇمتىلىپ جۇرگەن ساناۋلى قازاقتىڭ ءبىرى. پەسانىڭ العاشقى جۇلگەسىن قالاعان، بەلگىلى دراماتۋرگ ءمادينا وماروۆامەن بىرگە قايتادان جۇيەلى جۇمىس ىستەگەن اكتەر اباي ءرولىن ساحنادا ءوزى سومداپ شىقتى. بۇعان دەيىن دە اباي وبرازىمەن، «اباي» قويىلىمىمەن (رەجيسسەر ءا.مامبەتوۆ) تانىلعان ونەر يەسىنىڭ ەڭبەگىن جوعارى باعالاۋعا بولادى.

ۇلى اباي – تۇتاس ءبىر الەم، ءالى تولىق يگەرىلىپ بولماعان عارىش. اباي جۇمباعىن شەشۋگە ۇمتىلۋ – ونىڭ ومىرلىك-ونەرلىك بايانىن زەردەلەۋگە دەگەن ۇمتىلىس. ۇلى اقىننىڭ ءوز الەۋمەتتىك ورتاسىنان ەرەكشەلەنۋىنىڭ; ۇنەمى دامۋ-كەمەلدەنۋ جولىندا بولۋى ءتيىس ادام اتتى ۇلى قۇبىلىستى زەرتتەپ-تانۋ داڭعىلىندا «تولىق ادام» ءىلىمىن اشۋىنىڭ، وسىلايشا حاكىمدىك دەڭگەيگە جەتۋىنىڭ جۇمباعى نەدە؟ بۇل كۇردەلى ساۋالدارعا اباي شىعارماشىلىعىنا جانە م.اۋەزوۆتىڭ اتاقتى «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ وقيعالارىنا سۇيەنە وتىرىپ، ءوز تاراپىنان جاۋاپ ىزدەيتىن قويىلىم كورەرمەنىن دە وسى ءبىر كۇردەلى ساۋال توڭىرەگىندە ويسەرىكتەستىككە شاقىرادى.

رەجيسسەرلىك شەشىمنىڭ باستى ەرەكشەلىگى – قويىلىمداعى سيۋجەتتىك جالعانىمداردىڭ ۇزىلىسسىزدىگىندە دەر ەدىك. ءاريداش وسپانباەۆا ساحنالاعان قويىلىم اباي شىعارمالارى مەن «اباي جولى» ەپوپەياسىنىڭ نەگىزىندە جاسالعانىن ەسكەرسەك، پانوراما اۋقىمدى. رەجيسسەر مەن قويىلىم سۋرەتشىسى وتە ءساتتى جۇمىس جاساعان. مۇنى شاراينادان، «تامۇق» كونتسەپتسياسىنان كورۋگە بولادى. جاس رەجيسسەر وسى قويىلىمدى ازىرلەۋگە كوپ كۇش جۇمساعان.
اۋەزوۆ تەاترىنىڭ جاڭا ماۋسىمى «ابايعا» ارنالماق. سپەكتاكلدەردىڭ پرەمەراسى پاندەميا اسەرىنەن كەشىككەنىن كورەرمەن قاۋىمنىڭ قاپەرىنە سالامىز.

دەرەككوزى: qazaqadebieti.kz

Abai.kz