سوفى سماتاەۆ. بۇركەۋ قيىن بۇرمالاۋمەن شىندىقتى
ازاناما كۇيىك داستانى
1
تاعى جەتتى
زارلى كۇيدىڭ
ازانى.
زارلى كۇيدىڭ
ەستىرتكەنى-اي
قازانى!..
اشىق كۇندە
قارا اسپاندى
بۇركەنىپ،
قانعا بوكتى
الاشىمنىڭ
قازاعى...
ازىنادى
ازالى ءۇنى
اجالدىڭ،
قان جوسالاپ
اپپاق ءجۇزىن
تازامنىڭ.
كۇيىك بەرىپ،
كۇلكىمدى ۇرلاپ
كەۋدەمنەن،
ءاندى ەرىننەن
جۇلىپ الدى
تاجال-مۇڭ.
تاعى جەتتى
ازاعا ەرىپ
زار ءۇنى،
وزەكتى ورتەپ،
وكسىتەتىن
جالىنى.
ايىردى دا
اتاسىنان
بوتاسىن،
بوزداقتاردىڭ
ماڭگى ءسوندى
جارىعى.
بوياندى عوي
سوناۋ بيىك
تاق قانعا،
ءوز قازاعىن
ءوز قازاعى
اتقاندا.
«قىرشىنىنان
قيىلسىن!» دەر
قاي انا
بالبوبەگىن
بەلى اۋىرىپ
تاپقاندا.
تاعى جەتتى
كۇيىك ءۇنى
زارلاتىپ.
جۇرگەندە الاش
اش-جالاڭاش
جان باعىپ.
ءان ساپ جاتتى
وقتى ەلەمەي
استانا،
تۇسپەگەندەي
ارى مەنەن
جانعا تۇك.
2
نەتكەن ۇلت ەك
شەرى ۇزىلمەس
شەرمەندە.
جايعاساتىن
ەزى - تورگە،
ەر - كورگە.
ءۇنسىز جىلار
وققا ۇشقان
ۇلدارىن
كوكىرەگىن
قاق ايىرىپ
كومگەندە.
تاعى قاپتى
زارلى كۇيدىڭ
ازانى.
تاعى تاپتى
الاشىمدى
اجالى.
قايدان؟
قالاي؟
كىمنىڭ؟
ازاناما كۇيىك داستانى
1
تاعى جەتتى
زارلى كۇيدىڭ
ازانى.
زارلى كۇيدىڭ
ەستىرتكەنى-اي
قازانى!..
اشىق كۇندە
قارا اسپاندى
بۇركەنىپ،
قانعا بوكتى
الاشىمنىڭ
قازاعى...
ازىنادى
ازالى ءۇنى
اجالدىڭ،
قان جوسالاپ
اپپاق ءجۇزىن
تازامنىڭ.
كۇيىك بەرىپ،
كۇلكىمدى ۇرلاپ
كەۋدەمنەن،
ءاندى ەرىننەن
جۇلىپ الدى
تاجال-مۇڭ.
تاعى جەتتى
ازاعا ەرىپ
زار ءۇنى،
وزەكتى ورتەپ،
وكسىتەتىن
جالىنى.
ايىردى دا
اتاسىنان
بوتاسىن،
بوزداقتاردىڭ
ماڭگى ءسوندى
جارىعى.
بوياندى عوي
سوناۋ بيىك
تاق قانعا،
ءوز قازاعىن
ءوز قازاعى
اتقاندا.
«قىرشىنىنان
قيىلسىن!» دەر
قاي انا
بالبوبەگىن
بەلى اۋىرىپ
تاپقاندا.
تاعى جەتتى
كۇيىك ءۇنى
زارلاتىپ.
جۇرگەندە الاش
اش-جالاڭاش
جان باعىپ.
ءان ساپ جاتتى
وقتى ەلەمەي
استانا،
تۇسپەگەندەي
ارى مەنەن
جانعا تۇك.
2
نەتكەن ۇلت ەك
شەرى ۇزىلمەس
شەرمەندە.
جايعاساتىن
ەزى - تورگە،
ەر - كورگە.
ءۇنسىز جىلار
وققا ۇشقان
ۇلدارىن
كوكىرەگىن
قاق ايىرىپ
كومگەندە.
تاعى قاپتى
زارلى كۇيدىڭ
ازانى.
تاعى تاپتى
الاشىمدى
اجالى.
قايدان؟
قالاي؟
كىمنىڭ؟
جەتتى
بۇيرىعى
اتقىزدىرعان
ءوز قازاعىن
قازاعى!..
كوكىرەككە
كومسە قىرشىن
ۇلدارىن،
نەگە كەك بوپ
اتتانداماس
مۇڭداعى ءۇن؟
جاۋىپ پا ەدىك
تەكسىزدىكتىڭ
جابۋىن،
تاۋىپ پا ەدىك
قۇنسىزدىقتىڭ
قۇنداعىن؟
كوكىرەككە
كومسە قىرشىن
ۇلدارىن،
نەگە ءۇنسىز
زيالىداي
«كىل دارىن»؟
سىن ساعاتى
تۋعان جوق پا،
ەكشەيتىن
ءوز ەلى ءۇشىن
كىمنىڭ جوعىن،
كىم بارىن.
3
كونبىس، كونگىش،
سەنگىش ۇلت ەك
نەتكەن ءبىز.
ەڭسە ەزىلىپ،
قۇل بوپ الدە
كەتكەنبىز.
زار مەن شەردى
شەگۋدەي-اق
شەككەنبىز،
ادىلەتتى
كۇتىپ تاق پەن
كوكتەن ءبىز.
بويالدى عوي
بيىك كوك پەن
تاق قانعا،
ءوز قازاعىن
ءوز بيلىگى
اتقاندا.
مەن ءتۇڭىلدىم
زيالى توپ
قىرشىندى
«بۇزاقى!» دەپ
ارىن،
جانىن
ساتقاندا!..
تاعى جەتتى
زارلى جوقتاۋ
كۇيىگى.
قازاعىمنىڭ
ءتۇسىپ كەتتى
ءيىنى.
تورە بولماي
توبەدەگىم.
تۇلداندى.
الاسارىپ
قان جالاتقان
بيىگى.
4
تورگە كەرەك
قول سۇيەرلىك
قۇل تىرلىك،
ءوز تىرلىگىن
قويۋ ءۇشىن
قۇلپىرتىپ.
وجەتتەردى
وت پەن وقتا
قىرىپ ساپ،
وڭشەڭ ەزدى
ءبولىپ الماق
جىرتىلتىپ.
«باس كوتەرمەس
ۇرەي بۋعان
پەندەلەر!»
دەگەن ويمەن
بيلىك بويعا
جەل بەرەر.
بۇيرىعىنان
بۇلتارماسا
جەندەتى،
«ولە بەرسىن
وزىمىزدەن
وڭگەلەر!»
5
ءوز سوزىنەن
ءوزى جەرىپ
تاقتاعى،
جانۇشىرىپ
ۇرەيىنەن
اتتادى.
دەدەكتەتىپ
الىپ باردى
وزەنگە،
ءوز قازاعىن
ءوز جەندەتى
اتقانى.
تىرەلگەنشە
وق بوراتقان
جارعا ادام،
نەگە بۇرىن
جاڭاوزەنگە
بارماعان؟
كىمگە كەرەك
ەندى اۋزىن
كەرۋى
بالىقتاي بوپ
قۇر اۋانى
قارماعان.
ەلباسىنىڭ
تومەندەتكەن
ورەسىن،
نەگە ۇستايدى
ءتىل المايتىن
تورەسىن؟
ءبىرىنشىنى
تىڭداماسا
شەنەۋنىك
كورە بەرەر
قازاق ءالى
كورەسىن.
نەگە انانى
بوزىنگەندەي
بوزداتتى.
بوس سىلتاۋدى
نەگە بۇگىن
قوزداتتى؟
ەل مۇڭىنا
كوڭىل بولسە
ەر بولىپ،
وق قاپپاس ەد
اناۋ تالاي
بوزداقتى.
6
ادايلار بار
اداي باسىن
يمەيتىن.
كەي ادايداي
قۇل بوپ قولدى
سۇيمەيتىن.
قارا تاندە
اپپاق ارى،
جانى بار،
سۋعا باتپاس،
وتتا ورتەسە -
كۇيمەيتىن.
ولار بۇگىن
قايسارلىقتىڭ
وزىندەي،
ەل سەنىمىن
كۇزەتەتىن،
كوز ىلمەي.
جەتى اي بويى
جەردەن كوككە
بوي سوزدى،
جەلكەسىنەن
باسسا دا ءزىل،
ەزىلمەي!
شىداپ بۋعان
اياز بەنەن
اپتاپقا،
قۇلدىق كەپتى
جانىنداعى
جاقتى وتقا.
ەر نامىسىن
قاستەرلەدى،
تازارتىپ،
بيلىكتىلەر
بىلعانعاندا
باتپاققا.
ولار ءۇشىن
تىم ارداقتى
جارىق كۇن.
جارىق كۇنى
ارتتا قالعان
حالىقتىڭ.
جەتىپ جاتىر
بوزداقتاردىڭ
ءور ءۇنى،
ىشىنەن-اق
قانعا بوككەن
تابىتتىڭ.
جەتتى مىنە
بوزداقتاردىڭ
ءور ءۇنى،
جابىسقاندا
مىلقاۋ جۇرتتىڭ
ەرىنى.
ەلەستەتتى
ەرلىگىمەن
ەسكە ساپ،
كوك تۇرىك بوپ
كوككە ۇليتىن
ءبورىنى.
ادايدىڭ دا
ءالسىزى بار،
نارى بار.
نارى -ارلى!
ءالسىزى تەك
جاعىنار.
ارلى ادايدىڭ
جەتى اي بويعى
تىرلىگىن
تالاي ۇرپاق
اڭىز قىلىپ
ساعىنار.
تەڭدىك ىزدەپ
قانعا وراعان
قار ءۇستىن،
ۇلگىسى ولار -
ناعىز ۇلتتىق
نامىستىڭ.
زيالى ەمەس
سياعىنداي
قوياننىڭ
مۇرتتاي ۇشار
سىلدىرىنان
قامىستىڭ.
بەكىتە الماي
اشىق-تەسىك
ىرگەنى،
تايراڭداتىپ
قويدىق وڭشەڭ
كىرمەنى
ادايىمنىڭ
ازاپ ءۇنىن
ەستىرتپەس
شاڭكىلدەگەن
پەكينەستىڭ
ۇرگەنى.
7
اش بولسا دا،
قاس بولماعان
ار مىقتى.
ەش قيمىلمەن
ءبىر بۇزباعان
ءتارتىپتى
كورسەتپەگەن
بيلىك بىراق
توبەسىن
ءبىر-بىرىنە
اۋدارىپ ساپ.
بار جۇكتى.
ءبىر دە ءبىرى
جاڭاوزەنگە
كەلمەگەن.
ساناسپاعان
ساعى سىنعان
ەلمەنەن.
بەرىلگەن سوڭ
مۇناي، كۇن، اي
قىتايعا،
الدى الاشىم
ازاپ كۇيىن
شەر مەنەن.
جۇرەكتەرگە
تۇسسە دە ءزىل،
تالاي دىق،
ازات ەتكەن
ادايلاردى
ادايلىق.
قايسار رۋحتىڭ
قانجارىمەن
تۋرالعان،
ەتەك ءسۇيىپ،
ەتىك جالار
مالايلىق.
وزگە ولكەدەي
ەنجارلىققا
كونبەگەن.
ادالدىققا،
ادىلدىككە
شولدەگەن.
قاسكويلىكتى
قاق ماڭدايعا
قاسقالاپ،
قاسقيىپ كەپ
تاقسىرىنا
«سەن!» دەگەن.
سىڭگەن ماڭگى
تەك - قىزىنا،
ار - ۇلعا.
جانى تولعان
ىزا-كەكتى
جالىنعا.
ماقتانار ەم
مەن - ارقانىڭ
ارعىنى،
ادايلىق ءبىر
تامشى بولسا
قانىمدا.
8
تاكاپپارلىق،
كەرەناۋلىق،
اسقاندىق
تورەلەردىڭ
كوڭلىن قويسا
اسپان عىپ.
جيىلمايدى
داستارقانى
تويشىلدىڭ،
تىيىلمايدى
مومىندارعا
قاستاندىق.
وڭەشىڭدە
بۇعىپ قالسا
ءور تالاپ،
بيلىك قالاي
نالا جۇرتىن
قورعاماق،
قارا جەرگە
قىپ-قىزىل بوپ
قان اقسا،
تۇلىمشاقتىڭ
اق توسىنەن
سورعالاپ؟
زار عىپ توككەن
كوكىرەكتەن
جان ءانىن
كىم تىيادى
قاندى جاسىن
انانىڭ؟
بار ما ادىلەت
وڭمەنىنە
تىعاتىن،
«بۇزاقى!» دەپ
ۇرەر ءۇنىن
جالانىڭ؟
جالا جاۋىپ،
تىستەپ، قاۋىپ،
ۇرگەنگە،
تۇك ەمەستەي
قالاپ قويعان
مۇردەڭ دە.
جەتپەيتىنىن
بار اسىلى
الەمنىڭ
بىلمەيدى ولار
ىتقىپ وشەر
ءبىر دەمگە.
بىلمەيدى ولار
ءاز باعاسىن
عۇمىردىڭ،
«مىعىمداردان»
بولعاندارىن
ىعىر كىم.
بىلمەيدى ولار
اشىنعاندا
مومىننىڭ،
بومبا بولىپ
جارىلارىن
زىعىردىڭ.
ايىرمايدى
تەكسىزى مەن
تەكتىسىن.
تىيار ەدى-اۋ
بىلسە،
وكپەدەن
تەپكىسىن.
«زيالىسىن»
ايداپ سالار
ايتاقتاپ،
تاقتىڭ ءسوزىن
سايراپ بەرەر
ەپتىسىن.
قارا قاندى
جاققان ولار
اق تاڭعا،
لاڭكەستەردى
جاس سابيدەن
تاپقاندا.
قالاي تۇرعان
اسپان جەرگە
قۇلاماي،
قارا كوزىن
قارا كوزدەر
اتقاندا؟!
ەر ءتوزىمنىڭ
تاۋسىپ، قۇرتىپ
تاعاتىن،
شىراق ءسوندى
كەۋدەلەردە
جاناتىن.
جەر قالمادى
وق قادالعان
ماڭدايدا،
بيلىكتىنىڭ
كىنالارىن
تاڭاتىن.
8
كىم كىنالى؟
كىم جاۋاپكەر؟
كىم بۇلىك؟
كىم شىعادى
كەۋدەدەگى
مۇڭدى ۇعىپ؟
اقىل-ويدىڭ
كۇندە ازابىن
تارتقانشا،
قويماي ما حاق
ەس بىلمەستەي
جىندى عىپ.
وق اتقان كىم؟
كىم بەرەدى
جاۋابىن؟
جاۋ - ارعىن با؟
جاۋ - اداي ما؟
جاۋ - ءالىم؟..
ءوز جۇرتىنىڭ
وزەگىنە
قان قۇيسا،
بىلمەي مە ءتور
نوسەر كەكتىڭ
جاۋارىن؟
«بۇزدى - دەۋمەن -
بۇلىكشىلەر
شىرقىمدى!»
قاينار اشۋ
استى-تاستى،
جىرتىلدى:
«مەرەكەنى
ارەكەمەن
توزدىرعان
اياما - دەپ -
ازعىنداعان
جۇرتىڭدى!
بالا - بۇزىق!
انا - لاڭكەس!
ەر - بۇلىك!
تاپتاۋ كەرەك
سويقانداردى
جەر قىلىپ.
ۇرەي سالىپ،
تىرەي قويساڭ
مىلتىقتى،
جوعالادى
جۇرەكتەردەن
ءور قىلىق!»
وسى وكتەمدىك
بيلەپ الىپ
بيلىكتى،
اپىر-توپىر،
كيىپ-جارىپ
كيلىكتى.
قۇداي بەرگەن
جاندى قۇداي
الارىن
ەسكەرمەدى-اۋ
استامسىنعان
مي كۇپتى.
اللام بەرىپ،
اللام الار
ءبىر جاندى
العاندا ادام -
ءان ورتەندى،
جىر جاندى.
جاپىرلاتىپ
اتقان كەزدە
قيانات
مەيىرىم مەن
قايىرىمىم
ۇرلاندى.
قۋىپ ءجۇرىپ
ۇرىپ جىقتى
سەنىمدى.
ىزگىلىگىم
جاۋىزدىقتان
جەڭىلدى.
جەر بەتىنەن
الداپ-سۋلار
«نۇر» كوشتى،
ءومىر وكسىپ
جامىلدى دا
ءولىمدى.
جاڭاوزەندى
زار وزەن عىپ
ەگىلتىپ،
زورلىق ءتوندى
قاسىرەتىن
توگىلتىپ.
تويلاپ جاتتى
تويىن تويشىل
استانا
بولماعانداي
جەلىكپەشىل
كوڭىل تۇك.
9
ءوز جاقىنىم،
ءوز باۋىرىم -
ورالمان.
تۋعان جەردە
ءولۋ وعان -
بار ارمان!
وزگە جۇرتتا
سۇلتان بولىپ
جۇرگەنشە،
ءوز ەلىنە
ۇل بولام دەپ
ورالعان.
جوندە، بيلىك،
قاپى كەتكەن
ءمۇلتىڭدى.
بولەكتەمەي،
بولشەكتەمەي
ۇلتىمدى.
«بۇلىك باسى -
ورالمان!» دەپ
جازعىرىپ،
بۇلك ەتكىزبە
ۇيات قونباس
مۇرتىڭدى!
بار ورالمان
اتا جۇرتتى
ساعىنا،
سەنىپ جەتكەن
تاۋەلسىزدىك
تاڭىنا.
وزگە جاقتان
قوپارىلا
كوشكەنى -
بۇگىن ەندى
سورى ما، الدە
باعى ما؟
جۇرەيىكشى
سولار كەشكەن
مۇڭدى ەلەي.
«پالە باسى!
بۇلىكشىل!» دەپ
كۇندەمەي.
مىلقاۋ جۇرتىڭ
ەرتەڭ باسار
اتتانعا،
كوپ كۇيىكپەن
توگىلگەندە
ءتىل-كومەي.
10
كىم كىنالى؟
كىم قازاعىن
اتقىزعان؟
تىنىشتىقتى
نەگە تاجال -
وق بۇزعان؟
نەگە ءسوندى
ەل ءۇمىتى
تايعاناپ،
وتقا ورانعان
اناۋ اق قار،
كوك مۇزدان؟
كومەيلەرگە
كومىلگەندە
مۇڭ ءانى،
بۇيرىق بەرگەن
تابىلار ما
كىنالى؟
جازىقسىزدى
جازىقتى ەتىپ
تۇقىرتىپ،
باتىر ما الدە
باتپاي تۇرعان
كۇن ءالى؟
كىم قادالتتى
ءولىم وعىن
وكپەدەن،
«تويدى بۇزدى!»
دەگەن قۇنسىز
وكپەمەن.
بيلەپ،
كۇيلەپ
جاتقان كەزدە
استانا،
كۇيىك جاسىن
ادىلەتشىل
توكتى الەم.
جوقتادى الەم
قىرشىنداردى
قىرىلعان.
زارعا بوگىپ
كۇرسىنگەندە
بۇرىنعى ءان
مەن ايرىلدىم
كۇلكىمنەن ءھام
ۇيقىمنان،
وكسىك ەستى
جارالانعان
جىرىمنان.
جوقتادى الەم،
سارناپ جەر، كوك
جوقتادى،
بوزداقتاردى
جانعان وق پەن
وتتاعى.
... حاق الدىندا،
ار الدىندا
كىنالى
جاۋاپ بەرەر
كوكتەگى ءادىل
سوتقا ءالى!..
11
تالاي كومگەن
ەر سۇيەگىن،
جەلتوقسان.
قاسىرەتتىم،
ءھام كيەلىم -
جەلتوقسان!
جەتەر مە ەكەن
قۇلاعىنا
ءتاڭىردىڭ
تەڭدىك ىزدەپ
قايتالايتىن
ءور بوپساڭ؟
تەرگەندە ەزدەر
كرەملدىڭ
تارىسىن.
اپپاق ارداي
وڭشەڭ قىرشىن
ارىسىم
كوتەرمەك بوپ
وققا توسقان
كەۋدەسىن
قازاعىنىڭ
جەردە ەزىلگەن
نامىسىن.
ساتىرلاتىپ
وق اتپاعان
كرەمل.
بىزدەردەي وق
بوراتپاعان
كرەمل.
بىلگەن ولار
كەك قايرارىن
ءبىر ءولىم،
قۇندى ەكەنىن
بار اسىلدان
ءبىر ءومىر.
ۇرعان، سوققان
بار قىساسىن
تەجەمەي.
اياماعان!..
اۆتوماتىن
كەزەمەي .
بىلگەن ولار
بولاتىنىن
بار كەزدە،
قازاعىنىڭ
ەرى - ۇلدارى!
ەزى - وگەي!
12
جىرتقىش بولىپ
تۋعانداي ناق
شەشەدەن،
پوليتسەيىم
ۇلتىن مۇزعا
توسەگەن.
قۇلاپ جاتقان
بويجەتكەندى
تەپكىلەپ،
قۋىپ اتقان
كەيۋانانى
كوشەدەن.
كوكتەي سولدى-اۋ
ءشايىت بولعان
كوپ ۇلىم.
جۇرەك - شەرلى.
استان-كەستەن
كوڭىلىم...
اسپان نەگە
كوك جاسىنىن
اتپايدى،
ازاماتتىڭ
ازالاۋمەن
ءولىمىن؟..
دالباسا عوي
كوكتەن تىلەۋ
ارنەنى،
كوبەيگەندە
«قۇدايلارىم»
جەردەگى.
ءان-كۇيىمەن
كومىپ تاستار
ەستىرتپەي
بوزداعىمنىڭ
بوزداعانىن
كوردەگى.
دالباسا عوي
تاقتان جوقتى
تاپپاعىم،
قانعا بوكسە
ءمولدىرىم مەن
اپپاعىم.
ءوز بايلىعىن
ءوز ۇلتىنان
تارتىپ اپ،
جاساپ جاتسا
شىمىركپەستەن
جات قامىن.
ادىلەتتى
توردەن كۇتۋ -
دالباسا،
قان جۇتقاندار
قانشا ىشسە دە،
قانباسا.
توبەدەن توپ
تومەنگە كوز
سالمايدى،
كەۋدەسىندە
«ەل!» دەر شىراق
جانباسا.
13
ەڭىرەسىن
بۇكىل ۇلت بوپ
ەل مەيلى،
قۇلاعىنا
بۇل بيلىكتىڭ
ەنبەيدى.
ءار بوزداعىم -
ورنى تولماس
وكىنىشش.
ولگەن بوزداق
ەندى قايتىپ
كەلمەيدى.
ءار بوزداقپەن
ولگەن بىرگە
ۇرپاعى.
وقپەن سونگەن
اتا بەرىپ
نۇر تاڭى.
باۋداي قىرقىپ
بايشەشەگىن
ءومىردىڭ،
مىلتىقتىنىڭ
كەۋدەسىندە
ءجۇر تاعى.
ولىگىنەن
ءوز ۇلتىنىڭ
اتتاتىپ،
جويۋ ءۇشىن
وجەتتىكتى
تاپتاتىپ،
قورقاق بيلىك
سوعىپ جاتىر
قالقان عىپ،
مىڭداپ ءمانسىز
گەنەرالدى
قاپتاتىپ.
ولار بۇگىن
قورعاۋ ءۇشىن
بيلىكتى،
جانتالاسا
ورىندايدى
بۇيرىقتى.
حاق الدىندا
قانعا بوياپ
قانداسىن،
تاق الدىندا
بۇلعاڭداتار
قۇيرىقتى.
ەسسىز، كوزسىز
روبوتتىق
تۇرمەنەن،
اڭسايدى ولار
ەل ىشىنەن
دۇربەلەڭ.
كۇندىز - كۇلكى،
تۇندە ۇيقىسى
قاشادى،
وق اتپاسا -
جەتپەيتىندەي
بىردەڭەڭ.
ىشتەن، سىرتتان
قاس پەن جاۋدى
ىزدەيدى.
سورعا باستار
سول ءۇمىتىن
ۇزبەيدى.
ەل مۇددەسىن
ولار ولسە
ويلاماس،
تاس كەۋدەسىن
ماڭدايىڭمەن
ءسۇز مەيلى.
ءوز الاشى -
قانىن بىلعار
كىرشىكتەي،
سول ماڭدايعا
قادايدى وقتى
تۇرشىكپەي.
ارىن،
جانىن
ءزىل باسقانىن
سەزەر ەد،
يلانتارلىق
يمان بولسا
بۇرشىكتەي.
سىڭىرگەن سوڭ
بويعا تويدى،
كۇيدى، ءاندى،
قايتسىن «مىقتىڭ»
ويدى بيلەر
يماندى.
ۇركىتەدى
وق جاۋدىرىپ
ءوز جۇرتىن،
ساقتاۋ ءۇشىن
توناپ،
ۇرلاپ
جيعاندى.
ساقتاۋ ءۇشىن
تاقتى،
باقتى،
بيلىكتى،
سۇلاتادى
ويى، سويى
جۇيرىكتى.
جاڭاوزەندەي
باس كوتەرگەن
كەزەڭدە
شۇرىپپەگە
بەرەر جاۋىز
بۇيرىقتى!..
14
جەتەر، الاش،
اقورداعا
قاي داۋىڭ؟
بىلەر بيلىك
قالاي شەشىپ،
بايلاۋىن.
وق پەن ءورتتىڭ،
دەرت پەن مەرتتىڭ
ىشىنەن
جۇلىپ الىپ
وتكىزەدى
سايلاۋىن.
ءوز دەگەنىن
جاساتادى
توردەگىم.
ۇرلاپ الىپ
ەلدىڭ داۋسىن،
ەر - دەمىن.
قامالايدى
قارامايدى
شانشىلسا،
قانجارداي بوپ
اسپانعا - زار،
جەرگە - مۇڭ.
ءتىل توزدى عوي
ايتا-ايتا
زار-مۇڭىن.
جالعاندىقتىڭ
جويىلمايتىن
جارلىعىن.
اللاسى جوق
بوس كەۋدەلەر
تىڭدار ما،
بوساپ قالعان
دورباسىنداي
جارلىنىڭ.
قارالى ەلدىڭ
قايعىسىمەن
ءبىز نالا.
تۇستە - كۇدىك،
ىشتە - كۇيىك،
سىز عانا.
كۇيەۋلەردەن
سۇيەۋ تاپپاي
قويدىق پا،
ۇستاتپاقپىز
ءبىر تىزگىندى
قىزعا دا.
قوندىرعان سوڭ
تاق تۇكسيىپ
قۇزعا بۇلت،
قول جەتپەستى
قايتەيىك ءبىز
قىزعانىپ.
ەندى ەشقاشان
تىلەيىكشى
تۇسپەۋىن
قارا جەرگە
قىزىل قاننان
ءىز تامىپ.
انىق ەمەس -
جوعارىعا
كوپ انىق.
«توقتات!» دەيدى
جاۋاپ توسساق،
دوعارىپ.
ولگەندەردىڭ
قوسامىز با
ساپىنا،
ءىزسىز-ءتۇزسىز
كەتكەندەردى
جوعالىپ؟
جەرگە ەنبەسە،
ۇشا الماسا
كوكپەنەن،
سول بايعۇستار
قايدا ۇشىپ
كەتتى ەكەن؟..
قانىمدى ايداپ
بۇلقىنادى
مىڭ سۇراق،
مىڭ ءبىر تۇيتكىل
كومەيىمدى
كەپتەگەن.
انالاردىڭ
كورگەن سايىن
كوز جاسىن،
بۇل سۇراقتىڭ
بىلەم ەشبىر
توزباسىن.
جوعالار دەپ
قالاي ادام
ءىز-ءتۇزسىز،
كوپ كۇدىككە
تىرەلەدى
ءوز باسىم.
جاساپ الىپ
ءوز حالقىنا
سۇمدىقتى،
بۇركەۋ قيىن
بۇرمالاۋمەن
شىندىقتى.
تاڭا المايدى
ازات،
وجەت
ادايعا،
سۇمىرەيىپ
قول سۇيەتىن
قۇلدىقتى.
تاڭا المايدى،
تاعا المايدى
جالانى.
ەتەگىمنەن
تىكسە دە ءتور
جاعانى.
كەۋدەسىندە
كەك-قىجىلى
تۋلاعان
الاشىمنان
ىتقىعان جوق
جان ءالى.
اتقىعان جوق
اقتىق دەممەن
جان ءالى.
شوق تۇتاتار
ءتۇرتىپ قالساڭ
جانارى.
سول جاناردان
وت ۇشقىنداپ
قىپ-قىزىل
قارا اسپاندا
اپپاق كۇن بوپ
جانادى!..
* * *
كىنالاۋمەن،
قارالاۋمەن
جۇرتىمدى،
كەپتىرگەنمەن
اكىم،
تورە،
ۇرتىڭدى،
ءناندى ءالسىز عىپ،
ءتوردى جەر عىپ
ادىلەت
ۇشىرادى
مۇرتتاي ەتىپ
مۇرتىڭدى.
ەل ايىرار
جاعىمپازدىق،
ورلىكتى.
كىمنىڭ جاۋىز،
كىم بولعانىن
ەر مىقتى.
ەرەۋىلدەن
ەگەس تۋسا،
شوشيمىن،
شىرىتەدى
اتويشىل جۇرت
تەرلىكتى.
16
اتا جىلاپ،
قورلىعىڭا
كۇيدى انا.
جالعان سويلەپ،
جالا جاۋىپ
قيناما.
ءتور مەن تورە،
توبەمىزدەن
ءتۇس ەندى.
بىزگە كەرەك
قۇشاق جايعان
«سىي» عانا.
تاق تۇيگەنمەن
قىس-قاباعىن
قاتۋ عىپ.
مەن تىلەيمىن
ەل ىشىنە
تاتۋلىق.
ەردى - ەز دەپ،
كوندى - بوز دەپ
تىقپالار
تيىلسا ەكەن
كوز بوياعىش
ساتۋلىق.
اشىلار ما
شىندى بۇركەر
كومەسكىم؟
اشىنبايدى
شەنەۋنىكتەن
نەگە ەشكىم؟
كونە بەر دە،
ولە بەر دەپ
حالقىنا،
كوككە قارار
مەن ءابساتتار
ەمەسپىن!
قولبالا ەتكەن
«قورعا - دەۋمەن -
قىرعاندى!»
فاريزانى،
سماعۇلدى،
نۇرلاندى،
ايىپتامان
تورەلەردى
توردەگى.
ارىم بىراق
زيالىمنان
ۇرلاندى.
شوتماڭدايلى،
بىتەۋ كوڭىل
مايتابان
ودا جازىپ،
جوقتاۋدى ءۇزىپ،
ايتادى ءان.
كوڭىل ايتام
قالامگەرلەر
اتىنان،
زيالىمدى
ار تاپسىن دەپ
قايتادان.
ۋاي، الاشىم! -
بۇرسەڭدەگىش،
قورعالاق.
يلەپ، بيلەپ
الدى-اۋ زار مەن
سور قاماپ.
ەسە تىلەپ،
تىكتەمەسەڭ
ەڭسەڭدى،
اعا بەرەر
ناقاق قانىڭ
سورعالاپ.
17
مەن شوشىدىم
مىناۋ بيىك
مىنبەدەن
مىقتىلاردان
ءوز قازاعىن
تىلدەگەن.
تاققا ۇمتىلعان
ارەكەتىن
جاسىرىپ،
ءبىرىن-ءبىرى
جانۇشىرا
كۇندەگەن.
ايامايدى،
قارالايدى
اعىمدى،
سىندىرادى
شىندىق ىزدەر
ساعىمدى.
مۇراگەر بوپ
تالاسادى
الۋعا،
ادىلەتشىل
بولسا دەيتىن
تاعىمدى.
كىنالىنى
«سولار!» دەۋدەن
ۇركەمىن.
كومەيىمدە
كوپ كۇدىكتى
ىركەمىن.
وق بوراتىپ،
كەلمەس تاعى
ءبىرازدى
ءىزسىز-ءتۇزسىز
كەتكەندەرگە
تىركەگىم.
18
قورعاۋ ءۇشىن
اماندىعىن
ۇلتىمنىڭ،
اق قاعازعا
قاندى قۇيىپ،
بۇلقىندىم.
مەن تاكاپپار
ادايلارمەن
بىرگەمىن.
قول سۇيەتىن
قۇلى بولماي
قۇلقىننىڭ!
ارىم،
جانىم
ارنالار تەك
جۇرتىما.
كونبەس ءتوردىڭ
قورلىق،
زورلىق،
ىرقىنا.
ۇلەسىم بۇل -
جايىلاتىن
اسىنا
جاڭاوزەندىك
قۇربانداردىڭ
قىرقىنا.
جۇرەگىمدى
جۇلقىپ،
جىرتىپ،
قوزداپ مۇڭ،
بوز جىرىمدى
بوزىنگەندەي
بوزداتتىم.
وزەگىمنەن
ولەڭىمە
قان قۇيدىم،
اق قازاسىن
ازا تۇتىپ
بوزداقتىڭ!..
24.12.11 - 02.02.12
الماتى
"اباي-اقپارات"
