كەشە، 15 قازاندا قىرعىزستان پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆ 4 قازانداعى پارلامەنت سايلاۋىنان كەيىن باستالعان توڭكەرىستەن كەيىن ءوز ەركىمەن قىزمەتتەن كەتەتىنىن مالىمدەگەن ەدى. وتستاۆكاعا كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان.

جەەنبەكوۆتىڭ وتستاۆكاسى

«مەن بيلىكتى ۇستامايمىن. قىرعىزستان تاريحىندا ءوز ازاماتتارىن اتقان، قان توككەن پرەزيدەنت رەتىندە قالعىم كەلمەيدى. سوندىقتان وتستاۆكاعا كەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادىم.

جاپاروۆ پەن باسقا دا ساياساتكەرلەردى ءوز جاقتاستارىن ەل استاناسىنان شىعارىپ، بىشكەك تۇرعىندارىنا بەيبىت ءومىردى قايتارۋعا شاقىرامىن»، - دەگەن ەدى جەەنبەكوۆ.

ول 9 قازاندا دا ەل-جۇرتقا مالىمدەمە جاساپ, قىرعىزستان قۇقىقتىق جولعا تۇسكەندە قىزمەتتەن كەتۋگە ءازىر ەكەنىن جەتكىزگەن.

«مەن ءۇشىن مەملەكەت تۇتاستىعىنان، حالىق بىرلىگىنەن جانە قوعام تىنىشتىعىنان ارتىق لاۋازىم جوق. بىزگە بارىنشا تەزدەتىپ زاڭ جولىنا ءتۇسۋىمىز كەرەك. اتقارۋشى بيلىكتىڭ زاڭدى جەتەكشىلەرى بەكىتىلگەننەن كەيىن، مەن قىرعىزستان پرەزيدەنتى قىزمەتىمنەن كەتۋگە دايىنمىن»، - دەگەن ەدى سوورونباي جەەنبەكوۆ.

سوكە كەتتى. ساكە كەلدى...

جەەنبەكوۆ سوزىندە تۇردى. سوكە كەتتى. ساكە كەلدى. سادىر جاپاروۆ قىرعىزستاننىڭ پرەمەر-ءمينيسترى قىزمەتىنە رەسمي تاعايىندالدى. قىرعىز پارلامەنتى (جوگوركۋ كەنەش) ونىڭ كانديداتۋراسىن ەكىنشى مارتە ماقۇلداپ، جاپاروۆ ۇسىنعان ءتىزىم بويىنشا قىرعىز ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىن بەكىتتى. كەشە. پرەزيدەنت جەەنبەكوۆ ول ءتىزىمدى ماقۇلداپ، جارلىققا قول قويدى. ارتىنشا ءوزى دە ارىز جازىپ، دوعاىسقا كەتەتىنىن جاريالادى. بۇل ءبىر.

قىرعىزستاننىڭ ساياسي بيلىگىندەگى تاعى ءبىر جاڭالىق – ول قىرعىزدىڭ تاجىربيەلى ساياساتكەرى ومىربەك تەكەباەۆتىڭ قايتادان دەپۋتات بولىپ سايلانۋى بولدى. ومىربەك تەكەباەۆ المازبەك اتامباەۆتىڭ پرەزيدەنتتىگى تۇسىندا تۇرمەگە قامالعان.

2017 جىلى رەسەيلىك كاسىپكەر لەونيد ماەۆسكيدىڭ: «تەكەباەۆقا 1 ملن دوللار پارا بەردىم»، دەگەن شاعىمى بويىنشا، ومىربەك تەكەباەۆ 8 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان. كەيىن بىشكەكتىڭ ءبىرىنشى ماي اۋداندىق سوتى ساياساتكەردى ۇيقاماققا اۋىستىرىپ، ءىسىن قايتا قاراۋعا كىرىسكەن.  بيىل ول قاماۋدان بوساتىلدى. بىراق ساياسي پروتسەسستەرگە ارالاسپاعان.

«اتا مەكەن» پارتياسىنىڭ ليدەرى 10 قازاندا وسك-عا مانداتىن قايتارۋدى سۇراپ، ءوتىنىش تۇسىرگەن. قىرعىزستاننىڭ ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى (وسك) 15 قازاندا «اتا مەكەن» فراكتسياسى اتىنان جوگوركۋ كەڭەش دەپۋتاتى سادىك شەر-نيازدىڭ وكىلەتتىگىن توقتاتىپ، دەپۋتاتتىق مانداتتى ومىربەك تەكەباەۆقا بەردى. ءسويتىپ، تەكەباەۆ قايتادان دەپۋتات بولدى.

ومىربەك تەكەباەۆ سوورونباي جەەنبەكوۆتىڭ وتستاۆكاسىنا جانە سادىر جاپاروۆتىڭ قىزمەتكە تاعايىندالۋىنا بايلانىستى بۇگىن قىرعىزستان پارلامەنتىنىڭ كەزەكتى سەسسياسىندا ءسوز سويلەپتى. ءوز سوزىندە ەل بيلىگىن قولىنا العان سادىر جاپاروۆ پەن ونىڭ جاقىندارى ەندى بولاتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسپەۋى كەرەكتىگىن ايتقان.

جاقسى كورۋ مەن جەك كورۋدىڭ اراسى – قاس پەن كوزدىڭ اراسىنداي، سادىر مىرزا!

ومىربەك تەكەباەۆ:

- 2005 جىلى پرەزيدەنت اسقار اقاەۆتىڭ ارىزىن الىپ كەلۋ ءۇشىن مەن پارلامەنتتىك دەلەگاتسيانى باستاپ ماسكەۋگە بارعانمىن. جاس دەپۋتات سادىر جاپاروۆ تا وسى دەلەگاتسيانىڭ مۇشەسى ەدى. ماسكەۋدەگى قىرعىز ەلشىلىگىنىڭ عيماراتىندا اسقار اقاەۆپەن جولىقتىق. سول كەزدە اقاەۆتىڭ قولاستىندا ۇزاق جىلدار جۇمىس ىستەگەن ازاماتتار ونىڭ الدىنا قاعاز تاستاپ، «ارىزىڭدى دەرەۋ جاز»، دەپ تالاپ قىلدى. اسقار اقاەۆ باسىن كوتەرىپ، ماعان قاراپ تۇرىپ: «مەن كولحوزدىڭ باسشىسى ەمەسپىن. مەن ەگەمەن مەملەكەتتىڭ پرەزيدەنتىمىن. مەنى سىيلاماساڭدار دا، ەلدى، مەملەكەتتى، پرەزيدەنتتىك ينستيتۋتتى سىيلاڭدار!» دەپ، ءبىزدى سوزگە جىققان.

سول كەزدە مەنىڭ ەسىمە ءبىر وقيعا ءتۇستى. 1945 جىلى 2 قىركۇيەكتە ميسسۋري لينكورىنىڭ بورتىندا گەنەرال ماككارتي جاپونيانىڭ كاپيتۋلياتسياسىن قابىلداعان. سوندا جەڭىلگەنىنە قاراماستان جاپون گەنەرالدارىنا سىي-قۇرمەت كورسەتىپ، اسكەري فورماسىن كيىپ كەلىپ، قارسىلاستىڭ باعىنعانىن جاريالاعان.

ۇتىلعان دۇشپانعا دا جىگىتشە، ءمارت مامىلە قىلۋ كەرەك! مەن اسقار اقاەۆقا ۋاقىت بەردىم. ەلشىلىكتىڭ ۇلكەن زالىندا، قىرعىز ەلتاڭباسىنىڭ استىندا تۇرىپ، جۋرناليستەردىڭ كوزىنشە قىزمەتتەن كەتەتىنى جونىندەگى ارىزىن جازىپ، ماعان تاپسىرعان. مەن ونى پارلامەنتكە الىپ كەلىپ، وتستاۆكاسىن قابىلداعانبىز.

پرەزيدەنت جەەنبەكوۆ كەشە عانا ارىز جازعانىنا قاراماستان، بۇگىن جوگوركۋ كەنەشتىڭ سەسسياسىن شاقىرىپ، وسى جەردە ءوز قالاۋىمەن، قادىر-پارقىن ساقتاپ، قىزمەتتەن كەتۋىنە مۇمكىندىك جاساپ بەرگەندەرىڭىز –سادىر نۇرعاجاەۆيچ، سىزدەردىڭ كورەگەندىكتەرىڭىز. بۇل – سىزدەردە ۇلى سيپاتتاردىڭ بار ەكەنىنىڭ كورىنىسى.

مەن قىرعىزستاندىقتارعا ايتقىم كەلەدى. قىزمەتتەن كەتكەن پرەزيدەنتتى، سوورونباي جەەنبەكوۆتى قورلاۋعا جول بەرمەيىك! ول ءوز ءىسى ءۇشىن تاريح الدىندا، زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەر.

زاڭعا سايكەس، پرەزيدەنت ءوز ىقتيارىمەن قىزمەتتەن كەتۋ تۋرالى جوگوركۋ كەنەشكە جازعان ارىزى جاريالانعاننان كەيىن، جوگوركۋ كەنەش ونى بەكىتكەنى تۋرالى شەشىم قابىلدايدى. وسىدان كەيىن ونىڭ قىزمەت-قۇزىرەتى جوگوركۋ كەنەش توراعاسىنا وتەدى. ەگەر توراعا بەلگىلى سەبەپتەرمەن پرەزيدەنت مىندەتىن اتقارا المايتىن بولسا، ونىڭ رەسمي مالىمدەمەسىنەن كەيىن ول قۇقىق پرەمەر-مينيسترگە وتەدى.

قۇرمەتتى دەپۋتاتتار، قۇرمەتتى سادىر نۇرعوجەۆيچ!

مۇنداي جاعداي، مۇنداي پرەتسەدەنت قىرعىزستان تاريحىندا بولعان جوق! ءبىر ادامنىڭ قولىنا ەبەدەيسىز بيلىك، پرەزيدەنتتىك، ۇكىمەتتىك، كەرەك دەسەڭىز پارلامەنتتىك بيلىك ءوتىپ تۇر. بۇگىن سىزدە فورمالدى بيلىك ەمەس، ەلدىڭ سەنىمى بار. ەلدىڭ ۇلكەن ءۇمىتى سىزدە! بۇل – ەبەدەيسىز بيلىك! مەن ءسىزدىڭ جاعدايىڭىزعا قىزعانبايمىن، كەرىسىنشە ايايمىن! ويتكەنى ەل ۇلكەن مىندەتتەردى تالاپ ەتىپ، ولاردىڭ جەدەل ءارى ناقتى اتقارىلۋىن كۇتىپ وتىر. ونى اتقارۋ دا وڭاي ەمەس. قۇرمەت-سىي، ءسۇيۋ مەنەن جەك كورۋدىڭ اراسى – قاس پەن كوزدىڭ اراسىنداي ەكەنىن ۇمىتپايىق!

قۇرمەتتى دەپۋتاتتار، سادىر نۇرعوجاەۆيچتىڭ بارلىق ءىسىن جاڭا پارلامەنت كەلگەنگە دەيىن قولداپ تۇرايىق. ونىڭ رەفورمالارىن، ويلاعان ويلارىن ىسكە اسىرۋ ءۇشىن يدەالدى شارت ءتۇزىپ بەرەيىك.

الەمدىك پراكتيكادا – ءبىرىنشى ءجۇز كۇن دەگەن تۇسىنىك بار. ەگەر ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ناقتى ءىس-جوسپارى بولسا، وسى 100 كۇندە ءبىراز ءىستى ءبىتىرىپ، بىتىرمەسە دە، باستاپ قويسا بولادى. ەگەر ءجۇز كۇندە بولماسا، كەيىن دە بولمايدى دەگەن پراكتيكامەن ناقتالعان شىندىق بار. سىزگە تاريح وسىنداي مۇمكىندىك بەرىپ تۇر. ءبىز يگىلىكتى قالايمىز. قولدان كەلگەن كومەكتى بەرەمىز.

ۇلى ناپولەون: «و، قۇداي، مەنى دوستارىمنان ساقتا! دۇشپاندارىممەن ءوزىم ەسەپتەسىپ الامىن»، - دەگەن ەكەن. بۇگىن ءسىزدىڭ دوسىڭىز قامچىبەك تاشيەۆ تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاسام بولمايدى.

قامچىبەك تاشيەۆ دوسىن تۇرمەدەن بوساتىپ قانا قويعان جوق. ول ونى ساياسي وليمپتىڭ بيىك شوقىسىنا الىپ شىققانعا ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزدى. ول دوستىقتىڭ ۇلگىسىن ءبارىمىز كوردىك. بۇگىن دە ەكەۋى ەگىز قوزىداي جەتەكتەسىپ، بارلىق جەردە بىرگە ءجۇر. ونى كورگەن جۇرت: «قامچىبەك تاشيەۆ قانداي قىزمەتتە، قانداي ستاتۋستاعى ادام»، دەپ جاتىر.

ىلگەرىدە «گوسسەكرەتار» دەگەن قىزمەت بار ەدى. مەن قامچىبەك تاشيەۆتىڭ قىزمەتىن «دوسسەكرەتار» دەپ ايتار ەدىم.  «گوسسەكرەتارعا» سوگىس بەرىپ، جۇمىستان بوساتۋعا بولادى. ال «دوسسەكرەتاردى» الماستىرا المايسىڭ، ودان قۇتىلا المايسىڭ!

وسىعان دەيىنگى اقاەۆ، باكيەۆ، اتامباەۆ، جەەنبەكوۆتەردىڭ نەگىزگى تراگەدياسى – ەبەدەيسىز بيلىكتى ءوز قولدارىنا الىپ، ونىڭ يگىلىگىن دوس-جاران، تۋعان-تۋىستارى كورگەندىگى. ولاردى جارعا سول دوستارى جىققان. بۇل بۇگىنگى بيلىككە، سادىر نۇرعوجاەۆيچ، سىزگە، ءسىزدىڭ اينالاڭىزداعىلارعا ۇلكەن ساباق بولۋى كەرەك. سوندىقتان، تاشيەۆ مىرزا، ءسىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىڭىز سادىر جاپاروۆتان كەم ەمەس.

بۇگىنگى ساياسي داعدارىستىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى – ادىلەتسىز سايلاۋلار! جاڭا سايلاۋ وتكىزەر الدىندا سايلاۋ جۇيەسىندەگى كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋىمىز كەرەك. ءبىرىنشى كەزەكتە سايلاۋدىڭ شەكتىك مولشەرىن 7-دەن، 3 پايىزعا دەيىن ءتۇسىرىپ، سايلاۋ جارناسىن ازايتۋ كەرەك. بۇل – جاڭا، جاس ساياسي كۇشتەردىڭ پارلامەنتكە كەلۋىنە جول اشادى. ولار كوشەدە وسىنى تالاپ قىلىپ تۇر. بۇل بۇگىنگى كۇننىڭ تالابى.

بۇگىن ەلىمىزدە پرەزيدەنت تە، پارلامەن تە، تۇراقتى ۇكىمەت تە جوق. ءبىز ۋاقىتشا ۇكىمەتپەن ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز. كەزەكتى پرەزيدەنتتىك سايلاۋدى 3 ايدىڭ، پارلامەنتتىك سايلاۋدى 60 كۇننىڭ ىشىندە وتكىزۋ كەرەك. ال مەن وسى ەكى سايلاۋدى بىرىكتىرىپ، ءبىر كۇندە وتكىزۋدى ۇسىنامىن. زاڭ بۇعان رۇقسات بەرەدى. ءبىز قارجى ۇنەمدەپ قانا قويماي، زاڭدى بيلىك تارماقتارىنىڭ، ساياسي تۇراقتىلىقتىڭ تەز ورناۋىنا قول جەتكىزەر ەدىك.

بۇگىنگى ۋاقىشا ۇكىمەتتىڭ نەگىزگى مىندەتى – تازا، ءادىل سايلاۋ وتكىزۋ. پرەزيدەنتتىڭ مىندەتىن اتقارۋشى پرەمەر-مينيستر پرەزيدەنتتىككە تۇسە المايدى. بۇل ادىلەتتى شەكتەۋ! ويتكەنى، ەشكىم ءوز ستاتۋسىن اشىقتان-اشىق پايدالانباۋى كەرەكتىگى كونستيتۋتسيادا جازىلعان.  ەگەر پرەمەر-ءمينيستردىڭ جان دوسى، جاقىن تانىسى سايلاۋعا قاتىسسا، سايلاۋدىڭ ادىلەتتى وتكەنىنە ەل سەنە مە؟ سوندىقتان سادىر نۇرعوجاەۆيچ، ءسىزدىڭ جاقىندارىڭىز سايلاۋعا تۇسپەسە، الدىعا قويعان ماقساتقا جەتۋگە بولادى.

جاقىندا ءسىز كونستيتۋتسياعا قول قويىپ، انت بەرەسىز. «كونستيتۋتسيانى، قىرعىزستاننىڭ زاڭدارىن قاتاڭ ساقتايمىن»، - دەيسىز. ءبىزدىڭ كورشىلەس 5 مەملەكەت بىزگە: «قىرعىزدار، تىنىشتىق بولسىن. كونستيتۋتسيالارىڭدى ساقتاڭدار. زاڭدا كورسەتىلگەن ءتارتىپ بويىنشا بيلىك ورگاندارىن تۇزىڭدەر»، دەدى. مۇنداي پرەتسەدەنت بۇرىن-سوڭدى بولماعان. بۇگىن وسى تالاپتى ەۋرووداق تا قويىپ وتىر. دەمەك، سايلاۋ كونستيتۋتسيادا كورسەتىلگەن تارتىپپەن ءوتۋى ءتيىس! ەگەر باسقاشا بوپ كەتسە، وندا تۇراقتىلىق تا بولمايدى.

پرەزيدەنت جانە پارلامەنت سايلاۋلارى قاشان وتەدى؟

قىرعىزستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋى 17 قاڭتاردا، پارلامەنت سايلاۋى 20 جەلتوقساندا ءوتۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى قىرعىزستان وسك توراعاسى نۇرجان شايلدابەكوۆا ايتىپتى.

«پارلامەنت سايلاۋى 20 جەلتوقساندا، پرەزيدەنت سايلاۋى 2021 جىلدىڭ 17 قاڭتارىندا ءوتۋى مۇمكىن»، - دەگەن شايلدابەكوۆا.

ايتا كەتەيىك، رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا 4 قازاندا باستالعان جالپىحالىقتىق نارازىلىقتار كەزىندە ۇزىن-ىرعاسى 1,2 مىڭ ادام زارداپ شەگىپ، 1 ادام قايتىس بولعان.  ال كەشە پرەزيدەن جەنبەكوۆ ءوز ەركىمەن دوعارىسقا كەتەتىنىن ايتقان.

Abai.kz