رەداكتسيانىڭ ەلەكتروندى پوچتاسىنا جەتىسايلىق باتىربەك ايدوسوۆ ەسىمدى وقىرمانىمىزدان حات كەلدى. باتىربەك مىرزا حاتىندا «الەمدەگى ءبىرىنشى سپورت» اتانعان فۋتبول ەرەجەلەرىنە بىرنەشە وزگەرىس ەنگىزۋدى ۇسىنىپتى. ءبىز يدەيا يەسىنىڭ وزىنە حابارلاسىپ، ۇسىنىستارىنىڭ ءمان-جايىن سۇرادىق.

الەمدە فۋتبول ويىنىنىڭ ميلليارتاعان جانكۇيەرى بار. ميلليونداعان كاسىپقوي فۋتبولشى، مىڭداعان جاتتىقتىرۋشى، سانسىز كاسىبي كلۋبتار، كوركى كوز تارتاتىن ستاديوندار بار. وسىنىڭ ءبارى الادوپتى الەمدەگى ەڭ تانىمال سپورت تۇرىنە اينالدىرعان. فۋتبولدى دامىتۋ ءۇشىن تىنباي تەر توگىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ دا ەڭبەگىن ەلەۋسىز قالدىرۋعا بولمايدى.

جانكۇيەرلەر ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جوعارداعى ازاماتتارعا شەكسىز العىسىمدى ايتا وتىرىپ، فۋتبول ويىنىن ودان ءارى دامىتا تۇسۋگە سەپتىگى تيەر دەگەن ۇمىتپەن بىرنەشە ۇسىنىس ايتقالى وتىرمىن. مەن اتاعان 4 ءتۇرلى تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەردى ەنگىزسەك، بۇل سپورتتىڭ دەڭگەيى قازىرگىدەن دە ارتا تۇسەر ەدى.

فۋتبولدى دامىتۋ ءۇشىن 4 يدەيا ۇسىنامىن:

ءبىرىنشى:

اۋت (قاپتالدان دوپتى ويىنعا قوسۋ)

فۋتبولدى نەگىزىنەن ءبارىمىز بىلەتىندەي اياقپەن وينايدى تەك قاقپاشى عانا ءوز ايىپ الاڭنىڭ ىشىندە قولمەن وينايدى. سونىمەن مەن «دوپتى تەك اياقپەن قوسۋدى ۇسىنامىن».

الاڭ جيەگىندەگى سىزىقشاعا دوپتى قويعان سوڭ 8 سەكۋند ىشىندە دوپتى ويىنعا قوسۋ شارت، سول 8-سەكۋند ىشىندە دوپتى ويىنعا قوسپاسا دوپتى ورتاداعى تورەشى ويىنعا قوسۋدى قارسىلاسقا بەرۋ كەرەك. مۇنداعى 8 سەكۋند ويىن ۋاقىتىن سوزباس ءۇشىن. دوپتى ويىن الاڭىنا اياقپەن قوسۋدىڭ ءوزى ويىندى قىزىقتى ەتەتىنى ءسوزسىز. بۇنداي جاعدايدا فۋتبولشىلار جاڭا تەحنيكالاردى پايدالانىپ، فۋتبول جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلەدى. ال، جانكۇيەرلەر ءۇشىن بۇل وتە قىزىقتى ويىن بولادى. وسىنىڭ ءوزى فۋتبول الەمىن تاعى ءبىر دۇركىن كوتەرىپ تاستايتىنى ءسوزسىز.

فۋتبول وزدەرىڭىز بىلەتىندەي اياقپەن ويناتىلادى. ولار تەك اياقپەن ويناۋعا ماشىقتانعاندىقتان، اياقپەن تەبۋ زور اسەر بەرەدى. سوندىقتان دوپتى الاڭ جيەگىنەن اياقپەن قوسقان ىڭعايلى. ءارى ۇزاقتاعى تۇرعان ءوز كوماندالاستارىنا جەتكىزىپ بەرۋگە بولادى. دوپتى قولمەن ويىنعا قوسسا فۋتبولشىلار دوپتى ماكسيمۋم 20-25 مەترگە جەتكىزە الادى، ال اياقپەن تەپسە 50-60 مەترگە دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بار. بۇنداي كەزدە ويىنشىنىڭ كىمگە قاراي دوپتى تەبەتىنى دە جانكۇيەرلەرگە قىزىقتى بولاتىنى ءسوزسىز.

ەكىنشى:

فۋتبولدىڭ ەڭ قىزىقتى ءارى شەشۋشى كەزەڭى شابۋىلعا شىعۋ. وسى كەزدە بۇكىل جانكۇيەرلەردىڭ دەمى ىشىندە بولاتىن ءسات. وسى ساتكە قوسار يدەيام: «شابۋىل بارىسىندا ورتاداعى سىزىقتان وتكەن سوڭ ارتقا پاس بەرمەۋ».

ەگەر ارتقا پاس بەرسە وندا اۆتوماتتى تۇردە ورتاداعى تورەشى دوپتى قارسىلاسقا بەرۋى قاجەت. سوندا ويىن تاعى دا قىزا تۇسەدى. تورەشى دوپتى قارسى كومانداعا بەرىپ، ءدال سول جەردەن قارسىلاستار ويىنعا اياقپەن قوسسىن. قارسىلاستاردا دوپتى ارتقى جاقا نەمەسە العا قوسۋعا مۇمكىندىك تاعى بەرىلەدى. بۇل دا ويىننىڭ قىزىقتى وتۋىنە اكەلىپ سوعادى.

جانكۇيەرلەر نەگىزى شابۋلداۋشى ويىندى جاقسى كورەدى. مەنىڭ قوسقان يدەيام فۋتبولدىڭ باپكەرلەرى مەن ويىنشىلارىنا جاڭا يدەيا مەن ىزدەنىستەر اكەلەتىنى ءسوزسىز.

ءۇشىنشى:

«بۇرىشتامادان دوپتى ويىنعا قوسۋ بارىسىندا ايىپ الاڭىنىڭ ىشىندەگى بەستىكتىڭ ءىشىن شابۋىلداۋشى كوماندانىڭ ويىنشىلارى كىرمەۋى قاجەت. دوپ بۇرىشتامادان ويىنعا قوسىلعاننان كەيىن عانا قاتسىلاستار بەستىك الاڭىنىڭ كىرۋىنە رۇقسات بەرىلسىن».

بۇل نە ءۇشىن كەرەك دەسەڭىزدەر، قارسىلاس قاقپاشىعا قۇرمەت جانە كەدەرگى جاساماي ويىنالۋى ءتيىس. ءوز كەزەگىندە قورعانۋشى كوماندا بولسا ءوز بەستىگىنىڭ ىشىندە قورعاۋشىلىق فۋنكتسياسىن اتقارسا بولدى. بۇرىشتامادان دوپ ويىنعا قوسىلعان كەزدە بەستىڭ سىرتىنان ىشكە كىرىپ باسپەن گول سوقان تالاي فۋتبولشىلاردى كوردىم. ويىننىڭ قىزىعى مەن عاجابى وسى. بۇل تاكتيكانى قولدانۋ فۋتبول ويىنىنا جاڭا دەڭگەي بەرەدى.

ءتورتىنشى:

ۇپاي بەرۋ جۇيەسى.

بۇل ۇپاي بەرۋ جۇيەسى. مىسالى ەۋروپانى الايىق، مەملەكەتتىڭ ىشكى چەمپيوناتتارىندا، چەمپيوندار ليگاسىندا توپتىق كەزەڭدە، ەۋروپا ليگاسى توپتىق كەزەڭىندە، الەم چەمپيوناتى ىرىكتەۋ كەزىندە قولدانسا بولادى.

فۋتبول جانكۇيەرلەرىنىڭ ايتۋى بويىنشا «ءوز الاڭدا دۋالدا كومەكتەسەدى» دەمەكشى، الاڭ يەلەرى قارسىلاسقا 4 ۇپاي بەرمەس ءۇشىن، ال، قوناق كوماندا 4 ۇپايدى الۋ ءۇشىن تارتىسقا تولى ويىندار بولادى دەپ ويلايمىن.

مەنىڭ يدەيام بويىنشا

1. ۇتىلعان كومانداعا 0 ۇپاي.

2. ءوز الاڭىندا تەڭ تۇسە 1 ۇپاي.

3. سىرت الاڭدا تەڭ تۇسە 2 ۇپاي.

4. ءوز الاڭىندا جەڭىسەكە جەتسە 3 ۇپاي.

5. سىرت الاڭدا جەڭىسكە جەتسە 4 ۇپاي بەرىلسە.

العاشقى سۇراق: فۋتبولعا ءسىز ۇسىنعان وزگەرىستەردى ەنگىزۋ نە ءۇشىن قاجەت دەپ ەسەپتەيسىز؟

- بۇكىل الەم دامىپ جاتىر، فۋتبولدا ءوز كەزەگىندە دامۋ كەرەك. فۋتبولدىڭ ءبىر سارىندا كەلەجاتقانىنا ءبىر عاسىر بولدى. بىراق، ءبىرشاما وزگەرىستەر دە ەنگىزىلدى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي فۋتبولدا قازىرگى تاڭدا VAR جۇيەسى قىزمەت ەتەدى، مەن وعان تولىق قوسىلامىن. سەبەبى سوعىلعان گولدىڭ نەمەسە فۋتبولشىنىڭ ايىپتى بولعان كەزدەگى اق-قاراسىن تولىعىمەن ميلليمەترگە دەيىن شەشىپ بەرەدى. وسى وزگەرىستەردىڭ ءبارى فۋتبولدىڭ دامۋى ءۇشىن كەرەك. مەنىڭ يدەيام دا ءدال سولاي فۋتبول ويىنىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن ۇلەسىن قوساتىنى ءسوزسىز.

- دوپتى الاڭ جيەگىنەن اياقپەن قوسۋدىڭ ارتىقشىلىعى نەدە؟ بۇل فۋتزالدىڭ ەرەجەسى ەمەس پە؟ مۇنىڭ فۋتزال ەرەجەسىنەن قانداي وزگەشەلىگى بار؟

- نەگىزى فۋتبولشىلار دوپتى اياقپەن ويناۋعا ماشىقتانعان، سول سەبەپتى ولارعا اياقپەن قوسقان ىڭعايلى. جاقىندا عانا وتكەن قازاقستان مەن بەلارۋس اراسىنداعى ويىندى الايىق، تەڭ بولىپ بىتەتىن ويىن ەدى، بىراق، ءبىر قاتەلىك ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن قىمباتقا ءتۇستى. سۇيىنباەۆتىڭ دوپتى قاقپاشىعا بەرەمىن دەپ، قارسىلاسقا دوپتى سىيلاپ جىبەرگەنىنىڭ سالدارىنان ۇتىلىپ قالدىق. مىنە، وسىدان-اق بايقاۋعا بولادى، فۋتبولشىلار اياقپەن عانا ماشىقتانعانىن. ولارعا قولمەن دوپتى ويىنعا قوسقان وتە ىڭعايسىز، ءارى ولاردىڭ قولدارى ماشىقتانباعاننىڭ سالدارىنان دىتتەگەن جەرىنە دوپتى جەتكىزە المايدى. ال، فۋتبولشى اياقپەن قوساتىن بولسا، ونىڭ اياعىنىڭ سوققىسى مىعىم بولىپ، ءدال جەتەتىنى انىق.

- قارسىلاس جارتى الاڭىندا ارتقا پاس بەرمەۋ كەرەك دەيسىز، فۋتبول كوماندالىق ويىن، ونىڭ ۇستىنە قازىرگى تاڭدا الاڭداعى 11 ويىنشىنىڭ ءاربىر قادامى الدىن-الا زەرتتەلىپ، ەسەپتەلەدى. ەندەشە ۇلكەن فۋتبولدا قارسىلاستىڭ جارتى الاڭىندا (كەم دەگەندە 50 م) ارتقا پاس بەرمەي ويناۋ مۇمكىن بە؟

- قيىن بولادى دەپ ويلامايمىن. قازىرگى جاتىقتىرۋشىلار وتە مىقتى تاكتيكالاردى قولدانادى. ماسەلەن حوسەپ گۆارديولانىڭ TIKI-TAKA-cى ماعان قاتتى ۇنايدى. قارسىلاس الاڭىنا وتتىمە ارتقا پاس بەرمەي، بارىنشا جەڭىسكە جەتۋدى ويلايدى دا، تەك العا شابۋىل جاسايدى. ال بىزدە قالاي؟ دوپتى قارسىلاس الاڭنىڭ ايىپ الاڭىنا دەيىن اپارىپ الىپ قاقپاعا سوققى جاساماي ءوز الاڭىمىزعا اكەلەدى. ودان قالا بەردى قاقپاشىعا بەرەدى. سونداي ءساتتى قارسىلاستار جاقسى پايدالانىپ، تالاي گول ءوز قاقپامىزعا سوعىلعان كەزدەرى بولدى. سول سەبەپتى فۋتبولدا ايتادى عوي «ەڭ جاقسى قورعانىس ول شابۋىل» دەپ. فۋتبولدىڭ جەڭىسى تەك شابۋىلدان عانا بولادى.

ال، جانكۇەيرلەر شابۋىلداۋشى ويىندى كورگەندە شابىتتانىپ، ويىننان راحاتىن سەزىنەدى. ول تەك جانكۇيەرلەر ءۇشىن عانا ەمەس، فۋتبولشىلار ءۇشىن دە، جاتتىقتىرۋشىلار ءۇشىن دە مارتەبە.

- ماماندار قازىر ەۋروپا فۋتبولىنا ءوز الاڭىندا ويناۋدىڭ ارتىقشىلىعى ازايىپ كەلەدى دەپ سانايدى. اتاقتى ارسەن ۆەنگەر سىرت الاڭدا سوعىلعان گولعا باسىمدىلىق بەرمەۋدى ۇسىنىپ ءجۇر. بىراق ءسىز سىرت الاڭدا جەڭىسكە جەتكەن كومانداعا 4 ۇپاي بەرۋدى ۇسىنىپ وتىرسىز. بۇل ءىرى كلۋبتارعا پايدالى بولعانىمەن، ورتاڭ قول جانە ءالسىز كوماندالارعا ءتيىمسىز بولۋى مۇمكىن عوي.

- جوق ءسىز ايتقان ءəلسىز كوماندا دا 4 ۇپايدى وڭايلىقپەن بەرە قويمايدى. فۋتبول دامىعان سايىن تاكتيكادا داميدى. جاتىقتىرۋشى دا، ويىنشى دا باسقاشا ويلانا باستاپ، تىڭ فۋتبول تاكتيكاسى دۇنيەگە كەلەتىن بولادى. بۇنىڭ ءوزى جاڭا دەڭگەيدەگى فۋتبول ويىندارىنىڭ دامۋىنا اكەلىپ سوعادى.

2007 جىلى بەلگيا مەن قازاقستان ويىنى ەسىڭىزدە مە؟ سول سىرت الاڭدا قازاقستان قۇراماسى تەڭ ويناپ، ءبىر ۇپايعا يە بولدى. قۋانىشىمىزدا شەك جوق. سەبەبى بەلگيا ەۋروپا جəنە الەم رەيتينگىسىندە جوعارى تۇرادى.

قازاقستان قۇراماسى مەن بەلگيا قۇراماسىنىڭ ويىنىنان كەيىن، ءبىزدىڭ ويىنشىلارعا وبال بولعانداي كورىندى. سەبەبى بەلگيالىقتارمەن سىرت الاڭدا تەڭ ويناۋ ءبىز ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك. سول ويىننان ءبىزدىڭ قۇراما 1 عانا ۇپاي الدى. تەك سولارمەن تەڭ تۇسكەنى ءۇشىن. سول ويىننان كەيىن ماعان وي كەلدى «نەگە 1-اق ۇپاي؟»، «نەگە 2 ۇپاي ەمەس؟» دەپ. سول كۇنەن باستاپ ماعان 4 ۇپاي جۇيەسى جايلى وي كەلدى.

ءيا، ۇپاي بەرۋ جۇيەسىندە وزگەرىستەر كەرەك-اق، سەبەبى قازىرگى ۇپاي بەرۋ ەرەجەسىندەگى كەمشىلىكتەر كەي كوماندالاردىڭ ءۇمىتىن وشىرەدى. بۇنى ءبىر دەپ قويىڭىز. ودان كەيىن بۇل وزگەرىس نەگىزى فۋتبولدىڭ دامۋىنا تاعى ءبىر سەبەپ. ءالسىز كوماندا مىقتى كومانداعا 4 ۇپاي بەرمەس ءۇشىن وينايدى، سونداي-اق ءالسىز كوماندا سىرت الاڭدا بارىنشا مىقتى ويىن ۇلگىسىن كورسەتىپ تەڭ ويناپ 2 ۇپاي نەمەسە جەڭىسكە جەتىپ 4 ۇپاي الساق دەپ ۇمىتتەنەدى.

يدەيا اۆتورى: ايدوسوۆ باتىربەك پارساحانۇلى

تۇركىستان وبلىسى، جەتىساي اۋدانى، اتامەكەن اۋىلى

Abai.kz