بەسىنشى سايلانعان پارلامەنت كوپپارتيالى بولدى دەپ، مۇنى دەموكراتياعا بالاپ جاتىرمىز. ەندى «دەموكراتيانى دامىتپاي جاتىرسىڭدار» دەپ كىنا تاعاتىن امەريكانىڭ بولسىن، باتىس ەلدەرىنىڭ بولسىن،  اۋزىنا قۇم قۇيدىق دەسەك، ونىمىز بولا قويار ما ەكەن؟ ويتكەنى دەموكراتيا دەگەنىمىز - كوپشىلىكتىڭ ازشىلىقتى باعىندىرۋى ەمەس. ولاي بولسا، ءبىزدىڭ كوپپپارتيالى ماجىلىستە دەموكراتيانىڭ وسى ءپرينتسيپى بۇزىلىپ وتىرعان جوق پا؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن حالىقارالىق تاجىريبەگە نازار اۋدارىپ كورەلىك. باتىس ەلدەرىندە حالىقارالىق تاجىريبە بويىنشا پارلامەنت كوپپراتيالى بولعان جاعدايدا ونى باسقاراتىن سپيكەر ءوزى مۇشە پارتيانىڭ عانا  سويىلىن سوقپاۋى ءۇشىن سپيكەر بولعان مەزگىلدە بەلگىلى ءبىر پارتياعا مۇشە بولماي، ودان شىعۋى ءتيىس. بۇل ءۇردىس ۇلىبريتانيادان باستالىپ، ول حالىقارالىق تاجىريبەدە قولدانىلاتىن بولدى. ال، «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان نىعماتۋلين ءماجىلىس  توراعاسى بولىپ سايلانعانمەن، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىقپادى. ءماجىلىس  وتكەن شاقىرىلىمداعىداي ءبىر پارتيالى ەمەس، كوپپراتيالى. ولاي  بولسا، دەموكراتيا ءپرينتسيپى بۇزىلىپ وتىر. ءماجىلىستىڭ جاڭا قۇرامىنىڭ جاساقتالۋى تۋرالى فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور امانكەلدى ايتالى:

بەسىنشى سايلانعان پارلامەنت كوپپارتيالى بولدى دەپ، مۇنى دەموكراتياعا بالاپ جاتىرمىز. ەندى «دەموكراتيانى دامىتپاي جاتىرسىڭدار» دەپ كىنا تاعاتىن امەريكانىڭ بولسىن، باتىس ەلدەرىنىڭ بولسىن،  اۋزىنا قۇم قۇيدىق دەسەك، ونىمىز بولا قويار ما ەكەن؟ ويتكەنى دەموكراتيا دەگەنىمىز - كوپشىلىكتىڭ ازشىلىقتى باعىندىرۋى ەمەس. ولاي بولسا، ءبىزدىڭ كوپپپارتيالى ماجىلىستە دەموكراتيانىڭ وسى ءپرينتسيپى بۇزىلىپ وتىرعان جوق پا؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن حالىقارالىق تاجىريبەگە نازار اۋدارىپ كورەلىك. باتىس ەلدەرىندە حالىقارالىق تاجىريبە بويىنشا پارلامەنت كوپپراتيالى بولعان جاعدايدا ونى باسقاراتىن سپيكەر ءوزى مۇشە پارتيانىڭ عانا  سويىلىن سوقپاۋى ءۇشىن سپيكەر بولعان مەزگىلدە بەلگىلى ءبىر پارتياعا مۇشە بولماي، ودان شىعۋى ءتيىس. بۇل ءۇردىس ۇلىبريتانيادان باستالىپ، ول حالىقارالىق تاجىريبەدە قولدانىلاتىن بولدى. ال، «نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان نىعماتۋلين ءماجىلىس  توراعاسى بولىپ سايلانعانمەن، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەلىگىنەن شىقپادى. ءماجىلىس  وتكەن شاقىرىلىمداعىداي ءبىر پارتيالى ەمەس، كوپپراتيالى. ولاي  بولسا، دەموكراتيا ءپرينتسيپى بۇزىلىپ وتىر. ءماجىلىستىڭ جاڭا قۇرامىنىڭ جاساقتالۋى تۋرالى فيلوسوفيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور امانكەلدى ايتالى:
«دەموكراتيا - دەگەنىمىز  كوپشىلىكتىڭ ديكتاتۋراسى ەمەس، ازشىلىقتى سىيلاۋ. دەموكراتيا بويىنشا پالاتا سپيكەرىنىڭ بىرەۋى وپپوزيتسيادان بولۋى كەرەك ەدى. بۇل ءۇردىستى دە ءماجىلىس ساقتامادى. ءبىر پارتيانىڭ بيلەپ، توستەۋى وسى شاقىرىلىمدا دا كورىنىپ تۇر. دەموكراتيانىڭ ازشىلىقتى سىيلاۋدىڭ ءبىر كورىنىسى  رەتىندە كوميتەتتەردىڭ بىرەۋىن باسقارۋدى وپپوزيتسيالىق پارتياعا بەرۋ قاجەت ەدى. ولاي بولمادى، جەتى كوميتەتتىڭ  دە توراعاسى  «نۇر وتان» پارتياسىنان سايلانعان دەپۋتاتتار. مەن ءتىپتى، مىنانى ايتار ەدىم: حالىقارالىق تاجىريبەنى بىلاي قويعاندا، ءبىزدىڭ قازاقتىڭ ءداستۇرلى دەموكراتياسىندا «توبە بي» بولۋدىڭ بار ەكەنىن  نەگە ەسكە الماسقا؟  سول سەبەپتى بۇل ءماجىلىس بىرنەشە پارتيانىڭ وكىلدەرى بولعاندىقتان، ءتۇرى دەموكراتيالىق بولعانمەن، مازمۇنى اۆتوريتارلىق بولىپ قالا بەرەتىنىن قايتالاپ ايتامىن. ءبىر پارتيانىڭ مونپولياسى، يدەولوگياسى،  وسى ءۇردىس وسىلاي بولا بەرەدى».
ءبىز قوعامعا دەموكراتيانىڭ ۇلگىسىن كورسەتە المادىق. وسىدان كەيىن ءماجىلىستىڭ وسى ۇلگىسىن ءماسليحاتتار دا ۇستانادى. ءبىزدىڭ قازاقستانداعى پارلامەنتاريزمنىڭ دامۋىنىڭ ماردىمسىزدىعى وسىندايدان. جانە ءماجىلىستىڭ ەڭ ءبىر كەمشىلىگى بيلىككە وتە جاقىندىعىن ايتپاي قالۋعا بولمايدى. مىسالى، ءار سايلاۋ سايىن دەپۋتاتتاردىڭ جارتىسى جاڭارىپ تۇراتىن بولسا، ونىڭ استارىندا تاجىريبەسىز ادامداردى الىپ كەلىپ، سولاردى پايدالانۋ ارقىلى كوپتەگەن زاڭداردى وتكىزۋ ساياساتى  بار. الەمدىك تاجىريبەدە پارلامەنتتى  10 پايىزدان ارتىق جاڭارتپايدى. امەريكادا، ءتىپتى، كەيدە 5 پايىز عانا اۋىسادى. سەناتورلار كوپ وزگەرە قويمايدى. پارلامەنتكە 35-40 جاسىندا كەلىپ، 70-80 جاسقا دەيىن وتىراتىندار دا بار.  مەملەكەت دەپۋتاتتاردىڭ تاجىريبەلىلىگىن وتە جوعارى باعالايدى. جاڭارۋ جەتىستىك ەمەس، كەرىسىنشە ۇلكەن كەمشىلىك. وسى جولى دا ءبىزدىڭ پارلامەنت كوپتەگەن تاجىريبەلى دەپۋتاتتاردان ايرىلىپ قالدى. ونىڭ ەسەسىنە كوپتەگەن تاجىريبەسى جوق ادامدار كەلدى.  بۇل دا الەمدىك تاجىريبەمەن ۇيلەسپەيتىن ءۇردىس، - دەيدى.
جالپى، دەموكراتيا قازاقستان پارلامەنتى ءۇشىن ۇستاتپايتىن ساعىم ىسپەتتى. ءماجىلىستى «دەموكراتيانى دامىتامىز»، دەپ   تاراتامىز، ودان سوڭ قايتا قۇرامىز،   وسىلاي ءماجىلىس تاراتىلۋمەن كەلەدى. ەندىگى جەردە قازاقستاندىق ءوز دەموكراتيامىز پارلامەنتتىڭ ىرگەسىن بەكىتە قويسا...
«اباي-اقپارات»