باتىرحان ومىرزاقوۆ: «جاڭاوزەندەگى وقيعاعا پوليتسەيلەر كىنالى ەمەس...»
رەداكيادان:
«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى جاڭاوزەن وقيعاسىنا بايلانىستى ءتۇرلى تاراپتىڭ پىكىرىن، ۇستانىمىن جاريا ەتىپ كەلە جاتقانى وقىرمانعا ءمالىم. مەملەكەتتىك قۇزىرلى ورىنداردىڭ مالىمدەمەلەرى، قوعامدىق-ساياسي ۇيىمداردىڭ ۇندەۋلەرى، جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ ماقالالارى، اقىنداردىڭ ولەڭدەرى پورتالىمىزدا جارىق كوردى. وسى ىزبەن وقو وبلىسىنان رەداكتسيامىزعا كەلىپ تۇسكەن تومەندەگى قىسقا سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
رەداكيادان:
«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى جاڭاوزەن وقيعاسىنا بايلانىستى ءتۇرلى تاراپتىڭ پىكىرىن، ۇستانىمىن جاريا ەتىپ كەلە جاتقانى وقىرمانعا ءمالىم. مەملەكەتتىك قۇزىرلى ورىنداردىڭ مالىمدەمەلەرى، قوعامدىق-ساياسي ۇيىمداردىڭ ۇندەۋلەرى، جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ ماقالالارى، اقىنداردىڭ ولەڭدەرى پورتالىمىزدا جارىق كوردى. وسى ىزبەن وقو وبلىسىنان رەداكتسيامىزعا كەلىپ تۇسكەن تومەندەگى قىسقا سۇحباتتى نازارلارىڭىزعا ۇسىنىپ وتىرمىز.
«اباي-اقپارات»
جاڭاوزەن وقيعاسىنىڭ ورىن العانىنا ەكى ايعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە ونىڭ اينالاسىنداعى شۋ ءالى باسىلعان جوق. كۇنى كەشە ەلباسى ءوز جولداۋىندا قالاداعى توتەنشە جاعدايدىڭ توقتاتىلعانىن ايتقانىمەن، باس پروكۋرور اسحات داۋىلباەۆتىڭ وسى جايتقا بايلانىستى جاساعان مالىمدەمەسى ءبىراز ازاماتتىڭ نارازىلىعىن تۋعىزدى.
ءبىراز ازامات دەپ وتىرعانىمىز، ارينە، ءتارتىپ ساقشىلارى. باس پروكۋرور بايانداعانداي، جاڭاوزەندەگى تارتىپسىزدىك كەزىندە قارۋ قولدانىپ، حالىققا وق اتقان كەيبىر پوليتسەيلەر قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماق. «ولار ءوز وكىلەتتىكتەرىن اسىرا پايدالانىپ، قارۋدى زاڭعا قايشى قولدانعان. سالدارىنان ادام ولىمدەرى مەن جاراقاتتارىنا اكەلىپ سوقتى» دەلىنگەن وسىناۋ مالىمدەمەدە.
الايدا، جاڭاوزەندىك قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ ءبىرازى بۇل ايىپتاۋلارمەن كەلىسپەيتىندىكتەرىن جەتكىزدى. «ارىپتەستەرىمىز قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ جاتسا، قىزمەتىمىزدەن باس تارتۋعا ءازىرمىز» دەدى ولار.
پروكۋروردىڭ شەشىمىنە وڭتۇستىكقازاقستاندىق ارداگەر پوليتسەيلەر دە نارازى. وقو ىشكى ىستەر ورگاندارى مەن ىشكى اسكەرلەر ارداگەرلەرى كەڭەسىنىڭ توراعاسى باتىرحان ومىرزاقوۆ ءتارتىپ ساقشىلارىنان قۇبىجىق جاساۋدىڭ قاجەتى جوقتىعىن ايتادى. اتالمىش سالادا ۇلكەن تاجىريبەسى بار قارت پوليتسەي وسى ماسەلەگە بايلانىستى بىزبەن وي بولىسكەن بولاتىن.
- باتىرحان اعا، جاڭاوزەندەگى وقيعاعا قازىر جۇرت ءار ءتۇرلى باعا بەرىپ جاتىر. بيلىكتەگىلەر العاشىندا ءتارتىپ بۇزعاندار ناشاقورلار مەن «ىشىمدىككە تويىپ العان جاستار» دەگەندى ايتتى. كەيبىرى «كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرعان ورالمان اعايىندار» دەۋدەن دە تايىنعان جوق. ال، كەيىن تۇرعىندار تاراپىنان تۇسىرىلگەن بەينەكورىنىستەر وقيعانىڭ اق پەن قاراسىن اجىراتىپ بەرگەندەي بولدى. ەندى كىنالىلەر رەتىندە تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىرعان بىرنەشە ازاماتپەن بىرگە جوعارى شەندى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى دە جاۋاپقا تارتىلعالى وتىر. بۇعان بايلانىستى نە ايتار ەدىڭىز؟
- جاڭاوزەندەگى قايعىلى وقيعاعا پاگون تاققانداردى جازعىرۋدى ءوز باسىم ورىنسىز دەپ سانايمىن. ويتكەنى كوتەرىلىستى بىرەۋ ۇيىمداستىرىپ، حالىق ءبىر-اق كۇندە الاڭعا شىعىپ كەتكەن جوق، جەتى اي بويى تۇردى سول الاڭدا. اسپانداعى ايدى الىپ بەر دەگەن جوق قوي ولار، سۇراعاندارى - ايلىق پەن جۇمىس. ال، بيلىك بۇلاردى ەلەگەن دە جوق، جەتى اي بويىنا ءبىر رەت كەلىپ جاعداي سۇراماپتى. ەندى بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەننەن كەيىن تولقۋدى باسقانداردى ايىپتاپ جاتىر. دەمەك، بۇل وقيعانى مۇلدەم بولدىرماۋعا دا بولاتىن ەدى.
- وق ءتيىپ، قايتىس بولعانداردىڭ سانى وننان استى، جارالانعاندارى جۇزدەگەن. وسىنشاما ادامدى اتۋعا ءتارتىپ ساقشىلارىنا كىم رۇقسات بەردى دەپ ويلايسىز؟
- ەگەر بىرەۋ جانىنداعىلاردىڭ جانە پوليتسيا قىزمەتكەرىنىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ جاتسا، پوليتسەي ەسكەرتۋ رەتىندە اسپانعا وق اتۋعا قۇقىلى. ال، جاعداي ودان ءارى ۋشىققان كەزدە وزگەلەردىڭ جانە ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگى ماقساتىندا ءتارتىپ ساقشىسى سول ادامعا قارسى قارۋ قولدانا الادى.
جاڭاوزەندە تۇسىرىلگەن بەينەتاسپالاردى مەن دە شولىپ شىقتىم. الاڭداعى قۇقىق قورعاۋشىلار الدىمەن اسپانعا وق اتقانى انىق كورىنىپ تۇر. الايدا، تولقۋ ودان ءارى كۇش الىپ كەتتى، قانشاما عيمارات ورتەندى، تونالدى، شەرۋگە شىقپاعان حالىقتىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندى. قارۋ قولدانباعاننان باسقا قانداي امالدارى قالدى ءتارتىپ ساقشىلارىنىڭ؟
مەن ىشكى ىستەر ورگاندارىنا تۇرعىنداردى الىپ كەلىپ ولارعا كۇش قولدانعان پوليتسەيلەردى اقتاپ وتىرعانىم جوق. مۇنداي وقيعالاردىڭ ورىن العاندىعىن دا ەستىپ جاتىرمىز. ەگەر ول انىق بولسا، كىنالى پوليتسەيلەر جازاسىن الۋى ءتيىس.
- دەمەك، جاڭاوزەندەگى قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ ارەكەتى زاڭ شەڭبەرىندە بولدى دەپ ويلايسىز عوي...
- ءبىزدىڭ قوعامدا پوليتسەيلەردى قانداي جاعداي بولسا دا قۇبىجىق ەتىپ كورسەتۋ ادەتكە اينالىپ بارادى. بىراق، ازاماتتاردىڭ باسىنا كۇن تۋا قالسا، ەڭ الدىمەن ءتارتىپ ساقشىسىن ىزدەيتىنى جاسىرىن ەمەس. كەز-كەلگەن قىلمىستىڭ، توتەنشە جاعدايلاردىڭ، قايعىلى وقيعالاردىڭ باسىنا ەڭ ءبىرىنشى بولىپ كەلىپ جەتەتىن ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ ماماندارى. كەشەگى جاڭاوزەندەگى كوتەرىلىس كەزىندە دە شەرۋشىلەرمەن بەتپە-بەت جۇمىس ىستەگەن وسى پوليتسيا وكىلدەرى بولدى. سول وقيعاعا پوليتسەيلەر ارالاسپاي، شەتتەن قاراپ تۇرسا نە بولار ەدى؟
1986 جىلعى 16 جەلتوقسانداعى وقيعامەن 2011 جىلعى 16 جەلتوقسان وقيعاسىن سالىستىرىپ جۇرگەندەر كوپ. 1986 جىلى حالىق بەيبىت شەرۋگە شىققان بولاتىن. ولار ەشقانداي عيماراتتى ورتەگەن جوق، تەك الاڭعا شىعىپ، بيلىكتىڭ اۋىسۋىن تالاپ ەتتى. الايدا، بەيبىت شەرۋگە شىققان حالىقتى سول كەزدەگى ءتارتىپ ساقشىلارى جانە ماسكەۋدەن الدىرىلعان اسكەر اياعان جوق. حالىققا قارسى وق اتپاسا دا ءولىمشى ەتىپ ۇرىپ-سوقتى، يتكە تالاتتى، كورسەتپەگەن قورلىعى جوق. ول كەزدە دە ادام ءولىمى تىركەلگەن ەدى. بىراق، كوتەرىلىسشىلەر اقتالعانىمەن، حالىقتى اياۋسىز باسىپ-جانشىعان ءتارتىپ ساقشىلارىنا ەشقانداي شارا قولدانىلعان جوق.
جاڭاوزەندەگى سەكىلدى وقيعالار ەلۋىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا تەمىرتاۋدا، الپىسىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا شىمكەنتتە دە ورىن العان ەدى. ارينە، كەشەگى كوتەرىلىس سياقتى اۋقىمدى بولماعانىمەن، ول كەزدە دە شەرۋشىلەر تارتىپسىزدىكتەر جاساعان. پوليتسيا سول ەكى وقيعانى دا قارۋ قولدانۋ ارقىلى توقتاتتى. ال، بيلىك ءتارتىپ ساقشىلارىن ول ءۇشىن جازعىرعان جوق.
- سوندا جاڭاوزەندەگى وقيعاعا بايلانىستى ايىپتالىپ جاتقان قۇقىق قورعاۋشىلاردى جاۋاپقا تارتۋ نەگىزسىز دەپ ەسەپتەيسىز بە؟
- تاعى قايتالاپ ايتامىن، وسىناۋ وقيعا كەزىندە قارۋ قولدانعان پوليتسەيلەردىڭ ارەكەتى زاڭ شەڭبەرىندە بولدى. ونى تەكسەرۋ جۇرگىزگەن ماماندار دا ايتقان بولاتىن. ال، ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ عيماراتىنا «كۇدىكتىلەردى» الىپ كەلىپ، اياۋسىز ۇرىپ سوققانداردى اقتاۋدىڭ قاجەتى جوق.
ەگەر پوليتسەيلەرىمىزدى وسىلايشا جازاعا تارتىپ، ولاردان قۇبىجىق جاساي بەرەتىن بولساق ىشكى ىستەر ورگاندارىندا كىم جۇمىس ىستەيتىن بولادى؟! كەشەگى اقتوبەدەگى، تارازداعى، الماتىداعى لاڭكەستىك وقيعالار ونسىز دا بۇل قىزمەتتىڭ قاۋىپتى ەكەندىگىن كورسەتتى.
قىسقاسى، «توبەلەستەن كەيىن قول سەرمەمەي» مۇنداي جاعدايدىڭ قايتا ورىن الماۋىنا جۇمىس اتقارۋىمىز قاجەت. ەلدە ونسىز دا يدەولوگيا سالاسى اقساپ تۇر، قىلمىستاردىڭ، تارتىپسىزدىكتەردىڭ بولىپ جاتقانى دا سودان. بۇل سالاداعى كەمشىلىكتەرىمىزدىڭ ورنىن تولتىرساق ءالى-اق ءبارى جاقسى بولادى.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!