ايتىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى...

مۇقاعالي

...القيسسا، ول كەزدە مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ ەكىنشى كۋرسىن تامامداعان ستۋدەنت ەدىم. جازعى دەمالىستى پايدالانىپ، از-ماز ناپاقا تابۋ نيەتپەن قۇرىلىسقا جالدانىپ، جۇمىسقا كىردىم. جۇرگىزىلىپ جاتقان قۇرىلىس نىسانى - رەسپۋبليكالىق "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىنىڭ الماتىداعى بولىمشەسىنىڭ جاڭا قونىسى ەدى. كىشى الماتى وزەنىنە جاقىن ورنالاسقان بۇرىنعى (بۇرىنعى دەيمىن-اۋ، ول كەزدە عيماراتتىڭ جارتى بولىگى ءالى دە بالاباقشا بولاتىن) بالاباقشانى قايتا كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ - ءبىزدىڭ، قۇرىلىستاعى جۇمىسشىلاردىڭ مىندەتىنە جۇكتەلگەن. بۇل 2002 جىلدىڭ شىلدە ايى بولاتىن. وسى ايدىڭ اياق شەنىنە قاراي مەنى جانە ەسكەن، باعلان، امانبەك اتتى جۇمىسشىلاردى ىسساپارمەن الماتى وبلىسى رايىمبەك اۋدانى قاينار اۋىلىنا جىبەردى. تۋعان جەرىم قاراساز جاققا كوپتەن جولىم تۇسپەي جۇرگەن. جولدا كەلە جاتىپ، ىشتەي قاتتى قۋاندىم.

ايتىلار ەستەلىكتەر مەن تۋرالى...

مۇقاعالي

...القيسسا، ول كەزدە مەن اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتى فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىنىڭ ەكىنشى كۋرسىن تامامداعان ستۋدەنت ەدىم. جازعى دەمالىستى پايدالانىپ، از-ماز ناپاقا تابۋ نيەتپەن قۇرىلىسقا جالدانىپ، جۇمىسقا كىردىم. جۇرگىزىلىپ جاتقان قۇرىلىس نىسانى - رەسپۋبليكالىق "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىنىڭ الماتىداعى بولىمشەسىنىڭ جاڭا قونىسى ەدى. كىشى الماتى وزەنىنە جاقىن ورنالاسقان بۇرىنعى (بۇرىنعى دەيمىن-اۋ، ول كەزدە عيماراتتىڭ جارتى بولىگى ءالى دە بالاباقشا بولاتىن) بالاباقشانى قايتا كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ - ءبىزدىڭ، قۇرىلىستاعى جۇمىسشىلاردىڭ مىندەتىنە جۇكتەلگەن. بۇل 2002 جىلدىڭ شىلدە ايى بولاتىن. وسى ايدىڭ اياق شەنىنە قاراي مەنى جانە ەسكەن، باعلان، امانبەك اتتى جۇمىسشىلاردى ىسساپارمەن الماتى وبلىسى رايىمبەك اۋدانى قاينار اۋىلىنا جىبەردى. تۋعان جەرىم قاراساز جاققا كوپتەن جولىم تۇسپەي جۇرگەن. جولدا كەلە جاتىپ، ىشتەي قاتتى قۋاندىم.

جولباسشىمىز - رىسبەك اعا سارسەنبايۇلى. كەلگەندەگى ماقساتىمىز - ەسىمى وبلىسقا قانا ەمەس، بۇكىل رەسپۋبليكا كولەمىنە تانىمال تۇلعا سارسەنباي اتا بايعۇلوۆتىڭ ءبىر كەزدەرى ن.ك.كرۋپسكايا اتىنداعى كولحوزدى (قازىرگى قاينار اۋىلىن) باسقارعان تۇستا قۋارىپ جاتقان قۋ دالانى سۋارمالى ەگىستىككە اينالدىرۋ ماقساتىمەن كولحوز ەڭبەككەرلەرىنىڭ قول كۇشىمەن سالىنعان كانالعا ءوز ەسىمىنىڭ بەرىلۋىنە بايلانىستى ەسكەرتكىش-تاس تۇرعىزۋ بولاتىن. جۇمىس بار-جوعى ءتورت-بەس كۇنگە جوسپارلانعان. اپتا سوڭىنا ەسكەرتكىش-تاستىڭ اشىلۋى بەلگىلەنگەندىكتەن بارا سالىپ، بەل شەشپەستەن بىردەن ىسكە كىرىستىك. جوسپارلانعان مەرزىمگە دەيىن تاستى تۇرعىزىپ تاستادىق. تەك سولاي قاراي باراتىن كىشىگىرىم جول سالۋ عانا قالعان. اشىلۋىنا ءالى ەكى كۇن بار بولعان سوڭ جول سالۋدى ەرتەڭگى كۇننىڭ ەنشىسىنە قالدىردىق. سول كۇنى ءبىزدى اۋىل اكىمى (اتى-ءجونىن ۇمىتىپ قالىپپىن، كەشىرىم وتىنەم)  قوناق ەتتى. اۋىلداعى ەڭسەلى ءۇيدىڭ شاڭىراعىندا قوناق بوپ وتىرمىز. بىزدەن باسقا مۇندا رىسبەك اعا، بەلگىلى اقىن، جۋرناليست باتىق اعا ءماجيتۇلى دا بىرگە بولدى. ەرتەسىندە التىنبەك اعا سارسەنبايۇلىنىڭ كەلەتىنىن سول جەردە رىسبەك اعادان ەستىدىك. باسقالاردى قايدام، ءوزىم ءبىر ءتۇرلى قوبالجىعانداي بولدىم.

كەلەسى كۇنى جول سالۋ جۇمىسىن اياقتاي بەرگەنىمىزدە، كۇرە جولدىڭ بويىنا ەكى شەتەلدىك كولىك كەلىپ توقتاي قالدى. الدىڭعىسىنان باسىنا جازدىق كەپكا كيگەن، جەڭىل كۇرتەشەلى، ۇزىن بويلى، كوزىلدىرىكتى اق سارى جىگىت اعاسى ءتۇسىپ كەلە جاتىر. بىردەن تانىدىق - التىنبەك اعا ەكەن. قولىمىزداعى كۇرەك-كەتپەنىمىزدى تاستاي سالىپ، اڭىرىپ تۇرىپ قالىپپىز. ول كىسى كەلە سالا:

- قالدارىڭ قالاي، جىگىتتەر؟ قولدارىڭ قۋاتتى بولسىن، - دەپ الدىمەن ءوزى قول بەرىپ امانداستى دا - جۇمىس قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ - دەپ سۇرادى. بىزدەر "جاقسى" دەگەننەن اسا المادىق. قاسىمىزعا پايعامباردىڭ ءوزى كەلگەندەي اسەردە قالدىق. سودان سوڭ رىسبەك اعاسىمەن ءبىراز سويلەستى دە:

- قانە، جىگىتتەر، ءبىتىرىپ تاستايىق. كۇن دە كەشكىرىپ قالدى، - دەپ قولىنا جەردە جاتقان كۇرەكتى الدى دا، بايىپپەن جاڭا جولدىڭ جيەگىن توپىراقپەن جابا باستادى. ءبىز دە قاراپ تۇرمادىق. مەنىڭ ءبىر كوزىم جەردەگى ءۇيىلىپ جاتقان توپىراقتا بولسا، ەكىنشى كوزىم التىنبەك اعادا. "باستاعان ءىستى وسىلاي اياقتاۋ كەرەك" دەگەندەي كەڭ ماڭدايىنان شىپ-شىپ تەر شىعىپ، جانىن سالىپ ىستەپ جاتىر. شارماسام دا، ءبىر كەزدە دەمالعان سىڭاي تانىتىپ، التىنبەك اعاعا كوز توقتاتىپ قارادىم. تەلەديدار ەفيرلەرىنەن، گازەت بەتتەرىنەن كورىنىپ جۇرگەن التىنبەككە ۇقسامايتىنداي كورىندى. جۇدەپ كەتكەن سەكىلدى. ول كەزدە التىنبەك اعا رەسەيدە ەلشىلىك قىزمەتتە جۇرگەن ەدى عوي. "شەت-جىراقتا جۇرگەندىكتەن تۋعان جەرىن، ەلىن كوپ ويلايتىن شىعار" دەگەن وي ءتۇيدىم ىشتەي. ءيا، جاڭا عانا، وتىزىندا وردا بۇزىپ، تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىندا "ەڭ جاس مينيستر" اتانعان قىران ۇلمەن جۇزدەستىم. ءوز كوزىمە ءوزىم سەنبەي قايتا-قايتا قاراي بەرەم...

ەرتەڭىندە "سارسەنباي اتا كانالى" دەپ ات يەمدەنگەن ەسكەرتكىش-تاستىڭ اشىلۋى بولدى. ودان سوڭ اۋىل مادەنيەت ۇيىندە القالى جيىن ءوتتى.

سول مەرەكەلى تويدان كەيىن مەن التىنبەك اعانى جۇزبە-ءجۇز كورگەن ەمەسپىن. قازىر ويلاپ وتىرسام، سول كۇنى مەن العاش رەت جۇزدەستىرگەن جىلى ءجۇزدى اعانىڭ بۇگىنگى كۇنى قايمانا قازاقتىڭ قاھارمانىنا اينالاتىنىن بىلمەپپىن عوي، سەزبەگەن ەكەم دە.

ارادا ءتورت جىل وتكەندە... اق مونشاقتى اقپان ايىندا اق باس الاتاۋ قارت حان-تاڭىرىگە قارالى حابار جەتكىزدى. بالا شىڭدارى شىرىلداي ەگىلسە، دانا شىڭى الاڭسىز جۇزگەن اق بۋرا بۇلتتىڭ يىعىنا باسىن سۇيەپ، جانارىن اششى جاسقا تولتىرا، وكسىككە بۋلىعىپ، ءۇنسىز ەگىلە بەردى. الگىندە عانا ەستىگەن سۋىق سوزگە سەنگىسى كەلمەي، الاتاۋ جاققا ەلەڭدەي قاراي بەرەدى. اق باس تاۋ بولسا ءالى كۇنگە ءۇنسىز. بار قۇپيا-سىردى باۋىرىنا باسىپ، تىم-تىرىس جاتىر.

اتتەڭ، جالعان. يت-تىرلىك. قۋ دۇنيە. ادىلەتسىز ءومىر... بۇگىنگى كۇنى شىندىقتىڭ قۇلىنداي شىرقىراعان داۋىسىنا ەمەس، وتىرىكتىڭ وگىزدەي وكىرگەن ۇنىنە ەليتىن قىلىعىمىز قاي ساسقانىمىز ەكەن؟!. كەشەگى الاشتىڭ اقيقاتى - ساكەن مەن ماعجاندار، بەيىمبەت پەن احمەتتەر بولسا، بۇگىنگى قازاقتىڭ شىندىعى - التىنبەك!

ءزابىر بولعان كۇن دە، زورلىق كورگەن جىل دا، زارەزاپ ەتكەن عاسىردا وتەر. تۇلپار تۇياعىن تاي باسىپ، ەرتەڭگى كۇننىڭ الامانىندا باتىراشتاردىڭ بالتاسىنان امان قالسا، بۇگىنگى زاعيپ جانارلى، مۇكىس ءتىلدى، تاسكەرەڭ بيلىكتىڭ باسىنا بۇلت ءۇيىرىپ، تاۋبەسىنە كەلتىرمەسىنە كىم كەپىل؟ ويتكەنى، وتكەننىڭ اقيقاتىن بىلۋگە اركىمنىڭ  قاقىسى بار.

...سوناۋ جىلدارداعى التىنبەك اعانىڭ ويلى تۇلعاسى كوز الدىمنان، كوڭىلىمنەن ءبىر ساتكە دە كەتكەن ەمەس. سول كۇنگى جۇزدەسۋدەن العان اسەرىمدى ايتپاعاندا، بويىما سىڭىرگەن تاعىلىمىم -  الگىندەي.

تۋعان جەر مەن ەل، سۇيگەن جار مەن ادال دوس، ۇل مەن قىز، قامقورشى اعا مەن سۇيەنەر ءىنى ءسىزدى ساعىنىپ ءجۇر.

قانى قازاق، جانى جومارت، اق جۇرەك، ادال نيەتتى ادامزاتتىڭ الاشى ءسىزدى ساعىندى، التىنبەك اعا!..

ەركەبۇلان تولقىنوۆ،

الماتى وبلىسى  ىلە اۋدانى.

ينفورماتيكا ءپانىنىڭ مۇعالىمى.

«اباي-اقپارات»