وتاندىق دەگەن اتى بولماسا، شىنتۋايتىندا، شەتەلدىك باعدارلامالاردى تاسىمالداۋشى قىزمەتىن عانا اتقارىپ وتىرعان ارنالارىمىز از ەمەس. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ولاردىڭ وزىندىك ءونىم جاساپ، وزىندىك كەلبەت، وزىندىك بەت-بەينە تانىتا الماي وتىرعاندىعىندا. ارينە، ارنالاردىڭ بارلىعى بىردەي سولاي دەۋدەن اۋلاقپىز، بىراق كوبىنەن كورەرمەن وسىنى كورىپ وتىر. ەندەشە، ءبىز شەتەلدىك باعدارلامالاردى رەترانسلياتسيا جاساۋدى شەكتەۋ ارقىلى، وتاندىق ارنالاردىڭ نامىسىن وياتىپ، شابىسىن ۇدەتە الامىز با؟ وسىنى تالقىعا سالىپ كورەلىك.

سەرىك ابىكەنۇلى، «الماتى» تەلەارناسى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى:

ءيا

وتاندىق دەگەن اتى بولماسا، شىنتۋايتىندا، شەتەلدىك باعدارلامالاردى تاسىمالداۋشى قىزمەتىن عانا اتقارىپ وتىرعان ارنالارىمىز از ەمەس. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ولاردىڭ وزىندىك ءونىم جاساپ، وزىندىك كەلبەت، وزىندىك بەت-بەينە تانىتا الماي وتىرعاندىعىندا. ارينە، ارنالاردىڭ بارلىعى بىردەي سولاي دەۋدەن اۋلاقپىز، بىراق كوبىنەن كورەرمەن وسىنى كورىپ وتىر. ەندەشە، ءبىز شەتەلدىك باعدارلامالاردى رەترانسلياتسيا جاساۋدى شەكتەۋ ارقىلى، وتاندىق ارنالاردىڭ نامىسىن وياتىپ، شابىسىن ۇدەتە الامىز با؟ وسىنى تالقىعا سالىپ كورەلىك.

سەرىك ابىكەنۇلى، «الماتى» تەلەارناسى باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى:

ءيا

- مۇمكىن جانە بۇلاي ەتۋ قاجەت تە. مىسالى، بىزدە شەتەلدىك ارنالاردىڭ باعدارلامالارىن ساتىپ الىپ كورسەتكەندە دە وزدەرىنىڭ نەنى ساتىپ الىپ، ول ارقىلى نەنى كورسەتكىسى كەلەتىنىن ءوزى دە تۇسىنبەي، اقشانى جەلگە ۇشىرىپ جاتقان ارنالار بار، وكىنىشكە وراي. قانداي ىستە دە ادام وزىنە-ءوزى ەسەپ بەرىپ، ودان نە پايدا، نە زيان ەكەنىن، الدىمەن ءوزى ۇعىنۋى كەرەك قوي. رەترانسلياتسيا، راس، بىزگە ءبىر كەزدەرى اۋاداي قاجەت بولدى، نە ءۇشىن؟ الەمدىك اقپاراتقا قول جەتكىزۋ مۇكىندىگى شەكتەۋلى كەزدە سول ولقىلىقتى تولتىرۋ ءۇشىن كەرەك ەدى. ال ەندى شوۋ دەگەن تۇرعىدان كەلگەندە، ءار حالىقتىڭ ءوز مەنتاليتەتى، ءوز ۇلتتىق ۇستانىمى بار. جاسالىپ جاتقان حابارلار سول ۇلتتىق بولمىسىنا ساي  كەلۋى كەرەك. ولاي بولمادى ما، وندا رەتران-سلياتسيا جاساۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ مۇمكىن، وتاندىق ءونىم جاساۋعا قاراعاندا الدەقايدا ارزاندىعى ءتيىمدى دەپ، قارجىلاي مۇمكىندىك تاپشى كەزدە تاپقان امال دا بولار.

بىراق شەتەلدىك باعدارلامالاردى ءجونسىز رەترانسلياتسيالاۋ ارقىلى، بىلايشا ايتقاندا، باسقالاردىڭ قاڭسىعىن وزىمىزگە تاڭسىق قىلۋدىڭ قاجەتى جوق. ەگەر شىنداپ كەلسەك، رەترانسلياتسياسىز دا كۇن كورە الامىز. قازىر قازاقستاندىق تەلەارنالاردىڭ كوبىنىڭ تەحنيكالىق تا، شىعارماشىلىق  مۇمكىندىگى دە ساپالى باعدارلامالار تۋعىزۋعا جەتەرلىك، ياعني ەشكىمنەن ەشتەڭە الماي-اق، تازا وتاندىق ونىممەن ەفيردى تولتىرا الادى.

بار ماسەلە ساپاعا كەلىپ تىرەلەدى. مىسالى، كوپ ارنا رەسەيدىڭ ساتيرالىق باعدارلامالارىن رەترانسلياتسيالاپ كورسەتۋگە قۇمار. ەفيردىڭ كوپ ۋاقىتىن سونىمەن جابادى. وسى تۇستا سول ارنا باسشىلارى قازاقى قالجىڭ مەن ورىس قالجىڭىنىڭ اراسىندا ايىرماشىلىقتىڭ جەر مەن كوكتەي ەكەنىن نەگە تۇسىنبەيدى؟ ەڭ جامانى، ولاردىڭ كوپ قالجىڭىندا باسقا حا-لىقتاردى مەنسىنبەۋ سياقتى شوۆينيستىك ءيىس بۇرقىراپ تۇرادى. ال ءبىز سولاردىڭ ءوزىمىزدى قالاي كەمسىتىپ جاتقانىن كورسەتەمىز. جانە دە اناۋ-مىناۋ ەمەس، قارجىعا ساتىپ الىپ كورسەتەمىز، وسىنىڭ قانشا قاجەتى بار؟

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە، زاڭ بويىنشا، رەترانسلياتسيانىڭ ۇلەس سالماعىن 20 پايىزدان اسىرۋعا بول-مايدى، بىراق كوپتەگەن ارنانىڭ ەفيرلەرىن قاراساڭىز، 20 پايىز جولدا قالادى-اۋ... بۇل - بىرىنشىدەن، ءبىزدىڭ قاراجاتتىڭ سىرتقا كەتىپ جاتقانى، ەكىنشىدەن، قازاققا قيانات جاساپ جاتقان تۇستارى دا بار. ءوز ۇلتىمىزدى ءاجۋالايتىن باعدارلامالاردى ساتىپ الىپ كورسەتۋ قيانات ەمەي، نەمەنە؟! قولىڭنان كەلە مە، سەن دە سونداي حابارلار جاساپ، ءاجۋالاپ، سات ولارعا. بىراق ءبىزدىڭ قولدان كەلمەيتىنى بىلاي تۇرسىن، «تاسپەن اتقاندى تاسپەن اتىپ»، ىرىلداسۋدىڭ دا قاجەتى شامالى عوي.

ايدوس قارتاڭبايۇلى، ساياساتتانۋشى:
جوق

- قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىق تەلەارنالار وتاندىق ونىمدەرمەن كورەرمەن سۇرانىسىن تولى-عىمەن قاناعاتتاندىرا الماي وتىر. ەلىمىزدىڭ باق تۋرالى زاڭىندا وتاندىق ارنالاردىڭ شەتەلدىك ارنالاردان رەترانسلياتسيالايتىن باعدارلامالاردىڭ ۇلەسىن جىل سايىن كەمىتىپ، وتاندىق ونىمدەردى ارتتىرىپ وتىرۋى كەرەكتىگى جايلى ارنايى باپ بار. الايدا ول باپ ورىندالىپ وتىرعان جوق، سەبەبى بىزدە كورەرمەن سانىن كەمىتپەي ۇستاپ تۇرارلىق ساپالى ءارى شىن مانىندە قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەردى قامتيتىن قازاقشا باعدارلامالار ءالى جوق، بارىنىڭ ءوزى - ورىس تىلىندە. مۇنىڭ بارلىعى ءتىل ماسەلەسىنە كەلىپ تىرەلەدى. ەكىنشىدەن، قازىرگى جاھاندانۋ زامانىندا كورەرمەننىڭ قانداي باعدارلامالار كورۋگە ءوز قۇقىعى بار. ءبىز ءبارىبىر شەكتەۋ قويعانىمىزبەن، كورەرمەن كەرەگىن كابەلدى ارنالاردان ىزدەپ، ءتىپتى وتاندىق ارنانى ۇمىتىپ تا كەتۋى مۇمكىن.  

دەمەك، رەترانسلياتسيالاۋ دا ءوز كەزەگىندە ارنالارىمىزدىڭ كورەرمەن جوعالتپاۋ جولىنداعى جانتالاسى ىسپەتتى بولىپ وتىر. ەفير تولتىرۋداعى ءبىر امالىنا اينالدى دەسە بولعانداي.

وسى تۇستا ايتا كەتۋ كەرەك، كوپتەگەن تەلەارنامىز، ءتىپتى بارلىعى دەسەك تە بولادى، شەتەلدىك سەريالداردى ۇزدىكسىز بەرۋدى جانە قايتالاپ بەرۋدى ادەتكە اينالدىردى. كورەرمەن سۇرانىسىن، شىنى كەرەك، باعدارلامامەن ەمەس، سەريالمەن قاناعاتتاندىراتىن بولىپ الدى. سەبەبى باعدارلامالار قورى جوق. كەيىنگى كەزدەرى شەتەلدىك باعدارلامالاردى رەتران-سلياتسيا جاساماي، سول باعدارلامانىڭ كوشىرمەسىن جاسايتىن بولىپ تا ءجۇر. سوندىقتان ءبىزدىڭ وتاندىق تەلەارنالاردى دامىتۋ ءۇشىن مەملەكەت ارنايى باعدارلاما جاساعانى دۇرىس دەپ ويلايمىن.

تاعى ءبىر وسى جاعدايعا اسەر ەتەتىن تەندەنتسيا - ارنالارىمىزدىڭ كوبىن كاسىبي جۋرناليستەر ەمەس، باسقا سالا ماماندارىنىڭ جاۋلاپ العاندىعى. ال ولار تەلەحاباردىڭ ءتىلىن، ونىڭ تەلەستسەناري جۇيەسىن، كورەرمەن الدىنداعى ءوزى جۇرگىزىپ تۇرعان باعدارلا-مانىڭ كوپ قاباتتى، تەرەڭ استارى مەن جاۋاپكەرشىلىك جۇگىن تولىق تۇسىنبەگەندىكتەن، قانداي باعدارلاما بولسىن ءبىر ءتۇرلى تارتىمسىز، جەڭىل-جەلپى سيپات الىپ شىعا كەلەدى. ويلاندىرمايدى. وعان دەڭگەيى جەتپەيدى. ارنالاردى اكتەرلەر باسىپ العان. كاسىبي جۋرناليستەرگە تيەسىلى جۇمىستى، بىلايشا ايتقاندا، ەش قىمسىنباي الىپ قويىپ، ناپاقاسىنان ايىرىپ تا ءجۇر دەپ ايتۋعا نەگىز بار بۇل رەتتە. مەيلى، السىن، بىراق سوعان ساي بولىپ، كورەرمەن الدىندا تەك ادەمى ويناپ كەتپەي، جانىنا ازىق بولارلىق ءبىر نارسە بەرۋدى دە ەستە ۇستاسىن.

بەيتاراپ پىكىر

ارمان سقابىل، «حابار» اگەنتتىگى باس پروديۋسەرىنىڭ ورىنباسارى:

- بۇعان ءبىر جاقتى قاراپ، ءبىتتى، شەكتەۋ قويۋ كەرەك دەپ تە ايتۋ، مەنىڭشە، ورىنسىز. سەبەبى شەتەلدىك باعدارلامالاردىڭ دا بەرەرى بار، ياعني ولاردىڭ بارلىعى ناشار دەي المايمىن، ساپالى، تانىمدىق دۇنيەلەر بار. تەلەارنالار دا شەتتەن ساتىپ العاندا كورەرمەن سۇرانىسىن ەسكەرەدى. ەگەر ودان ەشقانداي پايدا بولماسا، ارنا رەيتينگى كوتەرىلمەيتىن بولسا، وندا نەگە الادى؟ دەمەك، ءوز كەزەگىندە ونىڭ پايداسى بولىپ وتىر. ەكىنشىدەن، رەترانسلياتسيالاۋ وتاندىق باعدارلاما جاساۋدان الدەقايدا ارزانعا تۇسەدى. بىراق بۇل بارلىعىن بىردەي شەتتەن ساتىپ الىپ، ەفيردى تولتىرساق بولدى دەگەن ءسوز ەمەس. وندا ءبىزدىڭ ۇلتتىق جۋرناليستيكامىزدىڭ، وزىندىك بەت-بەينەمىزدىڭ قايدا قالعانى؟ ءبىزدىڭ دە ءوز ماسەلەمىز، ءوز ايتارىمىز بولماسا، وندا نەگە ارنا اشىپ، ونى قارجىلاندىرىپ وتىرمىز؟ بۇل رەتتە ايتا كەتۋ كەرەك، شەتەلدىك باعدارلامالاردى رەترانسلياتسيالاۋدى شەكتەيتىن زاڭ كۇشىنە ەنىپ وتىر، كوپ ۇزاماي ءبىز ونى سەزىنەمىز دەگەن ويدامىن.
«الاش ايناسى» گازەتى