قىزعانبايمىز، قۋانامىز!
بارەكەلدى! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جارلىعىمەن اباي اتىنداعى ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنداعى 2020 جىلعى مەملەكەتتىك سىيلىعى «ابىز ءابىش» زەرتتەۋى ءۇشىن ابدراحمانوۆ ساۋىتبەك ابدراحمانۇلىنا، «كوكەيىمدە كۇلتەگىننىڭ جازۋى» ولەڭدەر جيناعى ءۇشىن اقىن اقسۇڭقار سەرىككە، « عۇلاما-نامە» تريلوگياسى ءۇشىن، جازۋشى ەسىم عاريفوللاعا، «ۇلى دالا ادەبيەتى» تاريحي-ادەبي زەرتتەۋلەر جيناعى ءۇشىن ادەبيەتتانۋشى جولداسبەكوۆ مىرزاتايعا، «دوستويانيە دۋشي» ولەڭدەر جيناعى ءۇشىن اقىن قاناپيانوۆ باقىتجانعا، «ساررا» دراماتۋرگيالىق شىعارمالار جيناعى ءۇشىن دراماتۋرگ; مۇقانوۆا روزاعا،«پەرىشتەلەردىڭ ءولىمى» پروزالىق شىعارمالار جيناعى ءۇشىن، جازۋشى نۇرماعانبەتوۆ تىنىمبايعا بەرىلگەن ەكەن!
قازاق ادەبيەتىنىڭ قالىڭ وقىرماندارى مەن جاناشىرلارىنا دا، مەملەكەتتىك سىيلىق العان بارلىق قالامگەرلەرگە دە قۇتتى بولسىن ايتامىز! جالپى سوڭعى جىلدارى وسى مەملەكەتتىك سىيلىق توڭىرەگىندە كوپ اڭگىمە ايتىلىپ، وكپە-رەنىش تە بولىپ جاتاتىندىعى جاسىرىن ماسەلە ەمەس. كەي جاعدايدا سونى ورىندى ما دەپ تە قالاتىنىمىز تاعى دا بار. ءتىپتى ادەبي ورتاعا ەسىمى دە، ەڭبەگى دە بەيمالىم قالامگەرلەردىڭ مەمسىيلىق يەسى بولىپ شىعا كەلەتىن جاعدايلار دا ورىن الدى. ال، ەندى ءوز باسىم مەملەكەتتىك سىيلىق يەگەرلەرىنىڭ بۇگىنگى مىنا تىزىمىندەگى ءاربىر قالامگەر ءۇشىن ادەبيەتىمىز ۇيالماس ەدى دەر ەدىم. ءوز باسىم وسى سىيلىق الىپ وتىرعان ءدال وسى شىعارمالاردىڭ ءبارىن بىردەي وقىپ، وي ەلەگىنەن وتكىزبەسەم دە، وسى شىعارمالاردىڭ اۆتورلارىنىڭ قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىندەگى جانە ءار وقىرماننىڭ جۇرەگىندە بەرىك ورنىققان ورىندارى بار ەكەندىگىن ايتار ەدىم. ءبارى دە تانىس،ءبارى دە ءوز ورتاسىنا، ودان قالدى الەمدىك دەڭگەيدىڭ تانىمالدىلىعىنا كوتەرىلگەندەر دەر ەدىم.
حات تانىپ، كىتاپ وقي باستاعان وسى كەزگە شەيىن تىنىمباي نۇرماعانبەتوۆتىڭ اۋىل ادامدارىنىڭ مىنەزىن كەرەمەت شىنايى سۋرەتتەيتىن شىعارمالارىن ىزدەپ ءجۇرىپ، سۇراپ ءجۇرىپ وقىدىق. ەندى تەرەڭ ويلى دۇنيەتانىمدىق كەڭ تىنىستى شىعارمالارىن وقىپ سۇيسىنەمىز.كەيدە وسى مەمسىيلىق جازۋشى اعامىز تىنىمبايعا الدەقاشان تيەسىلى ەدى عوي دەگەن ويدا دا بولعانىمىز انىق. جانە دە، اتى دا، زاتى دا دارداي، ادەبيەتكە دە، مەملەكەتكە دە ءبىر كىسىدەي ەڭبەك سىڭىرگەن مىرزەكەڭ، مىرزاتاي اعا جولداسبەكوۆ تە وسى كۇنگە شەيىن نەگە مەمسىيلىق الماي كەلدى ەكەن؟ الايىن دەسە، بىلايشا ايتقاندا قولىندا تۇرعان كەزدەر دە بولدى ەمەس پە؟
وسى ەكى اعانىڭ بيىلعى جىلعى مەملەكەتتىك سىيلىققا ۇسىنىلعاندار قاتارىنان كورگەنىمدە شىنىندا جانكۇيەر بولعانىمدى دا، تىلەكتەس بولعانىمدى دا جاسىرمايمىن. وسى ەكى اعامىز دا مەملەكەتتىك سىيلىق الدى! كوڭىل ورنىنا ءتۇستى! كوڭىل كوركەيدى!
ادەبيەت جاناشىرى رەتىندە كەزىندە بىرنەشە مارتە ۇسىنىلعاندارىمەن سىيلىقتان قۇر قالىپ كەلگەندەرى ءۇشىن اقىن سەرىك اقسۇڭقارۇلى مەن باقىتجان قاناپيانوۆتان... ءيا، ودان كەيىن عالىم جايلىبايدان دا ۇيالۋشى ەدىم. ءوز باسىم مۇنى كەزىندە مەملەكەتتىك سىيلىق جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءبىر مۇشەسى بولعاندىقتان دا ايتىپ وتىرمىن. ەندى مىنە، سول اقىندار شەپ جاردى! كەزەك عالىمعا دا جەتەر ءالى! وسى سەرىك، باقىتجان، عالىم سياقتى بىرەۋىنىڭ ءورشىل، بىرەۋىنىڭ ازاماتتىق، بىرەۋىنىڭ سىرشىل ۇندەرى بار بۇل اقىندار پوەزيا الەمىندە جارقىل قاعىپ تۇرعان، ادامنىڭ وي الەمىن بيىكتەتىپ الا جونەلەر بيىك تۇلعالار. كىم كەمسىتە الار؟! سىيلىق قۇتتى بولسىن، اقىندارىم!
بيىلعى جىلى ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتار توڭىرەگىندەگى اڭگىمە وزگەشە سىيپات العانىن بايقاپ جۇردىك. جاسىراتىن نەسى بار، ەندى مەمسىيلىق يەگەرلەرى بولۋعا كىم لايىقتى دەگەن ماسەلەنى كوميسسيا قالاي شەشەر ەكەن دەپ ءبىراز ۋاقىت اڭىسىن اڭدىپ، سىرتتاي باقىلاپ وتىرعان جايدا بولدىق. كوميسسيانىڭ قورىتىندى وتىرىسى وتكەنىنەن دە حاباردار بولىپ جۇردىك. ەندى ايتسا دا بولار، سول كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ جانە شىعارمالارى سىيلىققا ۇسىنىلعان اۆتورلاردىڭ دا كەيبىرىمەن حابارلاسىپ، پىكىر دە الماسىپ تۇردىق. سول قورىتىندى وتىرىستان كەيىنگى اراداعى ەكى ايعا جۋىق ۋاقىت بويى جۇرتشىلىق جالپى لاۋرەاتتىق نەشە ورىن بارىن انىق بىلمەسە دە، ونى سان-ساققا جۇگىرتىپ جاتتى عوي.ءباسپاسوز بەتتەرىندە الۋان ءتۇرلى ساۋەگەيلىك بولجامدار دا ايتىلدى. الەۋمەتتىك جەلىلەر ءتىپتى پىكىر تالاستىرىپ، كەيدە وسى مەمسىيلىق توڭىرەگىندە ايتىس پەن تارتىسقا دا كەتىپ جاتتى. زيالى قاۋىم وكىلدەرىن وسىنشالىقتى الاڭداتقان ماسەلەگە، مىنەكي، ەندى نۇكتە دە قويىلىپ وتىر.
تاعى دا ايتايىن، كەزىندە مەن دە وسى كوميسسياعا مۇشە بولعانىم بار، سوندىقتان ونىڭ ىشكى-سىرتقى ءبىراز دۇنيەسىن ءبىر كىسىدەي بىلەمىن عوي دەپ ويلايمىن. بىلگەنىمدەي، بۇل جولى كوميسسياعا توراعالىق جاساعان مەملەكەتتىك حاتشى قىرىمبەك كوشەرباەۆ داۋ-دامايى كوپ كۇردەلى ماسەلەدە توسىن ءارى اقىلدى شەشىم قابىلداعان ەكەن دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى. قاشان بولسىن كەز كەلگەن ەلدىك ءىستى بابىمەن، بايىمەن شەشە بىلەتىن قىرىمبەك ەلەۋۇلى بۇل جولى دا، كوميسسيانىڭ قورىتىندى ماجىلىسىندە «مىنالار لاۋرەات بولادى» دەپ ماسەلەنى سول ارادا بىردەن ءوزى كەسىپ-ءپىشىپ تاستاماپتى. ءوزىمىز اشىق پىكىر الماسىپ جۇرگەن كەيبىر جەكەلەگەن كوميسسيا مۇشەلەلەرىنىڭ وزدەر قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ سوڭعى ءسوزدى مەملەكەت باسشىسىنا قالدىرىپ، قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قازىلىعىنا جۇگىنىپتى.
مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ تاعى دا ءبىر قينالعان تۇسى - ادەبيەت پەن ونەرگە بولىنگەنى بار-جوعى ەكى عانا سىيلىق بولعاندىعى ەدى. ال ەندى وسى سىيلىقتى ەكەۋ بولماسا بەسەۋ جاساي ما، جەتەۋ جاساي ما، ول ەندى پرەزيدەنتتىڭ عانا قۇزىرىنداعى ماسەلە! الدىن الا جاريالانعان ەرەجە بويىنشا سايلاۋشىلاردىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ عانا داۋىسىن العاندار لاۋرەاتتىققا ءوتۋى ءتيىستى. بۇل جولى وسى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ ۇشتەن ەكىسىنىڭ داۋىسىنا التى ۇمىتكەر يە بولىپتى. اۋەلگى ورىن- ەكەۋ! ۇمىتكەرلەردىڭ ەكەۋىن عانا بولىپ الىپ، جەتكىلىكتى داۋىس السا دا قالعان تورتەۋىن سىرىپ تاستاۋ كەرەك پە ەدى؟ جاسىراتىنى نەسى بار، بۇعان دەيىن شەكتەلگەن ورىنعا عانا شاقتالىپ مەملەكەتتىك سىيلىق بەرىلىپ ءجۇردى دە، شىعارمالارى لايىقتى بولسا دا شەكتەۋلى ورىننىڭ شەڭبەرىنە سىيماي قالعان قانشاما تالانت پەن دارىن يەلەرىنىڭ ساقتارى سىنىپ، ءتىپتى كوميسياعا مۇشە بولعانداردىڭ دا جۇزدەرى تومەنشىك تارتا بەرگەن كەزدەردى دە كورگەنبىز.
بيىلعى جىلدى «اباي جىلى»، «ءال-فارابي» جىلى دەپ ايدار تاعىپ، اتاپ، مەملەكەتتىك سىيلىقتارىمىزعا دا وسى ەكى ۇلى بابامىزدىڭ اتى تەلىنىپ وتىرعاندا، كوميسسيا توراعاسى قىرىمبەك كوشەرباەۆ مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ ەكى يەگەرىن عانا ءوزى اتاپ، «كەستىم-ءپىشتىم، بولدى وسىمەن» دەپ ورنىنان تۇرىپ كەتۋىنە دە بولاتىن ەدى عوي. كىمنىڭ نەشە داۋىس جيناعانىن ايقىنداپ بەرگەن كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ پايىمىن العا تارتىپ، سوڭعى ءسوزدى مەملەكەت باسشىسىنا قالدىرۋ ابدەن دۇرىس بولعان-دى. مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانىنداي «ادەبيەت اردىڭ ءىسى بولسا» سول ارلى ءىستىڭ ءبىر شەشىمىن ايتۋ ءۇشىن پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆقا جۇگىنۋى كوميسسيا توراعاسى قىرىمبەك كوشەرباەۆتىڭ ءجون بىلەتىندىگى ەدى. جانە دە وسى ارادا ءبارىن «ءوزىم بىلدىمگە» سالماي، بەلدەن باسپاي، اراعا ءبىراز ۋاقىت وتكىزىپ بارىپ، قالىڭ وقىرمان جۇرتشىلىقتىڭ دا وي-پىكىرىن ەسكەرگەندەرى دە ءجون بولعان-دى.
«ەرەجەدە كورسەتىلگەنى بار-جوعى ەكى-اق ورىن، ال تالاپتان ءوتىپ تۇرعانى التى ادام! اپىرماي، اقىرى قالاي بولار ەكەن؟» دەپ سىرتتا جۇرگەن ادەبيەت جاناشىرلارى ءبىز دە الاڭداپ بولدىق. كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىعار ءبىر كوڭىل كونشىتەر الدەبىر جاقسىلىق حاباردى ەلەڭدەپ كۇتكەنىمىز دە راس. مەملەكەت باسشىسى لاۋرەاتتىق سىيلىقتى ەڭ كوپ داۋىس العان ەكى ادەبيەتشىگە عانا بەرىپ قويا سالۋىنا دا بولادى عوي! پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ مۇنداي قىسقا پايىمعا بارماعانىن بۇگىنگى لاۋرەاتتار شوعىرى، جەتەۋدىڭ جۇلدىزدى ءساتى ايقىن كورسەتىپ وتىر.
مەملەكەت باسشىسى كوميسسيا شەشىمىن دە ەسكەرۋسىز قالدىرماي، تالاپ مارەسىنەن وتكەندەردىڭ التاۋىن دا قولداسا كەرەك. الامان بايگەگە تۇسكەن ۇمىتكەرلەردىڭ ءتىزىمى مەن جالپى قوعامدا قالىپتاسقان جاعدايدى سارالاپ جانە ۇمىتكەرلەردىڭ ءتول ادەبيەتىمىز بەن مادەنيەتىمىزگە سىڭىرگەن ەڭبەكتەرىن، سونداي-اق ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ەرەكشەلىگىن ەسكەرە كەلە ادىل شەشىم جاساعاندىعىنا ءوز باسىم كۇمان كەلتىرمەس ەدىم. ءبىزدىڭ حاباردار بولعانىمىزداي، قاسىم-جومارت توقاەۆ وسى جەڭىمپاز التاۋدىڭ قاتارىنا جەتىنشى ەتىپ، تاعى ءبىر بىر ادامدى قوسۋدى ءوزى ۇسىنىپتى دەيدى. ول- تىنىمباي نۇرماعامبەتوۆ ەكەن! تول ادەبيەتىمىزدىڭ بۇگىنگى كوزى ءتىرى كلاسسيكتەرىنىڭ ءبىرى، جەتپىستىڭ بەل ورتاسىنان اسقان، قالامى ءالى كۇنگە قولىنان تۇسپەگەن سيرەك دارىن يەسى، حالقىنا جىل سايىن جاڭا شىعارمالارىن بەرىپ جۇرگەن قارىمدى قالامگەر اعامىزدىڭ جەتپەي قالعان ءبىر داۋىس ءۇشىن بيىل دا مەمسىيلىقتان قاعىلىپ قالعان بولسا، ول اعادان بۇرىن، قازاق ادەبيەتىنە جانە دە تىنىمباي اعانىڭ قالىڭ وقىرماندارىنا جاسالعان وبالدىق بولار ەدى.
ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنداعى سىيلىقتىڭ بىر ورىنىن ەكى ادامعا ءبولىپ بەرۋ بۇرىن دا بولىپ كەلگەن-ءدى. مەن وسى كوميسسياعا مۇشە كەزىمدە ەكى ورىندى ءتورت ادامعا ءبولىپ بەرگەنىمىز دە ەسىمدە. وسى ارادا الىپ قاشپا قىزىل سوزگە ەرىك بەرمەي، ءبىر ماسەلەنىڭ باسىن اشىپ العانىمىز ءجون سياقتى. كوميسسيا جارلىق شىعارمايدى، كوميسسيا جاسىرىن داۋىسقا سالىپ، جەڭىمپازداردى انىقتايدى دا، ونى پرەزيدەنتتىڭ قاراۋىنا ۇسىنادى. سوڭعى شەشۋشى ءسوز پرەزيدەنتتە! جارلىقتى تەك مەملەكەت باسشىسى عانا شىعارادى. جانە دە اعىمداعى جىلدىڭ ەرەكشەلىگى مەن ماڭىزىن ەسكەرىپ سىيلىقتاردىڭ سانىن قايتا قاراۋ، قاراجاتى جەتپەي جاتسا وعان قوسىمشا قاراجات قوستىرۋ، سونداي-اق ەرەجەگە وزگەرىستەر ەنگىزۋ سياقتى قۇجاتتاردى رەسىمدەۋ ماسەلەسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ قۇزىرىندا عانا ەكەنىن تاعى دا ۇمىتپايىق.
مىنە، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ اباي اتىنداعى ادەبيەت پەن ونەر سالاسىنداعى 2020 جىلعى مەملەكەتتىك سىيلىعىن بەرۋ جونىندەگى ءبارىمىز اسىعا دا، ىنتىعا دا توسقان جارلىعى جارق ەتە ءتۇستى! اۋەلدە ەرەجەدە كورسەتىلگەنىندەي ەكەۋ دە ەمەس، بەسەۋ دە ەمەس، باقانداي جەتى بىردەي قالام قايراتكەرلەرىنىڭ اباي جىلىندا اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتى الۋى ءتول ادەبيەتىمىزدىڭ مەرەيى، حالقىمىزدىڭ قۋانىشى! ارينە، ءسوز جوق، پرەزيدەنتتىڭ بۇل جولعى پاراساتتى شەشىمىن ەڭ اۋەلى زيالى قاۋىم ءبىز بولىپ، قول سوعىپ قۋاتتاپ، قۋانىشپەن قارسى الامىز. قىزعانبايمىز، قۋانامىز! ادالىن ايتار بولساق، بيىلعى مەملەكەتتىك سىيلىق يەلەرىنىڭ جەتەۋى دە رۋحانياتىمىزعا وزدەرىنىڭ تالانتتى شىعارمالارىمەن ولجا سالىپ كەلە جاتقان تۇلعالار!
ۇلتتىق ادەبيەتىمىز ءۇشىن وسى ءبىر قۋانىشتى ساتتە ءبىر دەمدە جازىلعان ماقالامىزدىڭ سوڭىندا پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ مەملەكەتتىك سىيلىق بەرۋ جونىندەگى جارلىعى قالىڭ جۇرتتىڭ كۇتكەن ويىنان، زيالى قاۋىمنىڭ كوكەيىنەن شىققاندىعىن العا تارتا وتىرىپ، ريزاشىلىعىمىزدى بىلدىرەمىز!
اباي اتىنداعى مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ اباي جىلىندا بەرىلۋى جانە ول سىيلىقتىڭ تۇڭعىش رەت جەتى بىردەي مايتالمان قالامگەرلەرگە بۇيىرۋى دا جاقسى ىرىم! ءاردايىم حالقىمىزدىڭ جەتى قازىناسى تۇگەل بولسىن دەپ تىلەيىك!
جابال ەرعاليەۆ،
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى
Abai.kz
