رەجيسسەر لاسسە ءحاللستريومنىڭ «پريانوستي ي ستراستي»" فيلمىندە باس كەيىپكەر جوعارى كۋحنيانىڭ نەگىزى رەتىندە بەس ءتۇرلى سوۋستى - بەشامەل، ۆەليۋتە، گوللاندەز، يسپان جانە تومات سوۋستارىن اتايدى. ال  شىعىستىڭ بەلگىلى كاسىپكەرى، رەستوراتور مۇحتار تويبازاروۆ وزىمىزگە بالا كەزدەن تانىس كادىمگى قازاقتىڭ قۇرتى وسى الەمدىك تۇزدىقتاردىڭ دەڭگەيىندە تۇرۋعا ابدەن لايىق ەكەنىنە سەنىمدى.  

-كيىز ءۇيدىڭ  قاسىندا شيگە جايىپ، ءۇستىن اق داكەمەن جاۋىپ، كۇننىڭ استىندا كەپىتىرىلگەن، اپامىزدىڭ قولىنان شىققان قۇرت– ءبىزدىڭ الەمدىك مەيرامحاناداعى بولاشاعىمىز.  ءيا، ءدال سول اۋىلدىڭ قاراپايىم قۇرتى. بازاردا ساتۋشىلاردىڭ الدىندا ءۇيىلىپ جاتاتىن، ءبىز كەيدە كوزىمىزگە  دە ىلمەي، قاسىنان وتە شىعاتىن قۇرت قوي ول، - دەيدى مۇحتار سەرىكۇلى. 

جەلتوقسان ايىندا وسكەمەن قالاسىندا اشىلعان « Qurt &Wine» قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارى ءۇيىنىڭ اس مازىرىندە بۇرىن-سوڭدى تۇسىڭىزگە دە كىرمەگەن  الپىستان استام ەكسكليۋزيۆتى اۆتورلىق اس ءتۇرى بار. بۇل – رەستوراتور تويبازاروۆتىڭ  "قازاقتا اسىلعان ەتتەن باسقا تاعام جوق" دەيتىندەرگە جاۋابى.  پولشانىڭ تانىمال رەستوراتورى ادام گەسسلەر العاشقى مەيرامحاناسىن اشقان كەزدە اكەسى «تاعامدارىڭدى  تۇرعىلىقتى جەرىڭنەن 20 شاقىرىمنان اسپايتىن قاشىقتىقتا وندىرىلگەن ونىمدەردەن جاسا» دەپ كەڭەس بەرگەن ەكەن. كاسىبىنىڭ تابىستى بولۋىن رەستوراتور وسىمەن بايلانىستىرادى.  سول سياقتى « Qurt &Wine» تاعامدارى دا تەك شىعىستا وندىرىلگەن ونىمدەردەن ازىرلەنىپ، التاي شوپتەرىنىڭ دامىمەن نارلەندىرىلگەن. وسىلايشا وزىمىزگە بالا كەزدەن تانىس ۇلتتىق تاعامدارىمىز  ءسال وزگەشەلەۋ، جاڭا داممەن ۇسىنىلادى. تاعى ءبىر ەرەكشىلىگى – ولاردىڭ بارلىعىن دەرلىك قۇرت تۇزدىعىمەن ارلەندىرىپ جىبەرەدى. 

مۇحتار تويبازاروۆتىڭ كومانداسى قاراپايىم قۇرتتان مۋسس پەن سوۋستار جاساپ ۇيرەندى. ونى اسقاباق سالاتىنا، قىزىلشا مەن المۇرت سالاتىنا  دا قوسادى، باۋىرساقپەن بىرگە بەرەدى، فورەل مەن قازى اسسورتيىنە قوسىمشا ۇسىنادى. بارلىق ستەيكتەرگە، ەت تاعامدارىنىڭ كەز كەلگەن تۇرىنە دە قوسىپ جىبەرەدى. سول كەزدە استىڭ ءدامى ەرەكشە تۇرلەنىپ شىعا كەلەدى ەكەن. 

- ءبىز ەرەكشە ءونىم جاساپ شىعاردىق. الەمدە العاش بولىپ قۇرتتى بارلىق تاعامداردا قولدانامىز.  يتالياندىقتار سياقتى ەت پەن ىستىق نان ونىمدەرىنە سەبەمىز، قامىردا قۋىرىلعان بالىققا قوسامىز، كوكەنىستەر مەن جەمىستەرگە قوسا بەرەمىز، تاعامداردى ءارتۇرلى بەزەندىرەمىز، - دەيدى رەستوراتور.  

كەيىپكەرىمىز قۇرتىمىزدىڭ دايىندالۋى مەن قاسيەتى تۋرالى ساعاتتاپ ايتۋدان جالىقپايدى.

-ءبىزدىڭ قۇرتىمىز يتالياندىق پارمەزان مەن گرۋزيندەردىڭ سۋلۋگۋنيىنەن ەش كەم ەمەس، ءتىپتى كوپتەگەن سيپاتى بويىنشا اسىپ تۇسەدى. يتالياندىق، فرانتسۋز، گرۋزين سىرلارىنىڭ بارلىعى اۋىلدان شىققان. نەگىزىندە ءدال ءوز كوشپەندىلەمىزدىڭ قۇرتى سياقتى قاراپايىم شارۋالاردىڭ ءونىمى عوي. قۇرت سىر ەمەس، ول الەمدەگى بۇكىل سىرلاردىڭ نەگىزى! ىرىمشىكتى پاراساتتى كوشپەندى اتا-بابالارىمىز كۇنگە فەرمەنتاتسيالاپ كەپتىرە بىلگەن عوي. بۇكىل الەم ىرىمشىكتى سان الۋان قوسپالاردى قوسىپ، قايناتىپ جۇرگەندە، ءبىزدىڭ  بابالارىمىز اتام زاماننان ونىڭ تابيعي نەگىزىن ساقتاپ قولدانىپ وتىرعان، - دەيدى كاسىپكەر.

رەستوران يەسىنىڭ ايتۋىنشا، نەگىزگى تۇجىرىمدامالارى – قازاقتىڭ اس-سۋىن ءساندى ەتۋ، ۇلتتىق برەندكە اينالدىرۋ عانا ەمەس. سونىمەن قاتار حالقىمىزدىڭ  قوناقجايلىلىق، دارحان مىنەز سياقتى ۇلتتىق قاسيەتتەرىن ۇلىقتاۋ. بۇل جايىندا مۇحتار سەرىكۇلى بىلايشا وي قوزعايدى: 

-بۇكىل جۇمىسىمىزدىڭ ءمانى - ۇلتتىق ەرەكشەلىگىمىزگە اينالعان قوناقجايلىعىمىزدى پاش ەتۋ. كەيدە ماعان وسى ەرەكشەلىگىمىزدىڭ  نەگىزگى ءمانى  ۇمىتىلىپ بارا جاتقانداي، قوناقجايلىعىمىز تەك قانا باستىقتارعا، مانساپتى قوناقتار مەن استانادان كەلگەن تۋىستارعا عانا ارنالاتىنداي كورىنەدى. قازاقتا ولاي بولماپ ەدى عوي. شەكسىز ۇلى دالانى كەزىپ كەلگەن ءاربىر جولاۋشىنى قازەكەم قۇشاعىن جايا قارسى الماپ پا ەدى؟ ويتكەنى جولاۋشىنىڭ ءومىرى ءبىر ءتىلىم نان مەن ءبىر جۇتىم سۋعا بايلانىستى بولاتىن ساتتەر از ەمەس. بۇل تاڭعالارلىق جايت - كەز كەلگەن ادامنىڭ تاماقتانىپ، تىنىعىپ الۋىنا مۇمكىندىگى بولعان. قازاقتىڭ قوناقجايلىعى - جارياسىز ۇلى دالا زاڭى. 

 «جولى بولار جىگىتتىڭ جەڭگەسى شىعار الدىنان» دەمەكشى،  وسى ورايدا بىزگە مەيرامحانانىڭ العاشقى قوناعى نۋري فۋناس ەسىمدى ليۆيالىق جيھانگەر بولعانى دا كەزدەيسوقتىق ەمەس سياقتى. 

-ول جەر شارىن جاياۋ اينالىپ شىعۋعا بەل بۋعان ەرەكشە ادام. نۋري فۋناس الەمگە بەيبىتشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك قۇندىلىقتارىن دارىپتەپ جۇرگەنىن ايتتى. 140 ەلدى ارالاپ شىعىپتى. بىزگە جاپونيادان جاياۋ كەلگەن ەكەن. ۇلى دالامىزدى كەزىپ كەلە جاتقان جولاۋشىنى قۇدايى قوناعىمىز دەپ قابىلداپ، حالقىمىزدىڭ شىنايى  قوناقجايلىلىعىن، ءىلتيپاتىن كورسەتۋگە تىرىستىق. ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاعامدارىمىزدىڭ ءدامىن تاتقان قوناعىمىزدىڭ تامسانۋىن كورسەڭىزدەر عوي! ءبىرىنشى كۇننەن  تابالدىرىعىمىزدى قۇدايى قوناقتىڭ اتتاعانىن ءبىز جاقسىلىققا جورىدىق، - دەيدى مەيرامحانا يەسى. 

قازاعىنان شالا قازاعى كوپ، تۇرعىندارىنىڭ باسىم بولىگى ورىسشا ءتۇس كورەتىن وسكەمەن سياقتى قالادا قازاق حالقىنىڭ اس-ءدامىن دارىپتەگەن، ۇلتتىق ناقىشتا بەزەندىرىلگەن مەيرامحانانىڭ اشىلۋى ۇلكەن جاڭالىق بولعانى راس. قازىر قازاق تاعامدارىنىڭ ءۇيى وبلىس ورتالىعىنداعى ەڭ تانىمال، ۇلتتىق اسىمىزدىڭ جاڭا ءدامىن تاتقىسى كەلەتىندەردىڭ سۇيىكتى ورنىنا اينالعان. ونىڭ سىرى مەيرامحانا ءىشىنىڭ ەرەكشە بەزەندىرىلۋىندە بولار. وتكەن عاسىردىڭ 70-80, ءتىپتى 90 جىلدارىنىڭ باسىنداعى اۋىلداعى ۇيلەنۋ تويلارى ەستەرىڭىزدە مە؟ سىزدەردىڭ ۇيلەنۋ تويى وتكەن پالاتكانى بەزەندىرگەن كىلەم ءدال وسى جەردە ءىلۋلى تۇر! سول كەشتە ايتىلعان، جۇرەك قىلىن شەرتكەن ءشامشىنىڭ سازدى اۋەندەرى  وسى جەردە قالىقتاپ تۇر! كيىز ءۇيدىڭ ءبىر بۇرىشى كەسكىنىندە جابدىقتالعان فوتوزونا قوناقتاردان ءبىر بوسامايدى. ەڭ تاماشا كەشتى  ەستەرىندە ۇزاعىراق ساقتاۋ ءۇشىن ولار قازاقتىڭ ويۋلى شاپانىمەن الما-كەزەك سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتىر.  

اينا ەسكەنقىزى

Abai.kz