قر ۇكىمەتى جانىنداعى كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋىنا جول بەرمەۋ جونىندەگى ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسيناتسيا تۋرالى ءجيى قويىلاتىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەردى.

- قازاقستاندا ۆاكتسيناتسيا مىندەتتى ءارى ءماجبۇرلى مە؟

جاۋاپ: قازاقستاندا ۆاكتسيناتسيا ەرىكتى بولىپ تابىلادى. «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» قر كودەكسىنىڭ 77-بابىنا سايكەس كەز كەلگەن مەديتسينالىق ەم-شارا، ونىڭ ىشىندە ۆاكتسيناتسيا ەگىلەتىن ادامنىڭ تەك اقپاراتتاندىرىلعان كەلىسىمىمەن عانا جۇرگىزىلەدى. قازاقستاندا ۆاكتسيناتسيادان باس تارتقانى ءۇشىن اكىمشىلىك نەمەسە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك كوزدەلمەگەن، كەز كەلگەن قىسىم كورسەتۋ زاڭسىز بولىپ تابىلادى.

- قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قانداي ۆاكتسينا قولدانىلادى؟

جاۋاپ: 2021 جىلعى 1 اقپاننان باستاپ قازاقستاندا رەسەيدە شىعارىلعان گام-كوۆيد-ۆاك («سپۋتنيك V») ۆاكتسيناسىن پايدالانا وتىرىپ، كۆي-عا قارسى ۆاكتسيناتسيا باستالادى. ودان ءارى 15 اقپاننان باستاپ ۆاكتسيناتسيالاۋ پروتسەسىنە قاراعاندى فارماتسەۆتيكالىق كەشەنىنىڭ بازاسىندا وندىرىلگەن گام-كوۆيد-ۆاك ۆاكتسيناسى قوسىلاتىن بولادى. 2021 جىلدىڭ 2 توقسانىنان باستاپ ۆاكتسينالاۋ پروتسەسىنە وتاندىق - QazCovid-In پرەپاراتىن قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر. بۇل ۆاكتسينا قازىرگى ۋاقىتتا كلينيكالىق سىناقتاردىڭ 3-كەزەڭىنەن وتۋدە.

- كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينانى كىم الا الادى؟

جاۋاپ: ۆاكتسيناتسيالاۋ پرەپاراتتىڭ كەلىپ تۇسۋىنە بايلانىستى كەزەڭ-كەزەڭمەن جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل رەتتە، ءبىرىنشى كەزەكتە ۆاكتسين الاۋعا كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىن جۇقتىرۋ جانە تاراتۋ تاۋەكەلى جوعارى حالىقتىڭ وسال توپتارى جاتادى. ودان ءارى يممۋنداۋعا جاتاتىن حالىقتىڭ وسال توپتارى قامتىلادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە ينفەكتسيالىق اۋرۋلار اۋرۋحانالارىنىڭ، جەدەل مەديتسينالىق كومەك، رەانيماتسيا، مساك، قابىلداۋ بولمەلەرىنىڭ مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى، سانەپيدقىزمەت ماماندارى ەگىلەدى.

ەكىنشى كەزەڭدە جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پەداگوگتارىن، ءبىرىنشى كەزەڭگە كىرمەگەن مەديتسينالىق قىزمەت ماماندارى ۆاكتسيناتسيالانادى.

ءۇشىنشى كەزەڭدە مەكتەپ-ينتەرناتتاردىڭ، مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردىڭ پەداگوگتارى، ستۋدەنتتەر مەن سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ادامدار قامتىلادى. بۇدان باسقا، حالىقتىڭ قوسىمشا وسال توپتارى: تجم، ءىىم، قورعانىس مينيسترلىگى، ۇقك، مەملەكەتتىك كۇزەت قىزمەتىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن جانە باسقالاردى قوسا وتىرىپ، كونتينگەنتتى كەڭەيتۋ جوسپارلانۋدا.

- ۆاكتسيناتسيا اقىلى بولا ما؟

جاۋاپ: حالىقتىڭ وسال توپتارى ءۇشىن كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگۋ تەگىن جۇرگىزىلەدى.

- كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينا قاۋىپتى مە؟ ۆاكتسينانىڭ جاناما اسەرلەرى بار ما؟

جاۋاپ: قارسى كورسەتكىشتەردى انىقتاۋ ءۇشىن ۆاكتسينانىڭ كورسەتىلىمدەرى، قارسى كورسەتىلىمدەرى، يممۋنيزاتسيادان كەيىنگى ىقتيمال كورىنىستەرى، ۆاكتسينانى ەنگىزۋ، ساقتاۋ جانە تاسىمالداۋ شارتتارى تۋرالى تولىق مالىمەتتەرى بار ۆاكتسينانىڭ نۇسقاۋلىعى تالاپ ەتىلەدى. وسىعان بايلانىستى، قارسى كورسەتكىشتەردى قازىرگى ۋاقىتتا ءتىزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس. ادامنىڭ ورگانيزمى كەز كەلگەن ۆاكتسينانى ەنگىزۋدە يممۋنيتەتتى قالىپتاستىراتىنىن، سونداي-اق يممۋنداۋدان كەيىن دەنە تەمپەراتۋراسىنىڭ قىسقا مەرزىمدى جوعارىلاۋى، ۆاكتسينا ورنىندا قىزارۋ مەن ءىسىنۋ سياقتى جاعىمسىز كورىنىستەردىڭ پايدا بولاتىنىن اتاپ ايتۋ ماڭىزدى.

- كوروناۆيرۋس ۆاكتسيناسىنا اللەرگيالىق رەاكتسيا بولۋى مۇمكىن بە؟

جاۋاپ: مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى كەز كەلگەن ۆاكتسينانى سالماس بۇرىن ادامنىڭ اللەرگياسى بار-جوعىن انىقتايدى. ەگەر اۋىر اللەرگيالىق سىرقاتى بولسا، ۆاكتسينا سالۋ مەديتسينالىق تۇرعىدان باس تارتىلادى. بۇل رەتتە، اللەرگيالىق رەاكتسيانى بولجاۋ مۇمكىن ەمەس، سەبەبى ءاربىر ادامنىڭ ورگانيزمى ءارتۇرلى. ۋاقتىلى دەن قويۋ ءۇشىن ادام ۆاكتسيناتسيا العاننان كەيىن العاشقى 30 مينۋت ىشىندە (مەديتسينالىق مەكەمەنىڭ قابىرعاسىندا) دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولۋى كەرەك: ءدال وسى ارالىقتا ۆاكتسيناعا اللەرگيالىق رەاكتسيا بولۋى مۇمكىن.

- رەسەيدە ۆاكتسينا العان ادامدارعا كۇندەلىكتى تەلەفون ارقىلى حابارلاسىپ، زەرتتەپ-قاراۋ جۇرگىزىلەدى. بىزدە دە وسىنداي تەحنيكالىق ساتتەر قاراستىرىلعان با؟

جاۋاپ: ۆاكتسينا العان بارلىق ادامدار العاشقى 30 مينۋت بويى مەديتسينالىق مەكەمەنىڭ قابىرعاسىندا، دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولادى. وردان ءارى 3 كۇن بويى، تىركەلگەن جەرلەرى بويىنشا ۋچاسكەلىك دارىگەرلەردىڭ باقىلاۋىنا الىنادى. بۇدان باسقا، ۆاكتسينا العان ءاربىر ادامنىڭ قولىنا ۆاكتسينانىڭ ىقتيمال كەرى اسەرلەرى كورسەتىلگەن جانە مۇنداي اسەرلەر ورىن العان جاعدايدا حابارلاسا الاتىن ەمحانالاردىڭ تەلەفون نومىرلەرى بار جادىناما بەرىلەدى.

- بالالارعا كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينا ەگىلە مە؟

جاۋاپ: «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىن 18 جاسقا دەيىنگى بالالارعا قولدانۋعا بولمايدى. سايكەسىنشە ونى تەك قازاقستاننىڭ كامەلەتكە تولعان ازاماتتارى عانا الا الادى. قازاقستاندا وندىرىلگەن ۆاكتسينا قازىرگى ۋاقىتتا كلينيكالىق سىناقتىڭ 3-ءشى كەزەڭىنەن وتۋدە. بۇگىنگى كۇنى وتاندىق ۆاكتسينا جونىندەگى بەكىتىلگەن نۇسقاۋلىق جوق، سوندىقتان وسى ۆاكتسينا بويىنشا كونتينگەنت انىقتالۋدا.

- قاراعاندى زاۋىتىندا شىعارىلاتىن ۆاكتسينا قايدا قولدانىلادى؟

جاۋاپ: قاراعاندى فارماتسەۆتيكالىق كەشەنىنىڭ بازاسىندا وندىرىلگەن گام-كوۆيد-ۆاك (رەسەي عالىمدارى ازىرلەگەن ۆاكتسينا - رەد.) ۆاكتسيناسى تەك قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا قولدانۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن بولادى.

- نەلىكتەن ۆاكتسينانى ەكى كەزەڭدە الۋ كەرەك؟

جاۋاپ: كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينانى 21 كۇندىك ارالىقپەن ەكى كەزەڭمەن ەنگىزۋ كەرەك. ءبىرىنشى دوزا انتيدەنەلەردىڭ از مولشەرىن وندىرۋگە بايلانىستى قىسقا قورعانىس اسەرىن بەرەدى. ەكىنشى دوزا ءبىرىنشىسىنىڭ اسەرىن كۇشەيتەدى جانە نىعايتادى، ادام ورگانيزمىندەگى انتيدەنەلەر سانى ارتادى.

- رەسەيلىك «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىنىڭ ساپاسى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە تەكسەرۋدەن ءوتتى مە؟

جاۋاپ: اتالعان ۆاكتسينا رەسەي فەدەراتسياسىندا مەملەكەتتىك تىركەۋدەن ءوتتى جانە بىرنەشە اي بويى حالىقتىڭ وسال توپتارىن يممۋنداۋ ءۇشىن قولدانىلىپ كەلەدى. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيالار قورىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا بۇل ۆاكتسينانى ساتىپ الۋعا 50-گە جۋىق مەملەكەت ءوتىنىش بەرگەن. ال كەيبىر ەلدەر (بەلارۋس، ارگەنتينا، سەربيا) قازىردىڭ وزىندە ونى ءساتتى قولدانۋدا. قولدانىستاعى زاڭنامالارعا سايكەس، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنا تىركەلمەگەن دارىلىك زاتتاردى اكەلۋ كەزىندە دارىلىك زاتتىڭ ساپاسىن راستايتىن ءوندىرۋشىنىڭ قازاق نەمەسە ورىس تىلدەرىنە اۋدارماسى بار قۇجاتىنىڭ ەلەكتروندىق كوشىرمەسى بولۋى قاجەت (تالداۋ سەرتيفيكاتتارى نەمەسە سىناق ەسەبى نەمەسە ساپانى باعالاۋ كورسەتكىشتەرى بار ساپا پاسپورتى). قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2020 جىلعى 15 جەلتوقسانداعى №850 قاۋلىسىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا وندىرىلگەن COVID-19 كوروناۆيرۋسىنا قارسى ۆاكتسينالاردى ۋاقىتشا مەملەكەتتىك تىركەۋ ەرەجەلەرى بەكىتىلدى.

- رەسەيدەن باسقا تاعى قانداي ۆاكتسينا وندىرۋشىلەرى ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلۋدە؟

جاۋاپ: قازىرگى ۋاقىتتا قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى «Sinovac»، «Sinopharm» (قىتاي), «Phizer» (اقش) قوسا العاندا، كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا قارسى ۆاكتسينا ءوندىرۋشى بىرقاتار مەملەكەتپەن كەلىسسوز جۇرگىزۋدە.

- ءبىزدىڭ ەلىمىزدە قانداي ۆاكتسينالار ازىرلەنۋدە؟

جاۋاپ: دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى تىركەگەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ۆاكتسينالار اراسىندا قازاقستان ءوندىرىسىنىڭ 5 ۇمىتكەر ۆاكتسيناسى بار. ءبىرىنشىسى – كلينيكالىق زەرتتەۋلەر كەزەڭىندە تۇرعان قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى (بۇدان ءارى - بقپ عزي) ازىرلەگەن يناكتيۆتى ۆاكتسينا. قالعان تورتەۋى:

1) قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى وگايو شتاتىنىڭ ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسىپ (اقش) ازىرلەگەن ۆاكتسينا;
2) قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى;
3) م. ايقىمباەۆ اتىنداعى اسا قاۋىپتى ينفەكتسيالار ۇلتتىق ورتالىعى;
4) بقپ عزي ازىرلەپ جاتقان جانە كلينيكاعا دەيىنگى زەرتتەۋلەر ساتىسىنداعى سۋببىرلىك ۆاكتسينا.

- ۆاكتسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى دەگەنىمىز نە؟

جاۋاپ: ۆاكتسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى دەگەنىمىز – بۇل ۆاكتسينانىڭ مەديتسينالىق تاريحى. بۇل، ۆاكتسينا قابىلدايتىن حالىقتى باقىلاۋ، مونيتورينگىلەۋ جانە ۇزدىكسىز قاراۋ ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى نەگىزگى مودۋل (فۋنكتسيونالدىلىق). قازىرگى ۋاقىتتا ۆاكتسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتىن ازىرلەۋ اياقتالىپ كەلەدى. پاسپورتتىڭ جۇمىس قابىلەتتىلىگى مەديتسينا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتتىق رەسۋرستارى ارقىلى، ال پاتسيەنتتەر ءۇشىن - eGov Mobile موبيلدىك قوسىمشاسىن پايدالانۋ ارقىلى ىسكە اسىرىلاتىن بولادى. ۆاكتسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى ۆاكتسيناتسيا ەم-شاراسىنان وتكەننەن كەيىن تىكەلەي eGov Mobile موبيلدىك قوسىمشاسىندا قولجەتىمدى بولادى. ۆاكتسيناتسيانىڭ ەلەكتروندىق پاسپورتى ازامات تۋرالى، ول العان ۆاكتسينانىڭ ءتۇرى، ەگۋدىڭ كەزەڭدىلىگى، سونداي-اق ۆاكتسيناتسيادان كەيىنگى كەزەڭدەگى باقىلاۋ تۋرالى اقپارات قامتىلادى.

- ينتەرنەتتە حالىقتى ۆاكتسيناتسيا ارقىلى جاپپاي چيپتەۋ تۋرالى ايتىلىپ ءجۇر. بۇل قانشالىقتى اقىلعا قونىمدى؟

جاۋاپ: قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بىردە-ءبىر ۆاكتسيناتسيا ادامدى چيپتەۋمەن بايلانىستى ەمەس. ۆاكتسيناتسيا جاساماس بۇرىن، ءاربىر ادام ۆاكتسينا قۇرامى تۋرالى اقپارات بەرەتىن نۇسقاۋلىقپەن تانىسۋعا قۇقىلى.

- نەلىكتەن كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا قارسى ۆاكتسينا تەز ازىرلەندى؟

جاۋاپ: پاندەميا كەزەڭىندە وسى ۆاكتسيناعا اسا قاجەتتىلىك تۋىندادى. COVID-19 ۆاكتسيناسىن ازىرلەۋ بۇكىل الەمدە كوروناۆيرۋستى جاپپاي جۇقتىرۋ جانە ادامنىڭ جاپپاي ءولىمى ورىن العاندىقتان، اسا شۇعىل جاعدايدا ءوتتى. بۇدان باسقا، فارماتسەۆتيكالىق كومپانيالار پروبلەمانىڭ عالامدىق دەڭدەيدە بولۋىنا بايلانىستى ۆاكتسينانى تەز ازىرلەۋگە ايتارلىقتاي رەسۋرستار جۇمسادى. بىراق ونىڭ جىلدام ازىرلەنۋى كومپانيالاردىڭ قاۋىپسىزدىك حاتتامالارىن اينالىپ ءوتتى دەگەن ءسوز ەمەس. ن.ف. گامالەيا اتىنداعى ەجمعزو-نىڭ «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىنا كەلەتىن بولساق، ول الدىڭعى ازىرلەمەلەرگە سۇيەنە وتىرىپ جاسالدى. ورتالىق پاندەمياعا دەيىن SARS-CoV-2 كوروناۆيرۋسى دا جاتقىزىلعان رنق بار قابىقتى ۆيرۋستارعا قارسى ۆاكتسينالار مەن پرەپاراتتار جاساۋدىڭ تەحنولوگيالىق پلاتفورماسىن اشقان بولاتىن.

- ۆاكتسيناتسيادان بۇرىن انتيدەنەلەردىڭ بولۋى تۋرالى انىقتاما قاجەت پە؟ COVID-پەن اۋىرىپ، ساۋىققاندار ۆاكتسينا قابىلداۋى قاجەت پە؟

جاۋاپ: قولدانۋ جونىندەگى نۇسقاۋلىقتارعا سايكەس ۆاكتسيناتسياعا دايىندىق كەزىندە انتيدەنەلەردىڭ بولۋى تۋرالى انىقتاما قاجەت ەتىلمەيدى. سونىمەن قاتار، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىمدارىنا سايكەس، اۋىرىپ ساۋىققاننان كەيىن ۆاكتسيناتسيا 6 ايدان ەرتە جۇرگىزىلمەۋى قاجەت.

- بۇگىنگى تاڭدا الەمدە كوشباسشىلار مەن تانىمال تۇلعالاردىڭ قايسىسى كوروناۆيرۋسقا قارسى ەكپە الدى؟

جاۋاپ: اقش-تا ۆاكتسينانى جاڭادان سايلانعان پرەزيدەنت دجو بايدەن الدى – ول 78 جاستا جانە تاۋەكەل توبىنا جاتادى. بايدەنگە Pfizer جانە BioNTech ۆاكتسيناسى ەگىلدى. گۆينەيا پرەزيدەنتى الفا كوندە «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىمەن ەگىلگەن ەلدىڭ العاشقى كوشباسشىسى. سونداي-اق، ەلىمىزدە جوعارى لاۋازىمدى 19 تۇلعا، ونىڭ ىشىندە قورعانىس ءمينيسترى ەگىلدى.

ارگەنتينا پرەزيدەنتى البەرتو فەرناندەس رەسەيدە وندىرىلگەن «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىمەن كوروناۆيرۋستىق ينفەكتسياعا قارسى ۆاكتسيناتسيا جاسادى. پرەزيدەنتكە دەيىن بۋەنوس-ايرەستىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى دانيەل گوللان ۆاكتسيناتسيالاندى. ۆەنەسۋەلا پرەزيدەنتىنىڭ ۇلى نيكولاس مادۋرو گەررا رەسەيدە وندىرىلگەن «سپۋتنيك V» ۆاكتسيناسىمەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگىلدى.

تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعان سoronaVac قىتاي پرەپاراتىمەن كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا قارسى ەگىلدى. العاشقى ەگۋدى تۇركيا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى فاحرەتتين كوجا جاساتتى.

ۆاتيكاندا 84 جاستاعى ريم پاپاسى فرانتسيسك پەن 93 جاستاعى ريم پاپاسى بەنەديكت XVI Pfizer ۆاكتسيناسىمەن ەگىلدى.

اكتەر جانە كاليفورنيانىڭ بۇرىنعى گۋبەرناتورى ارنولد شۆارتسەنەگگەر Pfizer جانە BioNTech ۆاكتسيناسىمەن كوروناۆيرۋسقا قارسى ەگىلدى. امەريكالىق دەرەكتى كينورەجيسسەر وليۆەر ستوۋن رەسەيدە وندىرىلگەن «سپۋتنيك V» كوروناۆيرۋس ينفەكتسياسىنا قارسى ۆاكتسينا جاساتتى.

قازاقستاندا كوروناۆيرۋسقا قارسى وتاندىق ۆاكتسينانى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ الدى. سونداي-اق، ەرىكتىلەردىڭ قاتارىندا قر پرەزيدەنتىنىڭ كومەكشىسى ەرلان قارين، جامبىل وبلىسىنىڭ اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ ۆاكتسينا الدى.

دەرەككوز: قازاقپارات

Abai.kz