قازاقتىڭ كادىمگى ءجۇرسىنى مەن باقىتجامالى جاقىندا 70 جاسقا تولماقشى. اقىلدى قالتاعا سالا تۇرىپ، جۇرەكتىڭ ءامىرىن ورىنداپ، ون جەتىسىندە ەرلى-زايىپتى اتانعان عاشىق جانداردىڭ قوسىلعانىنا 50 جىل تولىپتى. شاقىرۋ قاعازىنداعى سۋرەتتەرىنە كوز توقتاتىپ قاراپ وتىرىپ، «ۇرى ۋاقىت-اي!» دەپ داۋىستاپ جىبەرىپپىن.

– اعانىڭ ماحابباتى قانداي، ءا؟ قولدى يىققا سالىپ، قۇشاقتاپ تۇر! – دەپ اسەرلەنگەن دالەلدىڭ زارەسى ۇشىپ: – نە دەيسىڭ؟ – دەدى.

– ۋاقىتتى ايتام، ۋاقىت – ۇرى!..

اعا جاسىنان ەگدەلەۋ كورىنسە، ەرتە جاستان ەل جۇگىن، ەر جۇگىن كوتەرگەننەن، ال تاتەمنىڭ دەنساۋلىعى سىر بەرىپ جۇرگەندەي مە، قالاي؟!..

بالاسى بار قازاقتىڭ ءبارى الدىرتىپ وقيتىنداي كورىپ، اي سايىن شىعاتىن «ايگولەك» جۋرنالىنىڭ قۇلاقكەستى قۇلىنا اينالعانىم سونشالىق، تىرپ ەتكىزبەيدى. ەمىزۋلى ءسابيى بار اناداي ەبىل-سەبىل بولام دا جۇرەمىن. كوكەيدەگى كوپ دۇنيە ىشتە ولەدى. وسىنداي قوبالجۋلاردان سوڭ، جيناپ تاستاۋعا بولمايتىن شاشىلعان قاعازداردى ارى ىسىرىپ، جۇرەگىمنىڭ جاز دەگەنىن جازۋعا وتىردىم.

ارنايى وقىتىلماسا دا، ءار قازاقتىڭ ساناسىندا قازاقتانۋ دەگەن ساباق ءجۇرۋى ءتيىس. سوندا تۇعىرلى تۇلعالار ساعان ايقىن جول كورسەتىپ تۇرادى. سول ساباققا قاتىسى بارلاردىڭ ءجۇرسىن ەرماندى بىلمەيتىندەرى كەمدە-كەم. بىرەۋگە بار بولمىسىمەن، بىرەۋگە اقىندىعىمەن، بىرەۋگە ايتىسىمەن، بىرەۋگە كوسەمسوزىمەن ۇنايتىن اسا تانىمال تۇلعا تۋرالى جازۋ ءارى وڭاي، ءارى قيىن. بىراق جازباۋ دا – كۇنا. ءسوز جوق، ماقتاعىڭ كەلەدى، جاقىندىعىڭدى ايتىپ ماقتانعىڭ كەلەدى.

پايعامبارىمىزدىڭ (س.ا.س.) ءبىر حاديسىندە: «بىرەۋدى ماقتاعان ادام – نە كورشىسى، نە ساپارلاسى، نە ساۋدا جاساسقان كىسىسى بولسا، دۇرىسى سول» دەلىنگەن. تىنىسىم كەڭەيىپ قالدى.

جۇرگەن ءىزى قارا جولعا اينالعان دارا جول يەسىنىڭ قاسىندا از جۇرمەگەنىم، اعانى عانا ەمەس، باقىتجامال تاتەنى دە كوپتەن بەرى جاقىننان بىلەتىنىم ويىمداعى ساپىرىلىسقان سان ەستەلىكتەردى الدىما اكەپ، ءۇيىپ-توگە سالدى. ال ەلەپ-ەكشەپ، توگىپ-شاشپاي، وتىرىككە باسپاي جازىپ كور!

1983 جىل. سول كەزدەگى جالعىز قازاق تەلەۆيزياسىنىڭ جاستار جانە ادەبي دراما حابارلار رەداكتسياسى ۇيىمداستىراتىن كەزدەسۋلەرگە كازگۋ-ءدىڭ فيلولوگيا، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتتەرىنەن ءوز ويى بار، بەلسەندى ستۋدەنتتەردى شاقىراتىن. كەلەمىز. كەزدەسۋ قوناعىنا سۇراق قويامىز، كەيدە پىكىرتالاس جاسايمىز.

ءبىر جولى ستۋدياعا ءجۇرسىن اعا كىرىپ كەلدى. مەن ءوز كوزىمە ءوزىم سەنبەدىم. جان-جاعىما كەزەك بۇرىلىپ: «ءبىزدىڭ جەزقازعان وبلىسىنىڭ مىقتىسى عوي، اناۋ باقىتجامال ەرمانوۆا دەگەن سۇلۋ ديكتوردىڭ جولداسى» دەپ جۇرەگىمدەگى اتقاقتاعان قۋانىشتى جاسىرا الماي ەسىم شىقتى. بىراق اعالاپ قاسىنا جەتىپ بارا المادىم. باس رەداكتور بولعاسىن با، وتىزدان جاڭا اسقان اساۋ تۇلپارلىعى ما، ءتۇسى دە، ءۇنى دە قاتقىلداۋ كورىندى. ايتەۋىر، سونداعى اعا رەداكتورلار: «ۇلكەن باسشىلار – كامال سمايلوۆ، ساعات اشىمباەۆ، رافاەل جۇماباەۆتىڭ قالاۋى سولاي»، – دەپ ساناۋلى ستۋدەنتتەردى، ءتىپتى جيىرەك شاقىراتىن بولدى. ءجۇرسىن اعامەن سولاي تانىس بوپ كەتتىك. سول جىلدارى ايتىستى قولعا الا باستاعان كەزى ەكەن، ءبىز شارشاۋدى بىلمەيتىن قولعاناتى بولدىق. دارىستەن شىعا سالىپ، جول-جونەكەي العان بىردەمەمىزدى شايناڭداپ، كوشە كەزىپ، قاس قارايعانشا الداعى بولاتىن ايتىسقا كورەرمەن ىزدەيتىنبىز. «وستوروجنو! زدەس زلايا سوباكا» دەگەن جازۋلاردان دا سەسكەنبەي، كورىنگەن ەسىكتى قاعاتىنبىز. قازاق كورىنسە، جانىمىز قالماي ەلپىلدەپ: «ايتىسقا كەلىڭىز، قانشا ادام ەرتىپ كەلە الاسىز؟ ءبارىڭىزدى كۇتىپ الامىز، تەلەۆيزوردان كورسەتەمىز. سۇمدىق ايتىس بولادى، ايتىسكەرلەر كوڭىلدەرىڭىزدەن شىعادى. اراسىندا تاماشا انشىلەر ءان سالادى» دەپ كەلمەسىنە قويمايمىز. كوبىنە ورەكەڭدەردىڭ قاقپاسىن قاعىپ، ۋاقىتىمىز تەككە كەتكەندە قاتتى قاپالاناتىنبىز. ال، جەتەسىنە جەتكىزگەن سوڭ يكەمگە كەلگەن قارا كوزدەردىڭ اتى-ءجونىن، ءۇي تەلەفونىن قويىن داپتەرگە جانتالاسا جازىپ الىپ، ءماز بولاتىنبىز. ءتىزىمىمىز كوبەيگەن كەزدە اعاعا كەلىپ، ءسۇيىنشى سۇرايتىنبىز.

اعا سونىڭ ءبارىن تاتەگە ايتسا كەرەك، ءبىر كۇنى مەنى كوگىلدىر ەكران جۇلدىزى قوناققا شاقىردى. ۇيلەرى كوكتوبە جاقتا ەكەن. تاپ-تۇيناقتاي، قىزدىڭ جيعان جۇگىندەي، كىرسە شىققىسىز جىلىلىعى كوزىمدە قالىپتى. ءوزى دە، بالالارى دا ءاپ-ادەمى. اعا ۇيدە جوق. تاتە بار جۇمىسىن اندەتە ءجۇرىپ ىستەيتىندەي كورىندى. ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى – ءجۇرسىن. جانە ءجۇرسىن دەگەن سايىن اۋەزدى ءۇنى، كوزىنىڭ نۇرى، تومپيا قالاتىن ەرنى كوپ قىرلى گاۋھار تاستاردىڭ جارىسا جارىق شاشقانىنداي اسەرلى بولار ما! سول جولى باقىتجامال تاتە مەنى بالاسىنباي، ارقادان بار توركىنى كوشىپ كەلگەندەي كۇتكەنىن قالاي ۇمىتايىن؟! داستارحاندى جايناتىپ جىبەردى. قايتاردا قولىنىڭ «ۇزىندىعىن» بايقاتىپ، دۇكەندە ساتىلا بەرمەيتىن ونى-مۇنىلارىمەن جارىلقاپ تاستادى. سوسىن توقتاتىپ تۇرىپ، اسا ءبىر جاناشىرلىقپەن: – بيىل سوڭعى جىلىڭ عوي، اسپيرانتۋرانى قايتەسىڭ، تەلەۆيدەنيە دەگەن كۇشتى! سەن تۋرالى باسشىلاردىڭ پىكىرى دە جاقسى كورىنەدى، سوندا قال، جامان بولمايسىڭ، – دەدى.

الداعىنى اللا عانا بىلەدى. ۋنيۆەرسيتەتتەگى اكەمدەي قامقور ۇستازىم، پروفەسسور تۇرسىنبەك كاكىشەۆ: «تەلەۆيدەنيەدەن ەندى عىلىمعا قايتا المايسىڭ عوي» دەسە، ديپلوم جەتەكشىم، اكادەميك زەينوللا قابدولوۆ: «سەنى مىنا بىزدەگى اۋىز ادەبيەتىن جاڭارتاتىن مامان بولادى دەپ جۇرسەم...» دەپ كەيىستىك بىلدىرگەن. اقىرى كەلەسى جىلى ارنايى شاقىرۋمەن تەلەۆيدەنيەگە كەتتىم. بىراق ەكى جىلدان سوڭ، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە كەزەكشى بولىپ بارىپ، تاپسىرمانى ورىنداماي، الاڭعا شىققاندارعا قوسىلىپ كەتكەنىم ءۇشىن باسشىلىقتى دۇرلىكتىرىپ، سوڭىندا جۇمىستان كەتكەننەن باسقا امال قالمادى.

ابىروي بولعاندا، ول كەزدە ءجۇرسىن اعا شەتەلدە-ءتىن. ايتپەسە، تۋرا جۇرەككە قادالار ءبىر «وقتى» گۇرس ەتكىزەرى داۋسىز ەدى. ونسىز دا، الدىندا عانا ەلدە تۇراتىن ەرەن جۇيرىك جاس اقىنداردى تەلەحابارعا شاقىرعاندا ءوزى بۇل تىزىمگە ىلىكپەگەن، ەسەبى مىقتى ءبىر جىگىت سولاردىڭ ورتاسىندا مەنىڭ تاعدىرلى، مۇعالىم اعامنىڭ بارىن جەتكىزىپ، قاۋىپ تۋعىزىپ،  ارامىزدان قارا مىسىق جۇگىرىپ وتكەن كەز-ءدى. «قۇلاننىڭ اسۋىنا مىلتىقتىڭ باسۋى» دەگەن وسى!.. ايتپاقشى، ساكەننىڭ 100 جىلدىعىندا (1994 ج.) ءمۇشايرانىڭ باس بايگەسى ەرمانوۆقا بۇيىرعاندا، «اقىندىق ەمەس، جۋرناليستىك تانىمالدىق جەڭدى» دەپ كۇڭىرەنگەن سول شايىر، كەيىننەن اعانىڭ جانتورسىعىنا اينالىپ، ءبىراز بەدەل جيناعانىن دا كوز كوردى.

بۇل – حاديستەگى كۇندە كورەتىن كورشىمەن تەڭ، ارىپتەستىك جاقىندىقتان تۋعان بۇلتاقسىز ءسوز. ەندى: ارامىزدا ساۋدالاسۋ سىناعى بولماعاندىقتان، ۇزاق جولعا بىرگە شىققان ساپارلاس كۇندەرگە كەلەيىن. راسىندا دا، كىمنىڭ-كىم ەكەنىن تانىتاتىن ەڭ ءادىل تارازى – ساپارلاس بولۋ.

قازاقتىڭ رۋحاني الەمىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ۇيىرىلگەن 1999 جىلى ءجۇرسىن اعا پارلامەنت دەپۋتاتتىعىنا كانديدات رەتىندە قاراعاندى وبلىسىنىڭ قازاقى قايماعى بۇزىلماعان ايماقتارىنداعى حالىق اتىنان تۋعان ەلدىڭ اماناتىن ارقالاۋعا جون ارقاسىن توسىپ، سايلاۋعا تۇسەتىن بولدى.

ءبىزدى وتباسىمىزبەن دامگە شاقىرىپ الىپ، اعا: «قانشا جۇرەتىنىمىز بەلگىسىز، سەندەر قىمباتسىز ولمەي تۇرا الاسىڭدار ما؟» – دەپ دالەل مەن مەرەيگە قارادى. ەكەۋى دە «ولمەيمىز» دەپ كەلىسكەنىمەن، ەكىنشى سىنىپتا عانا وقيتىن ۇلىمدى اللاعا ءبىر، ماڭايىما ەكى تاپسىرىپ، ەرتەڭىنە الماتىدان ەرمانوۆتاردىڭ جەكە كولىگىمەن جەزقازعانعا تارتتىق.

قايران ۋاقىت-اي!.. وعان دا 22 جىل ءوتىپتى. ول ءبىر «مەن نە كورمەدىم، كىمدى كورمەدىم» دەپ جىر قىپ ەستەلىك ايتسا جاراسار ەرتەگىدەي كۇندەر ەدى-اۋ...

كەيبىرەۋلەر ءجۇرسىن اعانى دارا شىڭ ماحامبەتكە، اسقار تاۋ اسانالىگە ۇقساتىپ جاتادى. بەكەر! ول – كىم-كىمگە دە كۇندە كوزىمەن كورىپ، بيىگىنە قينالماي جەتىپ، سامالدايتىن قوڭىر توبە، دارا جاراتىلىس، اللا تاعالانىڭ جەكە تۋىندىسى. ول – سويى بولەك، باتىر قوبىلاندىنىڭ تۇقىمى، ۇلىلىق دارىعان ۇلىتاۋ ۇلى. بۇكىل جاراتىلىسى: ءتۇر-تۇلعاسى، قاسقايىپ قاراۋى، ۇنىندەگى قۇدىرەت، سوزىندەگى سەمسەرلىك، ولەڭىندەگى كوركەمدىك، اياقتى الشاڭ باسۋى، ىڭعايعا ىڭعايلانباۋى اسىل تەگىنەن العانى. مەنىڭشە، ەرمانوۆتى جالپى جۇرتتىڭ جابىلا جاقسى كورۋىنىڭ نەگىزگى سىرى وسىندا ما دەيمىن.

ويپىر-اي! سايلاۋدىڭ ساندالىسىمەن ەكى ايداي ءتاتتى ۇيقىدان بەزىنىپ كوز ىلمەگەندە، «بيلىك ماشيناسى» كوزىمىزدى بادىرايتىپ قويىپ، ءتۇن جامىلا قارسى جۇمىسقا جۇمىلىپ جاتقاندا، حالىق-اۋليەنىڭ سۇيگەن ۇلىنا دەگەن ىقىلاسىنا دوس ءسۇيىنىپ، دۇشپان كۇيىنگەنىن كورۋ قانداي باقىت!

ءجۇرسىن اعانى قولداۋ ءۇشىن الماتى مەن استانادان، وبلىستاردان ەل تانىر ەسىمدەردىڭ ارنايى بارعانى ەلى سۇيگەن ەردى دە، سونداي ەردى تۋعان ەلدى دە ءبىر كوتەرىپ تاستاعانى اقيقات. «ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت» ءبىر قاسىم اتا قايسەنوۆتىڭ شىعىستاعى ساپارىنان ارنايى بۇرىلىپ كەلۋىنىڭ ءوزى ازامات اقىن مەرەيىنىڭ ۇستەمدىگىن تانىتتى.

– التىن باستى، ەر تۇرپاتتى، ەلدىڭ قامىن جەپ جۇرگەن ءوز ۇلدارىڭ، مىنا ءجۇرسىندى قولداپ كەلىپ تۇرمىن. اداسپاي، ادال داۋىس بەرىڭدەر! سايلاڭدار دا، جۇمساڭدار! ءسوزى وتەدى عوي، – دەپ ەلگە جالىنعانداي بولعان قاھارمان قايسەنوۆ تە، تولعاي دا تولعاي توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن تۇيسىگى بارعا ءتۇيىپ جەتكىزگەن كامال سمايلوۆ تا، اق بەرەن اقىن عابيدەن قۇلاحمەتوۆ تە، جاڭاارقانىڭ كىرەبەرىس جولىنان اق بوز ءۇي تىگىپ، اق بوز بيە سويىپ، سابا-سابا قىمىزىمەن الدىمىزدان اڭقىلداپ شىققان مەكتەپ ديرەكتورى، مەنىڭ جيەن اعام توكەن قۇدىكەنوۆ تە، ەكى بولمە تولى قوناقتى ەكى كۇن الاقانىنا سالعانداي ايالاپ كۇتكەن، اقىن دۇيسەنباي جۇماسەيىتوۆ تە، اسىعىستىققا قاراماي سارى قىمىزىن ساپىرىپ، اق قايماق، بال قايماققا باۋىرساعىن باتىرتىپ، ەتتىڭ ءپىسىسىن دە، شيكىسىن دە، ءداۋ قارىن مايىن دا «ءبولىپ الىڭىزدار» دەپ جولىمىزعا ادال اسىن سالىپ بەرگەن انام قالامقاس تا، «ءجۇرسىن باتىر، باتىراش-قوتىراشتار ءۇشىن باسىڭدى ءتۇسىرۋشى بولما»، – دەپ، كوزىنە جاس الىپ قوشتاسقان اكەم تۇلكىباي دا بۇگىندە ماڭگىلىككە، كەلمەستىڭ اۋىلىنا كوشىپ كەتكەن. جانە ولارعا قانشاما جاقسىلار مەن جايساڭداردى دا قوسسا بولادى...

ءيا، حالىق بىرىكسە، كۇش ەكەن. ولار بيلىكتىڭ زارە-قۇتىن قاشىرىپ، تابانداپ وتىرىپ ەرمانوۆتى ەكىنشى اينالىمعا الىپ شىققاندا، قولداپ بارعان بىزدەر اعاعا ەستىرتپەي، «وتپەسە دە باقىتتى» دەپ جايراڭداسقانىمىزدىڭ نەسىن جاسىرايىن.

اعايىنعا اعا مەن تاتەنىڭ قادىر-سىيى دا كىسى قىزىققانداي ەكەن. ابىسىنداردىڭ اۋىزبىرلىگىندە ءمىن جوق. ىم-يشارامەن ءبىرى قايتىپ، ءبىرى قوسىلىپ جاتقان تالعامدارى ءارتۇرلى، ءار جاستاعى قوناقتاردىڭ اي بويى كۇتىمىن تابۋ – ايتۋعا عانا وڭاي. بۇل تەكتىنىڭ ۇرپاقتارى وزدەرى از بولسا دا، جار تاڭداۋدا ماڭدايلارىنىڭ باعى بەس ەلى مە دەپ قالدىم. بىرىنەن–بىرى وتكەن پىسىق، ىسپاديار ايەلدەر مۇنتازداي تازالىقتى ساقتاۋمەن قوسا، كۇيەۋلەرىن قاباعىنان ۇعاتىنى تاڭقالدىردى. الدە وزدەرىنە تانىس مىنەزدەرىن سىرتقى ادام بىلمەسىن دەي مە، ايتەۋىر ءبىر جۇيەگە تۇسكەن، تەمىردەي تارتىپكە ءتانتى بولاسىڭ.

شال قۇلەكەۇلىنىڭ:

«ايەل الساڭ، تاڭداپ ال اقىلدىسىن،
سول سەنىڭ اقىرەتتىك جاقىن كىسىڭ»، – دەگەنىن ىسكە اسىرعان وسىنداي اعا-باۋىرلار جاساسىن!

ارينە، باقىتجامال تاتەمنىڭ ءجونى بولەك. ول ءوزىنىڭ باعاسىن بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. جاساندىلىقسىز، جالىقتىرمايتىن جان مەن ءتان سۇلۋلىعىن دا، تابيعي تالانتىن دا بىلەدى. بىلە تۇرا، ءبارى-ءبارىن قۇلىن كۇنىندە قوسىلعان ءجۇرسىنىنىڭ ماحابباتىنان جوعارى قويمادى. ءوز اقىلىمەن، بەسىك كورگەندىگىمەن، بۇكىل قازاقستاندى بەتىنە قاراتقان جۇلدىزدى شاعىن، شىعار بيىگىن اردا ازاماتىنىڭ، سۇيگەن جارىنىڭ بابىن جاساۋ باقىتىنا قۇرباندىق ەتتى. نوقتاعا باسى سيا بەرمەيتىن، وت اۋىز، وراق ءتىلدى، سىرتى دۇرديگەنمەن جۇرەگى جارالانعىش، باتىرداي اڭعال، بىردە بالا، بىردە دانا اقىن جانىن جابىرقاتپايمىن دەپ شەشتى. ءوزىن عانا ەمەس، اناسىن، بالاسىن، قوناعىن، نەمەرەسىن كۇتتى.

ءبىردى ايتىپ، بىرگە كەتۋ دەگەن وسى. باسقاسىن بىلاي قويعاندا، سايلاۋ ساپارىنان كەيىن دە، ءجۇرسىن اعانىڭ قاراعاندى قالاسىندا وتكەن 50 جىلدىق مەرەيتويىنا بىرگە بارعانىمىزدى ايتپاسقا بولماس.

قۇدايىم-اۋ، ول ساپارلار تۋرالى جازاتىن ەستەلىكتەردە قيساپ بولسايشى. راحاتتانىپ، ەكى يىعىڭ سەلكىلدەپ كۇلەتىن دە، سان ساتتەردى ساعىنىپ، ەگىلىپ جىلاعىڭ كەلەتىن دە وقيعالاردا شەك جوق. اللا ءساتىن سالىپ جازىلا قالسا، ول وقىعان پەندەگە ويتۇرتكى بولارى ءسوزسىز. كەيدە: «ءاي، قارا قىز! سەن مەنىڭ قاسىما جاقىن وتىرشى» دەيتىن قايتالانباس قايسەنوۆتى، كەيدە كۇندىزگى قىزىقتاردى ايتپاعاندا، ءبىر كۇن ءجۇرىپ، ءبىر كۋپەدە تالاي قىلىقتارىن كورگەن قادىر اعا مەن تۇمانباي اعانى تۇسىمدە كورەم. كوپ سوزدەرى جادىمدا جاڭعىرىپ تۇرادى. سونىڭ بارىنە كۋا بولۋ – ءجۇرسىن اعانىڭ ارقاسى. سول جولى قاراعاندىداعى كەزەكتى ءبىر قوناقاسىدا قادىر اعا: «ءجۇرسىن قاي جەردە تۋدى بىلەدى!» – دەپ ەلدىككە ەسكەرتكىش ورناتىپ كەتكەنى دە ەستەن شىقپايدى.

ءبىز اعا، تاتە ۇشەۋىمىز ءبىر كولىكتە تالاي جول جۇردىك. سوندا كوزى كىرتيىپ، شارشاپ-شالدىعىپ كەلە جاتسا دا، رولدەگى اعانى جالعىزسىراتپاۋ ءۇشىن تاتەنىڭ سىزىلتىپ ءان سالىپ وتىرۋى، قايىرماسىندا ەكەۋىنىڭ قوسىلا شىرقاۋى نە دەگەن جاراسىمدى دەسەڭىزشى! ارا-اراسىندا كوڭىل سەرگىتەر اڭگىمەلەر باستاپ، تۋرا تەلەديداردان ايتاتىن ەرتەگىسىندەي ەركەلەي سويلەگەندە جانىڭ ەريدى. استاناعا دا بىرگە بارىپ، داۋلەت تۇرلىحانوۆتىڭ كەڭ سارايداي ۇيىندە ءوزىمىز بي، ءوزىمىز قوجا بولعان كەرەمەت ساتتەر دە ۇمىتىلماق ەمەس. سوندا تاتەمنىڭ تاڭعى استان بۇرىن لىپ ەتىپ شىعىپ كەتىپ، دۇڭگىرشەكتەر ىزدەپ، ءبىر قۇشاق جاڭا گازەت-جۋرنال اكەپ، اعانىڭ الدىنا قوياتىن داعدىسىنا ابدەن ريزا بولدىم. الماتىدا دا سويتەتىنىن تالاي كوردىم. ازاماتىنىڭ سىرتقا شىعاردا جاعاسىن تۇزەپ تۇرىپ، ەركە نازدى داۋىسپەن نە تاماق ىشكىسى كەلەتىنىن سۇراپ قالۋى دا – وزگەشە ونەگە.

ءجۇرسىن اعانىڭ «ايەلدەرگە وداسى»، باقىتجامالعا ارناۋلارى، «سىڭارىما» ءان-ولەڭى 50 جىل وتاسسا دا، قوسىلار كۇندى ساناپ جۇرگەن عاشىق جانداي ىنتىق سەزىممەن جازىلعان، ءالى دە قۇپيا-تىلسىمدارى تولىق اشىلماعان، ءبىر-ءبىرىنسىز قيا باسا المايتىن ىڭكار جۇرەكتىڭ قۇدىرەتتى لۇپىلىندەي پاكىزە جىرلار بولۋىنىڭ سىرى تەرەڭدە.

«ەرىن سىيلاعان ەتەكتە قالمايدى» دەگەندى ايتقان قازاق اتام قاتەلەسپەيدى. اتتەڭ، كوپ ەركەك ءوزىن سىيلاتا الماعان سوڭ، ايەلىن جامان اتتى قىپ جۇرەدى.

باي دا، باعلان دا، اكىم دە، قارا دا، ۇلكەن دە، كىشى دە، وقىعان دا، وقىماعان دا اتتان ءتۇسىپ سالەم بەرەتىن، جۇرسىنمەن امانداسقان قولىن ىرىم قىپ جۋماي جۇرەتىن مىسالداردىڭ سانىن بىلەمىن. مەن سوعان قۋانامىن. ول مارتەبەگە ەرمانوۆ ابدەن لايىق ەكەنىن مويىنداي وتىرىپ، «باقىتجامال تاتەمە كەزدەسپەگەندە...» دەپ، كوپ نۇكتە قويسام، اعانى تاعى دا وكپەلەتىپ الار ما ەكەم؟!

تابالدىرىقتى اتتاسىمەن پاپالاپ الدىنان شىققان ۇل-قىزدارىنا قۇشاعىن جايىپ تۇرىپ، «شامكەن قايدا؟» دەۋدى ۇمىتپايتىن، جار قادىرىنە جەتكەن ءجۇرسىن اعا قوساعىمەن قوسا اعارىپ، بايتەرەك-عۇمىر كەشسە ەكەن دەيمىن. كەيىنگى كەزدە ابىز اقساقالدارعا ءتان كەمەلدىككە كوشىپ، كەڭ قولتىق، باۋىرمال پەيىلى ارتا تۇسكەندەي. اينالايىنى كوبەيگەن سايىن اينالاسىنا ۇيىرسەكتەيتىندەر ءتىپتى مولايعانداي.

انا ءبىر جىلى قىزمەتىندەگى ءبىر سۇرقيا قاتىننىڭ ارانداتۋىمەن، جازىقسىز ءجابىر كورگەنىم بار. جاسىم كىشى بولعان سوڭ الدىنا بارىپ: «– ارىم تازا، اعا. نانباساڭىز، بەتىمە قاراڭىزشى»، – دەسەم سويلەسپەيدى.

– وندا بار جاۋىڭىز مەندەي بولسىن، – دەپ شىعىپ كەتتىم. ارادا كوپ وتپەي، مەنىڭ 50 جاسىما ولەڭ ارنادى.

...جۇرسەڭ دە شىتىناتىپ جان شىنىسىن،
قازاقتىڭ باۋلىعان سەن ءانشى قۇسىن.
وتان دەپ وتقا تۇسەر كوبەلەكسىڭ،
زاماننىڭ ءاليا مەن مانشۇگىسىڭ... – دەگەن جولدار توقتاتىپ، وڭاشادا اكەم ەندى ولگەندەي جىلايىن كەلىپ. شىتىناعان شىنىسى سىنىپ، ەڭ جاندى جەرىمە باتقانداي اۋىرسىنايىن. سوسىن پەندەشىلىكپەن: – سوناۋ ساپارلاس كۇندەردە، ءدۇيىم جۇرتتىڭ الدىندا: «ءبىر قىمباتتان بىرنەشە قىمبات شىعارىپ الاتىن سكانەردىڭ جوقتىعى-اي، شىركىن!»... دەگەنى قايدا، – دەپ جابىرقايىن.

بىلتىر دا ءبىر كوڭىل بۇزىلعان كۇن بولعان. الىستاعى ۇلىتاۋدان سەكسەننەن اسقان قارت ۇستاز «اۋداننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» شاباز ەسىمدى اقساقال تەلەفون شالىپ: – نەمەنە، ءجۇرسىن اعاڭ ەكەۋىڭ ارازسىڭدار ما؟ جەزقازعان جاققا وسىمەن ەكى-ءۇش ايتىس اكەلدى. قىمباتتى كورەرمىن دەپ، يت ارقاسى قياننان ارەڭ جەتسەم، جيۋريىندە تاعى سەن جوقسىڭ. وزىنە جولىعىپ ايتار ءسوزىم بار ەدى، جەتە المادىم، – دەدى. – جووق، اكە! تاتۋمىز. مەنىڭ جۇمىسىم اۋىر عوي... – دەگەنىمدى تىڭداماي: – ساعان وتىرىك جاراسپايدى! – دەپ توبەمنەن تاستاي سۋ قۇيعانداي قىلدى. سويتسەك، «سىرت كوز – سىنشى» ءوز ۇيعارىمدارىن جاساماي قالمايدى ەكەن عوي.

الماتىدان تاپقان بار بايلىعىم – اتان جىلىك اعا-اپالارىم، ارتىق-كەمىمدى كوتەرەتىن ەلپىلدەك دوس-قۇربىلارىم ءبىرىنىڭ سوڭىنان ءبىرى انا دۇنيەگە اسىعىس اتتانعان سايىن كوڭىلدە قۇلازۋ باسىم. وعان جاسىڭنىڭ ۇلعايعانىنا قاراماي، ۇلكەندى ىزدەيتىن سورلىلىعىڭ قوسىلادى. سوندا الدىڭدا قازىرگىدەي كوڭىلىمەن ءجۇرسىن اعا مەن باقىتجامال تاتەدەي جاناشىر جانداردىڭ ءدىن امان جۇرۋىنە دەگەن زارۋلىكتىڭ قۇنى ودان ءارى ارتا تۇسەدى.

قالاي سەبەپسىز شەكىسسەك، سولاي سەبەپسىز بەكىسىپ ءجۇرىپ، قىرىق جىلداي ۋاقىتتى ارتقا تاستاپپىز. سىناعى مەن سۇراعى كوپ ءومىردىڭ بىزگە قيعانى قيماستىق سەزىم ەكەنىن مويىنداۋ كەرەك.

پايدا ويلامايتىن سول بۇرىنعى قالپىممەن ءوزى جازعانداي: «اعانىڭ قاسيەتىن ۇعۋ ءۇشىن، جىگىتكە كەرەك سەندەي ءبىر قارىنداس» بولىپ، قاتار جۇرگەن كۇندەردى سىيلاپ، ءھام سىيلاسىپ ءوتۋدى جانىم قالايدى.

قىمبات ابىلداقىزى،                                                                                    

تۇركى الەمى اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى

Abai.kz