تۋعان جەردەن الىستا، الماتىداي جۇماقتى مەكەندە تۇرسام دا، كiندiك قانىم تامعان تورعاي جەرi ەسiمنەن بiر ءسات شىقپاي، اڭسارىم اۋادى دا تۇرادى. كەڭ دالانىڭ اۋاسىن، كۇن استىندا ايناداي جارقىراعان سۋلارىن ساعىناسىڭ. قىس ءوتiپ، كوكتەم كەلگەن تۇستاعى تiل جەتپەيتiن جۇپار اۋاسىن، كوكتەمگi بۋسانعان جەر يiسiن، كوگالىن ساعىناسىڭ. تۋعان جەرگە دەگەن ادام بالاسىنىڭ ساعىنىشى شەكسiز. قاسقىر ەكەش، قاسقىر دا ءوزi مەكەن ەتكەن ورنىن قورعاپ، وزiنە كۇش كورسەتكەن جاۋىنان بوي تاسالاسا دا، اينالىپ، سول مەكەنiنە سوقپاي ما؟! بابادان مۇرا بولعان سول اتامەكەندi اڭسامايتىن، ساعىنبايتىن ادام بۇل ومiردە كەم دە كەم شىعار-اۋ!

تورعايعا كەلگەن كەيبiر وڭتۇستiكتiڭ ادامدارى كوز توقتامايتىن ميداي دالانى كورگەندە، “يت بايلاسا تۇرمايتىن جەر ەكەن” دەپ باس شايقاسىپ قالادى. ال سول “يت بايلاسا تۇرعىسىز...” ميداي دالادان تالاي-تالاي اتاقتى، دانا دارابوزدار مەن تالانتتىلاردىڭ قالاي شىققانىنا تاڭدانىپ، تاعى دا تاڭداي قاعىسادى. سول تورعايدىڭ تاريحي تۇلعالارىمەن ماقتانىپ، ۇرپاعى بولعانىما مەن دە قۋانامىن. قۋانا وتىرىپ، سول تۇلعالاردىڭ ارۋاعىنا كiر كەلتiرمەۋدi, تورعاي جۇرتىنىڭ قاسيەتتi بورىشى ەكەندiگiن ەسكە سالعىم كەلەدi. قازاق حالقىنىڭ اتا جاۋى بولعان قالماق، جوڭعارلارمەن جۇزدەگەن جىلدار بويى “تۋعان جەر، اتامەكەن ءۇشiن” ايقاسقان باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرەن ەرلiگiن ۇرپاقتارى ۇمىتپايدى! اتادان بالاعا ميراس بولعان قۇت مەكەنiن كوزiنiڭ قاراشىعىنداي ساقتارى انىق.

تۋعان جەردەن الىستا، الماتىداي جۇماقتى مەكەندە تۇرسام دا، كiندiك قانىم تامعان تورعاي جەرi ەسiمنەن بiر ءسات شىقپاي، اڭسارىم اۋادى دا تۇرادى. كەڭ دالانىڭ اۋاسىن، كۇن استىندا ايناداي جارقىراعان سۋلارىن ساعىناسىڭ. قىس ءوتiپ، كوكتەم كەلگەن تۇستاعى تiل جەتپەيتiن جۇپار اۋاسىن، كوكتەمگi بۋسانعان جەر يiسiن، كوگالىن ساعىناسىڭ. تۋعان جەرگە دەگەن ادام بالاسىنىڭ ساعىنىشى شەكسiز. قاسقىر ەكەش، قاسقىر دا ءوزi مەكەن ەتكەن ورنىن قورعاپ، وزiنە كۇش كورسەتكەن جاۋىنان بوي تاسالاسا دا، اينالىپ، سول مەكەنiنە سوقپاي ما؟! بابادان مۇرا بولعان سول اتامەكەندi اڭسامايتىن، ساعىنبايتىن ادام بۇل ومiردە كەم دە كەم شىعار-اۋ!

تورعايعا كەلگەن كەيبiر وڭتۇستiكتiڭ ادامدارى كوز توقتامايتىن ميداي دالانى كورگەندە، “يت بايلاسا تۇرمايتىن جەر ەكەن” دەپ باس شايقاسىپ قالادى. ال سول “يت بايلاسا تۇرعىسىز...” ميداي دالادان تالاي-تالاي اتاقتى، دانا دارابوزدار مەن تالانتتىلاردىڭ قالاي شىققانىنا تاڭدانىپ، تاعى دا تاڭداي قاعىسادى. سول تورعايدىڭ تاريحي تۇلعالارىمەن ماقتانىپ، ۇرپاعى بولعانىما مەن دە قۋانامىن. قۋانا وتىرىپ، سول تۇلعالاردىڭ ارۋاعىنا كiر كەلتiرمەۋدi, تورعاي جۇرتىنىڭ قاسيەتتi بورىشى ەكەندiگiن ەسكە سالعىم كەلەدi. قازاق حالقىنىڭ اتا جاۋى بولعان قالماق، جوڭعارلارمەن جۇزدەگەن جىلدار بويى “تۋعان جەر، اتامەكەن ءۇشiن” ايقاسقان باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرەن ەرلiگiن ۇرپاقتارى ۇمىتپايدى! اتادان بالاعا ميراس بولعان قۇت مەكەنiن كوزiنiڭ قاراشىعىنداي ساقتارى انىق.
ءحۇIII عاسىردا قازاق حالقىن باستاعان ابىلاي حاننىڭ اقىلشى-سەرiگi, جوڭعارلارعا قارسى كۇرەستە قول باستاعان باتىرى، قازاق حالقىنان شىققان تۇڭعىش تارحان — فەلدمارشالى قوشقارۇلى شاقشاق جانiبەك، حIح عاسىرداعى ۇلى اعارتۋشى ىبىراي التىنسارين، قازاق ۇلتىنىڭ ار-وجدانى، رۋحاني كوسەمi احمەت بايتۇرسىنۇلى، الاش ارداگەرi مiرجاقىپ دۋلاتوۆ، حالىق باتىرى امانگەلدi يمانوۆ، رەۆوليۋتسيونەر ءالiبي جانگەلديندەي تاريحي تۇلعالار شىقتى ەمەس پە! ولاردىڭ الدىنداعى جانە كەيiنگi دارابوزدارىمىز بەن تالانتتارىمىز قانشاما! وسىنداي ۇلدارىن زامانا اۋانىنا قاراي بiردە قارالاپ، كەيiن ەس كiرiپ، ەتەك جاپقان تۇستا ۇلىقتاعان ەل ەدiك قوي. ال بۇگiن ءوز الدىمىزعا جەكە ەل بولىپ، ەگەمەندiك العان تۇستا سول ارقا جەرi — تورعاي ەلi نەگە “ادامزات بالاسىنىڭ تۇرمىسىن تۇزەۋگە جاسالىپ جاتقان، بارلىق جاعدايلاردان شەتتەتiلiپ” نازاردان تىس قالدىرىلۋدا. وسى بiر ماسەلە جۇرت كوڭiلiن جارالاپ، ەڭسەسiن باسۋدا.
تورعاي ەلiنiڭ نەگiزگi كاسiبi — مال شارۋاشىلىعى. قازiر ەل iشiندە مال دا قالعان جوق. ول مالدى ۇستايتىن ەلدiڭ حالi دە، ءشوبi دە جوق. ەرتەرەكتە مال شارۋاشىلىعىنا قولايلى بولۋ ءۇشiن، ەل-جۇرت جايىلىمعا شاشىراي قونىستاناتىن. جانە بۇكiل ەل بولىپ، جازدا ءشوپ شاۋىپ، قىسقى مال ازىعىن دايىندايتىن. وداق كەزiندە سول ەل، زامانا اعىمىنا قاراي، بiر جەرگە شوعىرلانىپ، وتىرىقشىلىققا اينالعاننان كەيiن، بۇل كۇندە اۋىل ماڭايى تاقىرعا اينالىپ، اياق جەتەر جەردە ءشوپ تە قالماعان. اۋىل ادامدارىنىڭ كوپشiلiگi قولىنداعى از مالىنا جەم-ءشوپ تابا الماعاندىقتان، مال ۇستاۋدان قالعان. ەڭبەك ەتiپ جالاقى الاتىن تابىس كوزi بولماعاندىقتان، شارۋاشىلىقپەن اينالىسىپ، تiپتi ءشوپ ساتىپ الۋعا قاراجاتتارى جوق. ەل iشiنiڭ احۋالىنىڭ تومەندەگەنi سونشالىق، ەكi قولعا جۇمىس تاپپاي سەندەلۋدە.
نارىق زامانىندا “تاس جول، اسفالتتى جول” دەگەندەر تورعاي جۇرتىنىڭ ورىندالماس، قول جەتكiزبەس ارمانىنا اينالعان. سولتۇستiك ەلiندە سار دالانىڭ كەڭدiگi سونداي، اۋىل مەن اۋىل اراسى الشاق ورنالاسقان. ارالارى جۇزدەگەن شاقىرىمعا جەتiپ، كەيدە ودان دا اسادى. كەڭەستەر وداعى تۇسىندا تاپتالىپ، تەگiستەلگەن كوتەرمە جول سالىنىپ، جول قاتىناسىن ەداۋiر جەڭiلدەتكەن بولاتىن. جانە ەل بiر-بiرiمەن اۋە جولى ارقىلى ۇشاقپەن قاتىناسىپ تۇرعان. گۇرiلدەگەن جۇگەرi ۇشاقتارى مەن دارىلداعان تiكۇشاقتار قوعامدىق كولiك رەتiندە ەلدiڭ قاجەتiنە جاراعان. تiپتi, الىستاعى مال وتارىنا ۇشاقپەن بارىپ، اۋە جولىمەن مالشىلاردىڭ كەرەگiن جەتكiزiپ تۇرعان كەزدەر بولعان. ول كۇندەردi كورگەن تورعاي ادامدارى بۇل كۇنi ەل اعاسىنا اينالىپ، تiسi سارعايعان كەمپiر مەن شال بولدى. ولار بۇل تۋرالى “جىرداي عىپ” ايتقاندا، بۇگiنگi جاستار ءوز قۇلاقتارىنا وزدەرi سەنبەيدi.
وداق كەزiندەگi سالىنعان سول كوتەرمە جولدار بۇل كۇندە شۇرىق تەسiك بولىپ، ويدىم-ويدىم جىرالارعا، قازان شۇڭقىرلارعا اينالىپ، كولiك جۇرە المايتىن حالگە جەتكەن. كەڭەس ۇكiمەتiنiڭ تۇسىندا اۋىل ارالىق كولiككە اينالعان ۇشاقتار “وداقپەن” بiرگە كەلمەسكە كەتكەن.
وڭتۇستiك وڭiردە حالىق بiر-بiرiنە جاقىن ورنالاسىپ، ارالاسىپ جاتادى. بۇل ايماقتا اسفالتتى جول دا، تەمiر جول دا جاقسى دامىعان. سونىڭ ارقاسىندا ساۋدا-ساتتىق جاعى جولعا قويىلىپ، اۋىل ادامدارىنىڭ جۇمىس تاۋىپ الۋىنا، تاماق اسىراۋىنا مۇمكiنشiلiكتەرi بارشىلىق.
ال، تورعاي ەلiندە ەڭ جاقىن ورنالاسقان تەمiر جول بەكەتi ءتورت ءجۇز شاقىرىمداعى ارقالىق قالاسىندا. وسى ءوڭiردiڭ وبلىس ورتالىعى قوستاناي قالاسى مەن تورعاي ەلدi مەكەنiنiڭ اراسى جەتi ءجۇز شاقىرىمعا جەتەدi. ادام بالاسىنىڭ الەۋمەتتiك تiرلiگiنە قاجەتتi بiر عانا انىقتامالىق قۇجاتتى الۋ ءۇشiن وبلىس ورتالىعىنا بارۋ كەرەكتiگi, ونىڭ وزiندiك قيىنشىلىقتارى ءار ايماقتىڭ قازاعىنىڭ باسىنان وتكەن شىعار. وسىنشاما قاشىقتىققا قانشا مىقتى، ءدۇلدۇل بولساڭ دا، قوعامدىق كولiكسiز جەتە الماسىڭ بەلگiلi. قوعامدىق كولiك دەگەنiڭiز تورعاي ەلiنiڭ ءوڭi تۇگiل، تۇسiنە دە كiرمەيدi. وسىندايدا “ياپىرما-اي، اۋىل حالقى قالاي كۇن كورiپ، تiرشiلiك جاساپ وتىر” دەپ، ەرiكسiز تاڭ قالاسىڭ.
تورعاي حالقىنىڭ توزiمدiلiگi, كونگiشتiگi سونداي، ولار وزگە وڭiردەگi جۇرتتار سياقتى ۇكiمەتكە “بiزدiڭ احۋالىمىزدان نەگە حابار المايسىزدار نەمەسە جاعدايىمىزدى ويلاپ، تۇرمىسىمىزدى نەگە تۇزەمەيسiزدەر” دەپ زار جىلاپ، كومەك تە سۇرامايدى. وزدەرiمەن وزدەرi بiر شەتتە بۇيىعىپ جاتقان، باس بۇزارلىعى جوق جۋاس ەل. ەلدiڭ بۇگiنگi حالiن ويلاساڭ، جۇرەگiڭ ەزiلەدi. “جۋاس تۇيەنi جۇندەۋگە جاقسى” دەيدi. قانشا مومىن بولسا دا، وسىلاي قاراپايىم حالىقتى قورلاۋعا بولا ما؟
تورعايدىڭ سوزىلعان دالاسىنىڭ بiر شەتi قىزىلوردامەن شەكتەسەدi. قىزىلورداداعى اتى الەمگە تانىلعان — بايقوڭىردان ۇشقان زىمىرانداردىڭ ءزارi اۋاعا جايىلىپ، تورعايدىڭ دا تامىرىنا دەرت سالعان. وسىلايشا بۇكiل قازاق جەرi ۋلانۋدا. بۇعان كورشi الپاۋىت ەلدiڭ دەگەنiنەن شىعا الماي وتىرعان بيلiك بايقاعىسى كەلمەي، سالعىرتتىق تانىتۋدا. قاراپايىم حالىقتىڭ قولىنان نە كەلسiن، سىناق وتكەن سايىن اسپاننان توننالاپ تەمiر-تەرسەك جاۋىپ، بەيشارا حالىق سورلاۋدا، ۋلانۋدا. رەسەيگە جالعا بەرiلگەن بايقوڭىردىڭ پايداسىنان، زاردابى شاش ەتەكتەن بولىپ، ايتۋعا تiل جەتپەيدi... مۇنىڭ ارتى، تiپتi قازاق حالقىنىڭ تۇقىمىن ۋلاپ، قۇرتىپ تىنا ما دەپ تە قورقاسىڭ.
بايلىققا ماس بولعان ۇكiمەت باسىنداعىلار، كەلەشەك ۇرپاعىنا قالدىرار جەرiنiڭ ساۋ-تامتىعى قالماعانىن نەگە كورمەيدi ەكەن؟ ءبارiمiزدiڭ نەگiزiمiز، شىققان تەگiمiز — اۋىل عوي. اۋىل مەن قالا اراسىندا الشاقتىق جوق، ءبارi دە جەر ۇستiندە وتىر. اۋا دا ورتاق. تەك قالانىڭ ادامدارى قالاداعى تاس-بەتون ۇيلەر سياقتى ءبارiن “قولدان جاساۋعا بولادى” دەگەندەي بەزبۇيرەكتەۋ دە، اۋىل ادامدارى ءالi دە “تابيعات انانىڭ بەرەرiن ءتاڭiرiم كوپ كورمەسiن” دەپ شۇكiرشiلiكپەن ءجۇر. ەندەشە، سول اۋىلدىڭ “شۇكiرشiلiگiنە” “كۇپiرشiلiك” جاساماي، نەگە بۇگiنگi اۋىل ادامدارىنىڭ زارىنا قۇلاق سالىپ، تابيعات انانى ايالامايمىز. نەگە حالىقتى ۇيىمداستىرىپ، باسشىلىق جاسامايمىز. “ادامعا تابىن جەر ەندi” دەپ ۇرانداعاننان نە تاپتىق؟! تەك، جەرiمiزدi توز-توز قىلىپ، ۇتىلعانىمىز بولماسا... ادامنىڭ توز-توز بولعان جۇرەگiنە ەم تابىلار-اۋ، ال جەر انانى توزدىرىپ الساق، ءوزiمiز دە قۇردىمعا كەتپەيمiز بە؟ “نەگە بiز وسى...” دەپ اھ ۇرعانشا، “سۋدىڭ دا سۇراۋى بار” دەگەن دالا فيلوسوفياسىن دالەلدەگەن دانالارىمىزدىڭ قاعيداسىن نەگە ۇستانبايمىز؟
قۇنارلى، شۇرايلى جەرلەر، جالپى قازاق جەرi ساۋداعا ءتۇسiپ، كiم كورiنگەنگە، اقشالى كەلiمسەكتەرگە ساتىلىپ كەتكەنi جيi ايتىلىپ ءجۇر. كiم-كورiنگەنگە ساتىلىپ كەتكەن قازاق جەرiن، ونىڭ قازبا بايلىعىن، قازiرگi بيلiك حالقىنا قايتارۋى كەرەك. اتا-بابادان ميراس بولىپ كەلە جاتقان، وسى قازاق جەرi, تەك قازاقتىڭ ۇلتتىق مۇراسى. بۇل تەك قازىنا يگiلiگi, ياعني قازىنالىق دەگەنiمiز مەملەكەتتiڭ قورعاۋىندا بولۋ دەگەن ءسوز. ال، مەملەكەتتiڭ مۇددەسi سول قازىنالى جەرiن كوزiنiڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، ۇرپاقتان ۇرپاققا اتامۇرا جولىمەن ميراس ەتۋ. ايتپەسە، كەلەر ۇرپاق، بۇگiنگi بيلiك باسىنداعىلارعا لاعىنەت ايتپاسىنا كiم كەپiل؟!
اۋىل ادامدارى تۇگەل قالاعا بوسىپ كەتتi دەگەن بوس ءسوز. تۋعان جەرiن ەشكiم دە تاستامايدى. “ات اينالىپ، قازىعىن تابادى” دەمەكشi, ايتەۋiر سوعان ورالارىمىز حاق. قازiرگi ادامدار قۋ تiرلiكتiڭ سوڭىندا سالپاڭداپ، جانباعىستىڭ، ولمەستiڭ قامىن جاساۋدا. مەيلi, تۋعان ەلدەن شالعاي ءومiر سۇرسەڭ دە، سول “تۋعان جەرiم نە بولدى ەكەن؟” دەپ، كوڭiلiڭ اتا-بابا مەكەنiن اڭساپ، ساعىنۋمەن وتەدi. ءدام بۇيىرىپ جاتسا، تۋعان جەرگە جۇرەگiڭدi قولىڭا ۇستاپ، الىپ-ۇشىپ جەتەسiڭ...
بiر وكiنiشتiسi سول، اقكول بۇل كۇندە ادامزات بالاسىنىڭ قولدان جاساعان قياناتتارىنان زارداپ شەگۋدە. سونىڭ سالدارىنان، كەيiنگi كەزدە اقكولدiڭ سۋى تارتىلىپ، بالىقتارى قىرىلا باستادى. وعان باستى سەبەپتەردiڭ بiرi — اقكولگە قۇياتىن جالعىز جىلانشىق وزەنiن، كولگە قۇياتىن ساعاسىنان بوگەت سالىپ، وزەن مەن كولدi ءبولiپ تاستاۋى. سول بوگەتتiڭ سالىنعانىنا دا جارتى عاسىرعا جاقىنداپتى. وسىنشاما جىل، بوي بەرمەگەن اقكول، ەندi قايراتى قايتىپ، سۋىنان ايىرىلا باستادى. بۇل بوگەتتiڭ اۋىل ارالىق قاتىناستى جاقىنداتقانىمەن، زيانى كول-كوسiر. ۇلىتاۋدان باستاۋ الاتىن جىلانشىق وزەنi كوكتەمدە تاسىپ، ارناسى تولىپ اعىپ كەلەدi دە، اقكولگە جەتپەي، بوگەتكە تiرەلiپ، سۋى لىقسىپ كەيiن شەگiنەدi دە، وزەن ارناسىنان شىعىپ، جاعالاۋداعى ويپاڭ جازىققا جايىلىپ، ايدىن شالقار پايداسىز كولگە اينالادى. سول سۋ تارتىلىپ، جەر قۇرعاعانشا، ەل اۋدان ورتالىعىنا جەتۋدiڭ تاۋقىمەتiن تارتادى. كەيiن قۇرعاعان جەر تiلiمدەنiپ جارىلىپ، مال جايىلاتىن ءشوپ تە شىقپايدى.
بوگەتتiڭ سالىنعانىنا قانشاما جىل ۋاقىت وتسە دە، بiر كەزدە جiبەرiلگەن قاتەلiكتi جوندەپ، وزەنگە كوپiر سالۋ، ءالi كۇنگە قولعا الىنباي وتىر. تەز ارادا بوگەتتi بۇزىپ، كوپiر سالماسا، جىلانشىق وزەنiنەن دە، اقكولدەن دە ايىرىلىپ قالۋىمىز مۇمكiن. ۇكiمەت بۇعان جەتكiزبەس دەپ ءۇمiت ەتەمiن. ويتكەنi, كوپiر سالۋعا قوماقتى قاراجاتتىڭ كەرەگi شامالى. تەك قانا iس باسىندا جۇرگەندەردiڭ ىقىلاسى بولىپ، نيەت ەتسە، از-ماز قارجىنىڭ ءوز-وزiنەن تابىلارى انىق.
ەلiمiز تاۋەلسiزدiك العاننان بەرi, قالا مەن دالانىڭ، جەر مەن سۋدىڭ اتتارى، بۇرىنعى تاريحي كونە اتاۋلارىنا قايتارىلىپ جاتىر. كەشەگi كەڭەس كەزiندە وسىنداي تاريحي اتاۋلار، زامان اعىمىنا قاراي وزگەرتiلiپ، جەكە ادام اتتارىنا تەلiنگەنi بەلگiلi. سولاردىڭ اراسىندا قازاق حالقىنىڭ تاريحىنان، شەجiرەسiنەن اجىراتىپ ءبولiپ الىپ، وزگەرتۋگە بولمايتىندارى دا كەزدەسەدi. ماسەلەن، سولاردىڭ بiرi – جامبىل قالاسىنىڭ اتى، “جiبەك جولى” مۇراعاتتىق شەجiرەگە سايكەس، بۇرىنعى تاريحي كونە اتاۋىنا قايتارىلىپ، “تاراز” بولىپ وزگەرتiلدi. بۇدان جامبىل اتامىزدىڭ اتاعىنا، ابىرويىنا نۇقسان كەلمەگەنi, تومەندەپ قالماعانى بەلگiلi. جامبىل اتامىزدىڭ اتى حالقىنا اسا قادiرلi بولسا دا، ەل ادامدارى، ۇرپاقتارى تۇسiنiستiكپەن قابىلدادى.
سوندىقتان كەشەگi تورعاي اۋدانىنىڭ تاريحي كونە اتىن وزiنە قايتارساق، ءالiبي اتامىزدىڭ اتىنا، رۋحىنا نۇقسان كەلمەيتiنi ءارi بۇل ۇسىنىس اۋداننىڭ جەرگiلiكتi تۇرعىندارىنان قولداۋ تابادى دەپ ويلايمىن.
قازان توڭكەرiسi كەزiندە، جەر ءجۇزi ەڭبەكشiلەرiنiڭ كوسەمi لەنيننەن ماندات العان ءالiبي جانگەلدين، ءوز ەلiنە اتتانعاندا، باسقا جاققا توقتاماي، اتامەكەنi تورعايعا كەلiپ، سول تۋعان جەرiن قىزعىشتاي قورعاعانى بارشا جۇرتقا ايان. ءوزi ايالاعان تۋعان جەرiنە تاريحي كونە تورعاي اتاۋى قايتارىلىپ جاتسا، ءالiبي اتامىزدىڭ رۋحى، ابىروي-اتاعى تومەندەمەيتiنi انىق. بۇل ءارi تاريحي ادiلەتتiلiك بولار ەدi.
ويتكەنi, ەجەلگi تورعايدىڭ تاريحي اتاۋى، سول ەلدەن شىققان دارابوز ۇلدارىن اسقاقتاپ، بارشا جۇرتقا ءمالiم بولسا، ال سول تورعايدان شىققان تاريحي تۇلعالاردىڭ ەرەكشە قاسيەتكە يە بولىپ، دارالانۋى، سول كونە تورعايدىڭ توپىراعىنىڭ كيەسi بولسا كەرەك! وسىنشاما تالانتتار مەن الىپتاردى شىعارعان، ەجەلدەن كەلە جاتقان كونە تاريحي اتاۋدى بiر ەسiمنiڭ شەڭبەرiندە قالدىرۋ تاريح شەجiرەسiنە قيانات. تاريحي كونە اتاۋعا قيانات جاسامايىق. سوندىقتان دا الداعى ۋاقىتتا وسى قاسيەتتi جەردiڭ، كيەلi قونىستىڭ تاريحي كونە تورعاي اتاۋىن وزiنە قايتارايىق.

قايدار بايدەبەكوۆ
«تۇركىستان» گازەتى» 2 شىلدە 2009 جىل