"قازاقتىڭ ءسوزiن" قازاقتان ارتىق ايتپاسا، كەم ايتپايتىن بiر ادام بار. ول - گەرولد بەلگەر. قازاقتىڭ ءسوزi, قازاقتىڭ مادەنيەتi, قازاقتىڭ ادەبيەتi, تiپتi, قازاقتىڭ بولمىسى گەراعاڭنىڭ شىعارمالارىنان دا، باق بەتتەرiندە ايتىپ جۇرگەن وي-پiكiرلەرiنەن دە ايقىن اڭعارىلىپ تۇرادى. سونىڭ دالەلi رەتiندە گەراعاڭنىڭ تاعى بiر جيناعى جارىق كوردi. سالماعى اۋىر، كولەمi دە از ەمەس، جاڭا جيناق "كازاحسكوە سلوۆو" دەپ اتالعان ەكەن. وتكەندە وسى جيناقتىڭ نەگiزiندە "ايتپارك" پiكiر-سايىس كلۋبى جازۋشىمەن كەزدەسۋ وتكiزگەن. سول كەزدەسۋدەن كەيiن بiز دە كiتاپ توڭiرەگiندە گەراعاڭا بiرەر ساۋال تاستادىق.
- گەراعا، "كازاحسكوە سلوۆو" جارىق كورiپتi. كiتابىڭىزدى شىعارۋشىلار وزدەرi كەلiپ، "سiزدiڭ كiتابىڭىزدى شىعارايىق" دەگەن ارنايى ۇسىنىس جاسادى ما؟ الدە بۇل كiتابىڭىز مەرەيتويدىڭ الدىنداعى دايىندىق پا؟
- مەرەيتوي جونiندە اڭگiمە جوق.
- كەيبiر اقپارات قۇرالدارىندا "گەراعاڭنىڭ 75-جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا جارىق كوردi" دەپ بەرiلگەن ەكەن.
- سولاي دەپ ءجۇر مە؟ وزدەرi سولاي ويلاعان شىعار. جالپى، ءوزiم ولاي ايتىپ جۇرگەن جوقپىن. مەرەيتويعا پالەندەي ءمان بەرiپ تە جۇرگەم جوق. مىنا كiتاپتىڭ سىرتىندا "گلاس نارودا" دەگەن جازۋ بار. وزدەرi ءدال وسىنداي اتپەن جۋرنال دا شىعارادى. ولاردىڭ جەكەمەنشiك باسپاسى بار ما، جوق پا، بiلمەيمiن. ايتەۋiر سولاردان ايتولقىن دەگەن كەلiنشەك پەن ەرلان دەگەن بiر ازامات كەلدi. "بiز كiتاپ شىعارۋشى ەدiك. سiزدiڭ دە كiتابىڭىزدى شىعارعىمىز كەلەدi" دەدi ولار ماعان. وعان دەيiن ولار تۋرالى ەستiگەن دە، كورگەن دە ەمەسپiن. ولار مەنiڭ "تاسجارعان" گازەتiنە شىعىپ جۇرگەن "پلەتەنە چەپۋحي" دەگەن ويلارىمدى وقىپ جۇرگەن ەكەن. ول مەنiڭ ويلارىم، تولعاۋلارىم، كورگەن-بiلگەندەرiم، وقىعان-توقىعاندارىم، تۇجىرىمداما سياقتى دۇنيەلەرiم عوي. ادەيi "چەپۋحا" دەپ قويدىم. بiراق، ولاردىڭ ءبارi چەپۋحا ەمەس. ولار مەنiڭ كوكەيكەستi ويلارىم ەدi. ونى چەپۋحا دەپ ەكi سەبەپپەن قويعان ەدiم. بiرەۋi - گوگولدiڭ بiر اڭگiمەسiندە: "ناستوياششايا چەپۋحا تۆوريتسيا ۆ ەتوم سۆەتە" دەلiنگەن بiر سويلەم بار. شىندىعىندا دا، اينالامىزدىڭ ءبارi چەپۋحا بولىپ كەتتi عوي. گوگولگە دە سولاي كورiنگەن ەكەن، ماعان دا سولاي كورiنەدi كوپ نارسە. ەكiنشiسi - د.سامويلوۆتىڭ: "پلەتەنە چەپۋحي ليۋبليۋ" دەگەن ءسوزi بار ەكەن. وسىدان بارىپ تۋعان نارسە عوي. وسى ەكi قالامگەردiڭ سوزدەرi ماعان وي سالدى. بۇل تۇجىرىمدامالارىم مەندە داپتەر-داپتەر بولىپ بولiنەدi. الدىندا ەكi داپتەرiم بiر جيناق بولىپ شىققان. ال مىنا كiتاپقا التى داپتەرiم ەندi. كەلەشەكتە ون داپتەردiڭ توڭiرەگiندە توقتايمىن با دەگەن ويىم بار. سول ون داپتەردi جەكە جيناق قىلىپ شىعارۋ دا ويىمدا ءجۇر. بۇل جيناق ەڭ قاجەتتi كiتاپتاردىڭ بiرi بولادى دەگەن ويدامىن. الگi ەكi ازامات شىعارمالارىمدى الىپ كەتكەن سوڭ، اۋەلi "ەكi تومدىق شىعارمالار جيناعىن شىعارايىق" دەگەن توقتامعا كەلگەن ەكەن. كەيiن ءبارiن بiر تومعا جيناقتايىق دەگەن شەشiمگە كەلiپتi. بۇل كiتاپقا مەنiڭ "تۇيىق سۋ" مەن "رازلاد" دەگەن ەكi رومانىم كiرiپتi. وسى ەكi رومان جونiندە بiرەر ءسوز ايتا كەتەيiن. "تۇيىق سۋ" دەگەنiمiز - ويدان شىعارىلعان اۋىلدىڭ اتى. وندا توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىنداعى قازاقستاننىڭ جاعدايى سۋرەتتەلەدi. ونىڭ ءبارi نەمiس پەن قازاقتىڭ كوزiمەن سۋرەتتەلەدi. قازاقستاننان كەتiپ قالعان نەمiس ون جىلدان كەيiن ءوزiنiڭ تۋعان جەرiنە قايتا ورالادى. سول نەمiس قايتىپ كەلگەنiندە نە كوردi? ون جىلدىڭ iشiندە نە وزگەردi دەگەن تاقىرىپتا تولعاۋلارى بەرiلەدi. ەكiنشi رومان "رازلاد" - ول بۇگiنگi كۇندi شەرتەدi. قازiرگi قازاقستاننىڭ تiرلiگi ءسوز بولادى. قوعامنىڭ ىدىراۋى، وتباسىنىڭ ىدىراۋى، كەدەي مەن بايدىڭ اراسىنداعى قاراما-قايشىلىق. وسىنىڭ ءبارi سول روماندا سۋرەتتەلەدi. تاعى دا ەكi شالدىڭ كوزiمەن. ەكi شالدىڭ ەكەۋi دە قازاقتىڭ اۋىلىنان شىققان. جاس كەزiنەن بiرiن-بiرi بiلەدi. نەمiس شالى - مەحانيزاتور، ءوزiنiڭ باقىتىن iزدەپ، ءومiردiڭ ءتاۋiرiن iزدەپ، گەرمانياعا كەتەدi. قازاق شالى باستاۋىش مەكتەپتiڭ مۇعالiمi بولعان. كەيiن الماتىداعى باي بالاسىنىڭ قولىنا كەلەدi. باي بالانىڭ كەلبەتiن ءابليازوۆتىڭ بەينەسiنەن كوشiردiم. سول روماندى وقيتىن بولساڭىز، قازiرگi مىقتى دەگەن ازاماتتاردىڭ بەت-بەينەسiن كورە الاسىز.
- قازاقتىڭ مىقتىلارى دەگەندە، بۇگiنگi باي قازاقتاردىڭ بەت-بەينەسiن ايتىپ وتىرسىز عوي...
- بەت-بەينەسi, ءجۇرiس-تۇرىسى، سوزدەرiنە دەيiن... تەك فاميليالارىن وزگەرتتiم. بiراق، وقىپ وتىرساڭىز، بiرازىن تانيسىز. التىنبەكتiڭ ءولiمi, سول كەزدەگi ميتينگiلەر، حالىقتىڭ وي-تۇيسiكتەرi, ءبارi سول روماندا سۋرەتتەلەدi. قىسقاسى ەكi شال، بiرەۋi - گەرمانيادان ءتۇڭiلiپ، اۋىلعا كەلەدi. ەكiنشiسi - قازاقتىڭ شالىنىڭ بۇگiنگi قوعامعا دەگەن كوزقاراسى باياندالادى. ەكەۋi دە روماننىڭ سوڭىندا اۋىلىنا قايتادى. بiراق، باياعى اۋىل جوق. كۇيرەگەن، قۇلاعان. كولدiڭ جاعاسىندا سۇرلەۋمەن ەكەۋi قىدىرىپ كەلە جاتىپ، بiرەۋi ەكiنشiسiنەن: "وسى سۇرلەۋ قايدا الىپ بارادى؟" دەپ سۇرايدى. ەكiنشiسi - "نە كۋدا؟" دەپ جاۋاپ بەرەدi. "رازلادتىڭ" نەگiزگi وقيعاسى وسى. بۇل ەكi روماندا وسى كiتاپقا كiردi. جالپى، مەنiڭ جازعان ءتورت رومانىم بار. ونىڭ بiرi - "دوم سكيتالتسا" دەپ اتالادى. ءار ادامنىڭ ءوز وتانى بولۋى كەرەك. نەمiس تiلiندە بۇل "ۇيسiزدەردiڭ ءۇيi" دەگەن ماعىنا بەرەدi. گەرمانيادا ءۇشiنشi رەت شىعايىن دەپ وتىر. مەنiڭ شىعارمالارىمدا جالعىز نەمiس ايتىلمايدى، ورىس، قازاق، نەمiس ۇشەۋi قاتار جۇرەدi. مەنi اۋدارۋدىڭ ءوزi قيىنداۋ. قازاقتىڭ پروبلەماسى ورىسشا ايتىلادى، اراسىندا نەمiسشە دە جۇرەدi. سوڭعى رومانىم "زوۆ" روللان سەيسەنباەۆتىڭ "امانات" دەگەن جۋرنالىندا باسىلىپ شىعاتىن بولدى. سوسىن بۇل كiتاپقا "كازاحسكوە سلوۆو" دەگەن مەنiڭ زەرتتەۋ ەڭبەگiم دە ەنiپ وتىر. وندا قازاق تiلiنiڭ بايلىعى، تiلدiك قۇندىلىعى تۋرالى ايتىلادى. وسى ەسسەم كiتاپقا ات بەرiپ وتىر. سوسىن "اۋىل" دەيتiن ەسسەم بار ەدi. سول دا ەنiپتi. ءوزiم اۋىلدا ءوستiم، قازاقتىڭ مەكتەبiن بiتiردiم، اۋىلدىڭ تiرلiگiن ءسوز قىلام.
- سول ءوزiڭiز وسكەن اۋىلعا ءالi بارىپ تۇراسىز با؟
- سوڭعى رەت الپىسقا تولعانىمدا بارعام. ودان بەرi ون بەس جىلداي بولىپتى. اۋىلعا بارعان ەمەسپiن. بiراق، اۋىلمەن قارىم-قاتىناسىم بار. اۋىلدان ادامدار دا كەلiپ تۇرادى.
- اۋىل تۋرالى جازعاندارىڭىزدىڭ كوبi سول ەلدەن كەلگەن ادامداردان ەستiگەندەرiڭiز بويىنشا جازىلا ما؟
- ەستiگەندە دە، سول باياعى ءوزiم كورگەن اۋىل تۋرالى تۇيسiگiم عوي. اۋىلدى ءتاۋiر بiلەم. مەنiڭ نەگiزگi تiرەگiم دە - اۋىل. ىلعي ايتىپ تا جۇرەم. مەنi ادام قىلعان اكە-شەشەم، قازاقتىڭ اۋىلى، سوسىن كiتاپ. مەنiڭ ءۇش تۇعىرىم وسى. سول كەزدەگi اۋىلدى بiلەم. مەنiڭ اۋىلىم عانا ەمەس، دوستارىمنىڭ اۋىلىن دا جاقسى بiلەم. ول اۋىلداردىڭ قانداي جاعدايعا تۇسكەنiن دە بiلەم. كەشە سiزدەردiڭ گازەتتەرiڭiزدە توقتاردىڭ سۇحباتى شىعىپتى. ول اۋىل تۋرالى وتە جاقسى ايتىپتى. ەكەۋمiزدiڭ اۋىل تۋرالى كوزقاراسىمىز سايكەس كەلەدi ەكەن. مەنiڭ دە اۋىلعا دەگەن قۇشتارلىعىم، ماحابباتىم - وسى "اۋىل" دەيتiن ەسسەمدە ايتىلادى. سوسىن "كازاحسكوە سلوۆو" جيناعىنا ەنگەن دۇنيەلەرiمنiڭ بiرi - "ۆولنىە ستروكي". بۇل جاڭاعى وزiڭە ايتقان "پلەتەنە چەپۋحي". ولار ونىڭ اتىنان سەسكەنiپ قالىپتى. "ايتىپ جۇرگەندەرiڭiزدiڭ ءبارi كۇردەلi ماسەلەلەر، ءسويتiپ وتىرىپ ونى "چەپۋحا" دەسەڭiز، جۇرت تۇسiنبەي قالار، اتىن وزگەرتەيiك" دەگەن سوڭ، اتىن وزگەرتتiك. ايتپەسە، ماعان ۇنايتىنى - "پلەتەنە چەپۋحي". بۇل كiتاپتىڭ "كازاحسكوە سلوۆو" دەگەن اتى باس كەزiندە ونشا ماعان ۇناي قويمادى. كوركەم شىعارمالارىم بار، ەسسەلەرiم بار، اتىن باسقاشا قويساق دەگەن ويىم بولدى. جۇرتتى قىزىقتىرۋعا، قازاقتاردىڭ ىنتاسىن اۋدارۋعا وسى اتى دۇرىس بولار دەگەن سوڭ، سوعان كوندiم. بiراق، "كازاحسكوە سلوۆو" تار سياقتى كورiنەدi.
- اياسى تار دەيسiز عوي.
- ءيا، اياسى تار سياقتى. ايتپەسە، مۇندا جازىلعانداردىڭ ءبارi سول قازاق تiلi جونiندە، قازاقتىڭ مادەنيەتi, قازاقتىڭ ادەبيەتi جونiندە. قازاقتىڭ مەنتاليتەتi دەيمiز عوي. جالپى، مەنتاليتەت دەگەنiمiزدiڭ ءوزi نەمiستiڭ ءسوزi...
- مۇمكiن، بولمىسى دەگەن دۇرىس شىعار...
- مۇمكiن، قازاقتىڭ بولمىسى دەگەنiمiز دۇرىس سياقتى. سول جونiندە وي ايتادى. بۇكiل جازعاندارىمنىڭ ءبارiن جيناقتاپ، "كازاحسكايا مەنتالنوست" دەۋگە بولادى. "قازاقيا" دەپ قويسام دەگەن ەدiم. قازاقتارعا دا، ورىستارعا دا توسىن ەستiلەدi. تۇسiنiكسiزدەۋ، جۇرت ونى تۇسiنبەي قالۋى مۇمكiن. كiتاپقا العى ءسوز جازعان - ايتولقىن قۇرمانوۆا. مەنiڭ كiتابىمنىڭ بiرازىن وقىعان ەكەن. ويلارىن اشىق، ەركiن ايتا بiلگەن. كiتاپتىڭ رەداكتورى - ەرلان سەيتiموۆ دەيتiن جiگiت. وتە ساۋاتتى جiگiت ەكەن. كiتاپتان قاتە تابۋ مۇمكiن ەمەس. تاپساڭىز دا، بiرەۋ-ەكەۋ عانا. بۇگiنگi كۇندە جاقسى رەداكتور سيرەك كەزدەسەتiن بولدى عوي. رەداكتوردىڭ كوبi ساۋاتسىز، كوررەكتورلاردىڭ كوبi ساۋاتسىز. ساۋاتسىز زامانعا تاپ بولدىق. باسپاگەرلەرiمiز دە، جازۋشىلارىمىز دا، جۋرناليستەرiمiز دە وتە-موتە ساۋاتسىز. مەنiڭ جاس كەزiمدە ونداي ەمەس ەدi. وقۋ تومەندەپ كەتتi مە، زامان وزگەرiپ كەتتi مە، كiم بiلسiن؟!
- "پلەتەنە چەپۋحي" ەكi جىل بويى "تاسجارعان" گازەتiنە شىعىپ ءجۇر ەكەن. وزگە باسىلىمدارعا بەرگiڭiز كەلمەدi مە؟
- ءوزiمدi وپپوزيتسيونەرمiن دەپ ەسەپتەمەيمiن. وپپوزيتسيالىق گازەت، باسقا گازەت دەپ بولمەيمiن. ءبارi قازاقستاننىڭ قامىن ويلايتىن گازەتتەر دەپ قابىلدايمىن. ال "تاسجارعانعا" بەرۋiم، ول گازەتتەگiلەر ماعان حابارلاستى. بiر دۇنيەنiڭ بiر گازەتتە عانا شىققانىن ءتاۋiر كورەم. ەكi جىلداي بولدى، اپتا سايىن بەرiپ وتىرادى. ماعان سول ۇنايدى. Iشiندە تiستەپ الاتىن، شاعىپ الاتىن سوزدەرiم كەزدەسەدi. ەركiندەۋ اداممىن، ايتۋعا قۇقىعىم بار. كورگەن-بiلگەنiمدi جازام. مەملەكەتتiك باسىلىمعا مۇمكiن مۇنداي ويلارىم ۇنامايتىن شىعار. بiراق، مەن وزدەرi سۇراماعان گازەتكە بەرمەيمiن. ولار سۇراپ، ءنومiر سايىن بەرەيiك دەسە، قارسى بولماس ەدiم.
- باسىلىمداردا سiزدiڭ قيسايعان جەرلەرiڭiزدi تۇزەپ، كەسiپ، قىسقارتىپ بەرگەن جاعدايلار كەزدەستi مە؟
- وعان كونبەيمiن عوي. بiرنارسەنi وزگەرتكiسi كەلسە، حابارلاسىپ، ورتاق ويعا كەلەيiك دەيمiن. ەگەر ونداي جاعدايلار كەزدەسسە، ياعني مەنiڭ ماقالالارىمدى قىسقارتىپ، تۇزەپ جاتاتىن بولسا، كەلەسi جولى ول گازەتكە بەرمەۋگە تىرىسام. "تاسجارعان" مەنiڭ بiر ءسوزiمدi وزگەرتپەي بەرەدi. قالاي جازدىم، سول كۇيiندە بەرەدi.
- "كازاحسكوە سلوۆونى" جەكەمەنشiك باسپا شىعارىپ وتىر ەكەن. مەملەكەتتiك باسپالاردان ۇسىنىستار بولعان جوق پا؟
- "رازلاد" دەيتiن رومانىمدى ايتتىم. وندا اششى نارسەلەر كوپ-اق. بiراق، سول روماندى "جازۋشى" باسپاسى شىعاردى. مينيسترلiكتiڭ تاپسىرىسىمەن شىقتى. سول كiتاپ بiر ەمەس، ءۇش رەت شىقتى. ول روماندا ءومiردiڭ شىندىعى عوي. جازۋشىنىڭ كوزiمەن بەرiلگەن نارسە. بiرەۋدi جاعاسىنان الىپ، تابالاپ جاتقام جوق. كورگەن-بiلگەنiمدi جازدىم. "پلەتەنە چەپۋحي" العاش كiتاپ بولىپ شىققاندا قاسىم-جومارت توقاەۆقا جiبەردiم. ول كiسi ماعان "جاقسى ەكەن" دەگەن دۇرىس كوزقاراسىن بiلدiردi. يمانعالي تاسماعامبەتوۆ تە وقىپ، جاقسى پiكiرiن بiلدiرiپتi. جالپى، بيلiك باسىنداعىلار مەنiڭ شىعارمالارىمدى تۇسiنەتiن بولۋى كەرەك. قازاقستاننىڭ مادەنيەتiنە دە، ادەبيەتiنە دە بiراز سiڭiرگەن ەڭبەگiم بار. قوعامنىڭ جۇمىستارىنا دا ەڭبەگiم سiڭدi عوي دەپ ويلايمىن. ەندi 75-كە كەلگەنiمدە پiكiرiمدi جاسىرىپ جاتسام، وندا نەسiنە جازۋشى بولام. ءبارiن اشىق ايتۋ كەرەك. مەنiڭ تۇسiنiگiم سولاي. مەنiڭ اشىق ايتقانىم ۇنايتىن دا شىعار. ويتكەنi, پرەزيدەنتتiڭ ستيپەندياسىن الام. جاڭا جىلدا پرەزيدەنتتiڭ ءوزi قۇتتىقتايدى. دەمەك، مەنiڭ پiكiرiمە قۇلاق تۇرەتiن سياقتى.
قازاق تا قۋ حالىق قوي. ءوزiنiڭ ايتپاعانىن "بەلگەر ايتسىن" دەيتiن دە شىعار. ايتپەسە، مەنiڭ كورگەنiمدi ولار دا كورەدi, مەنiڭ ەستiگەنiمدi ولار دا ەستيدi عوي. بiراق وزدەرi ۇندەمەي جاتادى. "تەك جۇرسەڭ، توق جۇرەسiڭ" دەمەي مە؟ "بەلگەر باسقا اتانىڭ بالاسى عوي، سول ايتسىن" دەپ ماعان ايتقىزىپ قويادى. مەن دە حال-قادiرiمشە ايتقان بولام. جاڭاعى "پلەتەنە چەپۋحيدi" كەلەشەكتە دە جۇرگiزە بەرەم. كۇندەلiكتi ويلارىمدى سوعان ءتۇرتiپ وتىرام. جينالىستارعا، فورۋمدارعا مەنiڭ كوزقاراسىم ونشا دۇرىس ەمەس. ماعان سولار كەرەك ەمەس سياقتى كورiنەدi. حالىقتى الداۋدىڭ بiر ءتۇرi سياقتى. سوعان پiكiرلەرiمدi اشىق بiلدiرەم. قازiر ونداي جيىندارعا قاتىسپايتىن بولدىم. اسسامبلەيانىڭ وزiنەن دە كەتتiم. بiراق، بايقاپ جۇرەم، تەلەديداردان كورەم، گازەتتەن وقيمىن. حالىقتىڭ پiكiرiن بiلەتiن سياقتىمىن. قازiر سەنiڭ كوزقاراسىڭنان نە ويلاپ وتىرعانىڭدى سەزiپ وتىرمىن. سوندىقتان، ماعان ەشنارسە جاسىرىن ەمەس.
- "حالىقتىڭ پiكiرiن بiلەم" دەيسiز، سiزگە مۇڭىن، دەرتiن ايتىپ كەلەتiندەر كوپ پە؟
- وتە كوپ. بiر كۇنiم بوس وتپەيدi. كۇندەلiك جۇرگiزەم. سول كۇندەلiگiمە تاڭەرتەڭ تۇرعان بويدا نە iستەۋ كەرەكتiگiن جوسپارلام الام. كوپ اداممەن شوقاننىڭ ەسكەرتكiشiنiڭ قاسىندا كەزدەسەم. گەرمانيادان دا قارىم-قاتىناس كوپ. ماعان كەلەتiن ادام وتە كوپ. كوپتiگi سونداي، مەنiڭ ايەلiم كەيدە ماعان: ء"ۇيiمiز كونتورعا اينالىپ كەتتi" دەپ رەنجيدi. بايقادامدا ەكi جىلداي مۇعالiم بولدىم. سوندا وقىتقان شاكiرتتەرiم دە حابارلاسىپ جاتادى. كەيدە مەنi ارعىن، اتىعايدان دەپ جاتادى. كەيبiرi دۋلاتسىڭ دەيدi, ەندi بiرi تاعى بiر رۋدىڭ اتىن ايتىپ جاتادى. ول جاعىنان ماقتانۋىما بولادى. قازاقتاردىڭ ماعان دەگەن كوزقاراسى ەجەلدەن دۇرىس. ولار مەنi سىيلايدى، مەن ولاردى سىيلايمىن. سوندىقتان بۇل جونiندە ءوزiمدi شەتكەرi اداممىن دەپ ەسەپتەمەيمiن. مەنiڭ گەرمانياعا كەتپەۋiمنiڭ بiردەن-بiر سەبەبi دە وسى. ول جاقتا مەنiڭ ەشكiمگە كەرەگiم جوق. كوپتiڭ بiرiمiن. مۇمكiن، وندا تiرلiگiم الدەقايدا دۇرىس، كابينەتiم الدەقايدا كەڭ بولاتىن شىعار. بiراق، ول جەردە كەرەكتiگiم شامالى. مەنiڭ باقىتىمنىڭ ءوزi وسى. ادام كەرەكتiگiن سەزiنسە، ول باقىتتى ادام. سوسىن مەن كۇن سايىن جۇمىس iستەيمiن. جوسپار بويىنشا جۇرەم. ءالi سەگiز كiتاپ شىعارۋىم كەرەك ەكەن جوسپار بويىنشا. سونىمەن كەلە جاتىرمىن. "كازاحسكوە سلوۆو" 44-شi كiتاپ ەكەن. ەندi سەگiز كiتاپ شىعارسام، جوسپارىم ورىندالادى. ارعى جاعىندا رەتسەنزيا جازام، ۇساق-تۇيەك ماقالالار جازام، جۋرناليستەرگە پiكiرلەرiمدi ايتام. قالعان سەگiز كiتاپتى شىعارماي كەتۋگە بولمايدى. بۇل مەنiڭ قۇدايدىڭ الدىنداعى پارىزىم. ونى مiندەتتi تۇردە ورىنداۋىم كەرەك. جالپى، ماعان قۇدەكەڭنiڭ "قالامىڭدى تاستاعان كۇنi الىپ كەتەم" دەگەن ءسوزi بار. اۋرۋحانادا ينفاركت بولىپ جاتقانىمدا، سونداي ءۇن كەلدi. قازiر قولىمنان قالامىمدى تاستامايمىن. كۇن سايىن جازىپ وتىرام. جازۋشىلاردان ەرەكشەلiگiم دە شىعار، مەن بiر عانا جانردا جازبايمىن. جاس ۇلعايعان سايىن پروزا جازۋ قيىنداپ كەتەدi. پروزا جۇرمەسە، سىن جازام. سىن بولماي قالسا، ماقالا-ەستەلiك جازام. ول بولماسا، اۋدارمامەن اينالىسام. ول بولماسا، زەرتتەۋلەر جۇرگiزەم، تiپتi بولماسا كiتاپتار وقيمىن.
- قازiر ماعان سiز قازاقشا ويلارىڭىزدى جەتكiزiپ وتىرسىز. ال، شىعارمالارىڭىزدى ورىس تiلiندە جازاسىز...
- مەنiڭ جۇمىس تiلiم - ورىس تiلi.
- سوندا قازاقشا ويلاپ، ورىسشا جازاسىز با، الدە بiردەن ورىسشا ويلايسىز با؟
- مەنiڭ ءتاسiلiم بار. ەگەر ەرتەڭ ورىس تiلiندە شىعارما جازاتىن بولسام، وندا جاتار الدىندا بۋنيندi وقيمىن. سودان سانا-سەزiمiم ورىسشا قالىپتاسادى. قازاقشا پiكiر، ماقالا جازۋ كەرەك بولسا، اۋەزوۆتi, ايماۋىتوۆتى وقيمىن. تاڭەرتەڭ ويانعان بويدا، قازاق تiلiندە ەمiن-ەركiن ويلاۋعا مۇمكiندiگiم بار. ال، نەمiس تiلiندە حاتتارعا جاۋاپ جازۋعا، كiتاپتارعا رەتسەنزيا جازۋ كەرەك بولسا، توماس مانندى پاراقتايمىن، سوزدiكتەردi پاراقتايمىن. بۇكiل ويلارىمدى نەمiس تiلiنە كوشiرەم.
- گەرمانياعا جيi بارىپ تۇراسىز با؟
- سوڭعى رەت 1998 جىلى بارعام. ودان كەيiن بارعان ەمەسپiن. سول جىلى قازاق مادەنيەتiنiڭ ون كۇندiگi بولدى. كوپ ماعلۇمات الدىم، كوپ نارسە كوردiم. بiر قارىنداسىم سوندا تۇرادى. جيەندەرiم دە بار.
- جالپى، ول جاقتاعىلار سiزدi نەمiس دەپ قابىلداي ما، الدە قازاق دەپ پە؟
- ول جەردە تۋىستارىمنىڭ ءوزi 60-70 ادام بولۋى كەرەك. ولاردىڭ ءبارi گەرماندىق نەمiستەر ەمەس، وسى جاقتان كوشiپ بارعان نەمiستەر. رەسەيلiك، قازاقستاندىق نەمiستەر. ولار ماعان ۇلكەن ابىرويمەن قارايدى. وزدەرi ايتپايدى، بiراق ولاردىڭ بەلگەر نەمiستەن گورi قازاققا ساتىلىپ كەتتi مە، قازاقتارعا جاقىنداۋ ما دەگەن ويلارى بار ەكەنiن سەزەم. ويتكەنi, مەنiڭ شىعارمالارىمدا قازاق تاقىرىبى كوپ كەزدەسەدi. ولاردىڭ ۇعىمىندا مەن ماۋگلي سياقتىمىن.

گۇلزينا بەكتاسوۆا

«تۇركىستان» گازەتى» 2 شىلدە 2009 جىل