ەلىمىزدە بارلىق بانك وپەراتسيالارىن، ونىڭ ىشىندە جەكە تۇلعالاردىڭ دەپوزيتتەرىن قابىلداۋ، بانك شوتتارىن اشۋ جانە جۇرگىزۋگە ليتسەنزيا العان ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ بارلىعى دەپوزيتتەرگە مىندەتتى كەپىلدىك بەرۋ جۇيەسىنە (جۇيە) قاتىسۋعا مىندەتتى. ەكى يسلام بانكى - «Al Hilal» مەن «زامان-بانكتى» قوسپاعاندا بۇل جۇيەگە قازىرگى ساتتە 23 بانك كىرەدى. جۇيەگە قاتىسۋشى بانكتەردىڭ وزەكتى ءتىزىلىمى قازاقستاننىڭ دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورىنىڭ (قور) سايتىندا قولجەتىمدى.

جۇيەگە قاتىسۋشى قانداي دا ءبىر بانك قارجىلىق داعدارىسقا ۇشىراپ، بارلىق بانك وپەراتسيالارىن جۇرگىزۋ ليتسەنزياسىنان ايىرىلسا جانە ونى ساتىپ الاتىن بانك تابىلماسا، قور ونىڭ سالىمشىلارى – جەكە تۇلعالار مەن دارا كاسىپكەرلەر الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الادى. ءسويتىپ كەپىلدەندىرىلگەن دەپوزيتتەر بويىنشا كەپىلدى وتەم سومالارىن كونكۋرستىق نەگىزدە تاڭداپ الىنعان اگەنت بانك (اگەنت بانكتەر) ارقىلى تولەيدى. ال ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان بانكتىڭ سالىمشىلارى كەپىلدىك بەرىلگەن وتەمدى الۋ ءۇشىن اگەنت بانكتىڭ بولىمشەسىنە تىكەلەي بارىپ، جازباشا تۇردە ءوتىنىش بەرەدى. بۇل جەردە ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان «Tengri Bank» اق پەن «AsiaCredit Bank (ازياكرەديت بانك)» اق سالىمشىلارىنا وتەم تولەپ جاتقان «ەۋرازيالىق بانك» اق كارانتيندىك شارالارعا بايلانىستى جانە كەزەككە تۇرۋدى ازايتۋ ماقساتىندا وتەم سوماسىن تەكسەرۋ، وتەم الۋعا ءوتىنىش بەرۋ جانە سول وتەمدى الۋ مۇمكىندىگىن قاشىقتان، ياعني ءوز سايتى ارقىلى دا جۇزەگە اسىرىپ جاتقاندىعىن ايتا كەتكەن ءجون.

سالىمشىنىڭ وتەم الۋ قۇقىعى راستالعان سوڭ، وعان تيەسىلى وتەم اقشا ءوتىنىشى مەن راستايتىن قۇجاتتارى كەلىپ تۇسكەن كۇننەن باستاپ 5 جۇمىس كۇنى ىشىندە تولەنەدى.

سالىمشىلار وزدەرىنە تيەسىلى اقشانى وتىنىشتە كورسەتىلگەن تاسىلدەر بويىنشا: قولما-قول اقشامەن الۋعا، باسقا بانككە اۋدارۋعا نەمەسە وسى بانكتە جاڭا دەپوزيتكە سالۋعا قۇقىلى.

كەپىلدى وتەم بەلگىلى ءبىر شەكتەن اسپايدى. ونىڭ كولەمى سالىمنىڭ ءتۇرى مەن ۆاليۋتاسىنا تىكەلەي بايلانىستى. دالىرەك كەپىلدىك سوماسى:

• شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى دەپوزيتتەردىڭ بارلىق ءتۇرى بويىنشا – 5 ميلليون تەڭگەدەن;
• جيناق سالىمنان باسقا، تەڭگەدەگى مەرزىمسىز جانە مەرزىمدى سالىمدار، تولەم كارتوچكالارى مەن اعىمداعى شوتتار بويىنشا – 10 ميلليون تەڭگەدەن;
• تەڭگەدەگى جيناق سالىمدار بويىنشا – 15 ميلليون تەڭگەدەن اسپايدى.

ەگەر سالىمشىنىڭ ءبىر بانكتە ءتۇرى مەن ۆاليۋتاسىنا قاراي ءارتۇرلى بىرنەشە دەپوزيتى بار بولسا، ولار بويىنشا تولەنەتىن ەڭ جوعارى جيىنتىق سوما – 15 ميلليون تەڭگە.

وتەم اقشا بانك ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان كۇنگە دەيىن ەسەپتەلگەن سىياقىمەن بىرگە تولەنەدى. ياعني، قور بانك ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان كۇنگە دەيىن ەسەپتەلگەن سىياقىلاردىڭ ساقتالۋىنا دا كەپىلدىك بەرەدى. بۇل نورما 2020 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قولدانىلادى. بۇعان دەيىن قور كەپىلدىگى تەك كاپيتالداندىرىلعان سىياقىلارعا عانا قولدانىلىپ كەلگەن بولاتىن.

شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى سالىمداردىڭ وتەم اقشاسى بانك ليتسەنزياسىنان ايىرىلعان كۇنگى ايىرباس باعامى بويىنشا تەڭگەمەن ەسەپتەلەدى. سونىمەن قاتار سالىمشى ءبىر ەمەس بiرنەشە بانكتە دەپوزيتتەر اشقان جاعدايدا كەپىلدى وتەم اقشا ءاربiر بانك بويىنشا جەكە-جەكە تولەنەدى. سايكەسىنشە سالىمشى ءاربىر بانك بويىنشا سالىمدارىنىڭ ءتۇرى مەن ۆاليۋتاسىنا قاراي 15 ميلليون تەڭگەگە دەيىن كەپىلدىك بەرىلگەن وتەم الا الادى. بۇل رەتتە شەتەل ۆاليۋتاسىنداعى دەپوزيتتەر بويىنشا كەپىلدىك بەرىلگەن وتەم - 5 ميلليون تەڭگەدەن اسپايتىندىعىن ەسكە سالامىز.

ايتا كەتەلىك، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناقتارى جۇيەسىندەگى سالىمدار مەن مەملەكەتتىك سىيلىقاقى قاراستىرىلعان ءبىلىم بەرۋ سالىمدارى دا كەپىلدىك بەرىلگەن دەپوزيتتەر قاتارىنا كىرەدى.

قور تاراپىنان كەپىلدىك بەرىلمەيتىن سالىمدار دا بار. اتاپ ايتار بولساق، ولار: دەپوزيتتىك سەرتيفيكاتتار، يسلام بانكتەرىندەگى سالىمدار، جەكە تۇلعالاردىڭ مەتالل شوتتارى، بانك ۇياشىقتارىندا ساقتالۋدا جاتقان اقشالار مەن قۇندى زاتتار جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ دەپوزيتتەرى.

ەگەر سالىمشىنىڭ بانكتەگى دەپوزيتىندە كەپىلدىك بەرىلگەن شەكتى سومادان ارتىق اقشاسى بولسا، بۇل اقشا تاراتىلاتىن بانكتىڭ اكتيۆتەرى مەن مۇلىكتەرىن ساتۋدان تۇسكەن قاراجات ەسەبىنەن وتەلەدى. بۇل مىندەتتەمە قورعا ەمەس، تاراتىلاتىن بانكتىڭ تاراتۋ كوميسسياسىنا جۇكتەلەدى. كوميسسيا بانكتى ماجبۇرلەپ تاراتۋ تۋرالى سوت شەشىمى زاڭدى كۇشىنە ەنگەن كۇنى تاعايىندالادى.

سالىمشىلار، ياعني جەكە تۇلعالار مەن دارا كاسىپكەرلەر كەپىلدىك بەرىلگەن سومادان ارتىق اقشالارىن الۋ ءۇشىن وسى تاراتۋ كوميسسياسىنا كەلىپ ءوتىنىش بەرۋلەرى كەرەك. ءوتىنىش بەرۋ مەرزىمى بانكتى ماجبۇرلەپ تاراتۋ تۋرالى حابارلاندىرۋ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا، ونىڭ ىشىندە مەرزىمدى باسپاسوزدە جاريالانعان كۇننەن باستاپ ەسەپتەلەدى جانە كەمىندە كۇنتىزبەلىك 60 (الپىس) كۇندى قۇرايدى. ءوتىنىش بەرۋ ءتارتىبى، بايلانىس تەلەفوندارى مەن مەكەنجاي تۋرالى حابارلاما تاراتىلاتىن بانك پەن قور سايتىندا جاريالانادى.

ايتا كەتەلىك، اتالعان مەرزىم ىشىندە ءوتىنىش بەرە الماعان سالىمشىلار ءۇشىن الاڭداۋعا نەگىز جوق. ويتكەنى تاراتۋ كوميسسياسى جەكە تۇلعالاردىڭ بانك شوتتارىنداعى كەپىلدىك بەرىلگەن سومادان ارتىق اقشالارىن كرەديتورلار تالاپتارىنىڭ تىزىلىمىنە ءوزى دەربەس تۇردە ەنگىزەدى. ءسويتىپ ءاربىر جەكە تۇلعا كرەديتورعا، ونىڭ تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋ بويىنشا كەزەكتىلىكتى كورسەتە وتىرىپ، جازباشا تۇردە حابارلاما جىبەرەدى.

تاراتۋ كوميسسياسى تاراتىلاتىن بانكتىڭ فيليالدارىندا ورنالاسادى. بانكتىڭ اكتيۆتەرى مەن مۇلىكتەرىن ساتۋدان تۇسكەن اقشا كرەديتورلارعا جەتكەنىنشە كەزەكپەن تولەنەدى. جالپى ون كەزەكتىلىك بار. سالىمشىلار اقشالارىن ءتورتىنشى كەزەكپەن الادى. ءار كەزەكتىڭ تالابى الدىڭعى كەزەكتىڭ تالاپتارى تولىق قاناعاتتاندىرىلعاننان كەيىن بارىپ ورىندالادى.

كرەديتورلاردىڭ تالاپتارى ولاردىڭ كەلىسىمىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا قايشى كەلمەيتىن تاسىلدەرمەن، ونىڭ ىشىندە اقشالاي نىساندا جانە (نەمەسە) مۇلىكتى زاتتاي بەرۋ ارقىلى قاناعاتتاندىرىلۋى مۇمكىن.

ءبىر كەزەكتەگى كرەديتورلاردىڭ تالاپتارىن قاناعاتتاندىرۋ بارىسىندا بانكتىڭ اقشاسى جانە (نەمەسە) وزگە دە مۇلكى وسى كەزەكتەگى كرەديتورلاردىڭ اراسىندا قاناعاتتاندىرىلۋعا ءتيىستى تالاپتار سوماسىنا سايكەستەندىرىلىپ، ءبىر مەزگىلدە ۇلەستىرىلەدى.

Abai.kz