28 ءساۋىر دۇنيە جۇزىلىك ەڭبەكتى، ەڭبەككەرلەردى قورعاۋ كۇنى ەكەن. دۇنيە ءجۇزى ەلدەرىنىڭ ەڭبەككەرلەرىنىڭ قۇقىعىن قورعايتىن حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمى دەگەن ارنايى مەكەمە بار (International Labour Organization, ILO). مىنە، اتالمىش ۇيىمنىڭ باستاماسىمەن ءار جىلدىڭ 28 ءساۋىرى - دۇنيە جۇزىلىك ەڭبەكتى قورعاۋ كۇنى رەتىندە اتالىپ وتىلەدى.

العاش رەت 2003 جىلى باستالعان. ماقساتى دا تۇسىنىكتى. ول – دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭبەكتى، ەڭبەككەرلەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ، جۇمىس ورىندارىندا جازاتايىم جاعدايلاردىڭ نەمەسە كاسىبي اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا سەپتەسۋ، سونىمەن قاتار، ەڭبەكتى قورعاۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.

بۇل كۇن – اۋەلى اقپاراتتىق-اگيتاتسيالىق ماڭىزعا يە. اتالمىش كۇننىڭ (بۇكىل الەمدىك ەڭبەكتى قورعاۋ كۇنى) 1989 جىلى امەريكاندىق جانە كانادالىق ەڭبەككەرلەر تاراپىنان باستالعان ەكەن. اقش جانە كانادا جۇمىسكەرلەرى 1989 جىلى جۇمىس ورىندارىندا جاراقات العان، جارىم-جان بولعان جانە قازا تاپقان ارىپتەستەرىن ەسكە الۋ ماقساتىندا العاش رەت وسى شارانى وتكىزگەن. مىنە، سول ءبىر ەسكە الۋ كۇنىنەن باستالعان يدەيا كەيىن كەلە بۇكىلالەمدىك سيپاتقا يە بولىپ، 2003 جىلدان باستاپ ارنايى اتالىپ وتىلەتىن بولعان.

ال 2020 جىلى دۇنيە جۇزىلىك ەڭبەكتى، ەڭبەككەرلەردى قورعاۋ كۇنىنىڭ باستى تاقىرىبى - «پاندەميانى توقتاتۋ: جۇمىستاعى قاۋىپسىزدىك پەن دەنساۋلىق ادام ءومىرىن ساقتاپ قالادى»، - دەپ جاريالانعان.

كەشە، 27 ءساۋىر كۇنى قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ ەلىمىزدەگى جۇمىس بەرۋشىلەرگە، كاسىپوداقتار مەن ەڭبەك ۇجىمدارىنا ۇندەۋ جاساپ، «قاۋىپسىز ەڭبەك» ۇرانىمەن ءىس-شارالار وتزكىزۋگە شاقىرعان. سونىمەن قاتار، مينيستر نۇرىمبەتوۆ ەلىمىزدەگى ەڭبەك ۇجىمدارىن «Vision Zero» نولدىك جاراقاتتانۋ تۇجىرىمداماسىنا قوسىلۋعا شاقىردى.

دۇنيە جۇزىلىك ەڭبەك ۇيىمى الەم ەلدەرى بويىنشا ەڭبەكتى قورعاۋ سالاسىنداعى اۋقىمدى پروبلەمالاردىڭ ازايماي تۇرعانىن ايتقان. ونداعى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جىل سايىن الەمدە 2 ميلليوننان استام ادام جۇمىس ورنىندا قازا تاۋىپ، 270 ميلليون جازاتايىم جاراقات پەن 160 ميلليون كاسىبي اۋرۋلار تىركەلەدى ەكەن. ال تمد ەلدەرىندە جىل سايىن 12 ميلليونعا تارتا ادام وندىرىستەگى جازاتايىم جاعدايلاردىڭ قۇربانى بولادى ەكەن. بۇنىڭ باستى سەبەبى – ەڭبەكتى قورعاۋ ستاندارتتارىنىڭ دۇرىس ساقتالماۋى. سونىڭ سالدارىنان،  جىل سايىن جاھاندىق ەكونوميكاعا 4 پايىز ءجىو كولەمىندە شىعىن كەلۋدە.

قازاقستان كاسىپوداقتارى فەدەراتسياسىنىڭ دەرەكتەرىنە كوز جۇگىرتسەك، قازاقستاندا كاسىپورىنداردا جىل سايىن 1300-دەن استام جۇمىسكەر وندىرىستىك جاراقات الادى ەكەن. ال بىلتىرعى جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىنداعى مالىمەت بويىنشا، جۇمىس ورىندارىندا وندىرىستىك جاراقاتتار مەن ءتۇرلى زالارداردان زاردەپ شەككەن ەڭبەككەرلەر سانى 350 ادامعا جۋىقتاعان.

2019 جىلعى دەرەك. ەلىمىزدە زياندى جانە قاۋىپتى ەڭبەك جاعدايىندا 370 مىڭنان اسا ادام جۇمىس ىستەگەن. سونىڭ ىشىندە: شۋ مەن ءدىرىل قۋاتى جوعارى جاعدايدا - 45,9%، جوعارى گازدى جانە شاڭدانۋى جوعارى جۇمىس ورىندارىندا - 32,6% ادام جۇمىس ىستەگەن. بۇل ەلىمىزدەگى جۇمىسكەرلەردىڭ ءاربىن ەكىنشىسى دەگەن ءسوز. ارنايى ساۋالناماعا قاتىسقان 94 مىڭعا جۋىق ادامنىڭ 5,6%-ى اۋىر دەنە ەڭبەگىمەن اينالىسقان. سونداي-اق، وتكەن جىلى ەلىمىز بويىنشا 676 مىڭ جۇمىسكەر زياندى ەڭبەك جاعدايىندا جۇمىس ىستەگەنى ءۇشىن 128 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە وتەماقى العان.

ءوز ۇندەۋىندە قر ەڭبەك ءمينيسترى ءبىرجان نۇرىمبەتوۆ بيىل ەلىمىز بويىنشا ۇزىن-سانى 255 مىڭ ادامدى جۇمىسپەن قامتۋ جوسپارلانىپ وتىرعانىن ايتقان. بۇل ءىس 2020-2021 جىلدارعا ارنالعان جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى.

«ۇكىمەتتە جۇمىس ورىندارىنداعى وندىرىستىك جاراقاتتانۋدى، ەڭبەك جاعدايلارىنداعى زياندى جۇمىس ورىندارىنىڭ سانىن ازايتۋ كوزدەلگەن. ۇكىمەتتىڭ ارنايى قاۋلىسى بار. ول ءۇشىن 2019 جىلى «ءوندىرىستىڭ جاراقاتتانۋدى جانە ەڭبەك جاعدايلارى زياندى جۇمىس ورىندارىن ازايتۋ» تۋرالى 2019-2023 جىلدارعا ارنالعان جول كارتاسى بەكىتىلگەن.

سونىمەن قاتار، ەڭبەك ۇجىمدارىندا ەڭبەكتى قورعاۋدى باسقارۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ دە جوسپارلانىپ وتىر. اتالمىش ماقساتتى قامتيتىن ەڭبەك ماسەلەلەرى جونىندەگى زاڭ جوباسى پارلامەنت سەناتىنىڭ قاراۋىندا. زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن، جۇمىسشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعىنىڭ ساقتالۋى، جۇمىستاعى قاۋىپتى فاكتورلاردىڭ اسەرىن انىقتاۋ ءۇشىن ولاردان تۋىندايتىن تاۋەكەلدەردى تالداۋعا نەگىزدەلەتىن ەڭبەكتى قورعاۋدى باسقارۋ تەتىگى ەنگىزىلەتىن بولادى»، – دەيدى مينيستر نۇرىمبەتوۆ.

Abai.kz