قازىر ءتىل تۋرالى نە ايتساق تا، نە جازساق تا قولعا ۇستار ناتيجەنى كورەر، كورسەتەر كەزەڭ تۋدى. مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مۇنداي ۇزاق مەرزىمدى ەۆوليۋتسياسىن بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرگە سۇيەنىپ، وبەكتيۆتى تۇردە دالەلدەۋگە دە بولار. بىراق سول ۇزاق مەرزىمنىڭ دە بىتەتىن ۋاقىتى كەلگەن سىڭايلى. ونى ءبىز پرەزيدەنتىمىز بەن ۇكىمەتتىڭ سوڭعى كەزدەگى قابىلداعان قۇجاتتارىنان كورىپ وتىرمىز. ولاردىڭ ەڭ سوڭعىلارى - "تىلدەردى قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى" جانە پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل باعىتىنداعى تۇجىرىمدارى. ءبىر كوڭىلگە مەدەۋ تۇتاتىنىمىز، باعدارلامادا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى وركەندەتۋ باعىتىندا كوپتەگەن جاندى ماسەلەلەر كۇن تارتىبىنە قويىلعان. سونىمەن قاتار، كەيىنگى جىلدارداعى پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋلارىندا «مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن مەكتەپ تۇلەكتەرىنىڭ ۇلەسىن 100 پايىزعا دەيىن ۇلعايتۋ» كوزدەلدى. بۇل دا ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ يىعىنا ارتىلىپ وتىرعان وراسان زور مىندەت دەسە بولادى. قازاقستانداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن 7576 مەكتەپتىڭ 1591-ءى ورىس تىلىندە، 2089-ى (30 پايىزى) ارالاس مەكتەپ ەكەن. وسى ارالاس مەكتەپتەگى قازاق بالالارىنىڭ سويلەسۋدەگى قولدانىس ءتىلى - ورىس ءتىلى ەكەنىن دالەلدەۋ قاجەت بولماس.

قازىر ءتىل تۋرالى نە ايتساق تا، نە جازساق تا قولعا ۇستار ناتيجەنى كورەر، كورسەتەر كەزەڭ تۋدى. مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدىڭ مۇنداي ۇزاق مەرزىمدى ەۆوليۋتسياسىن بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرگە سۇيەنىپ، وبەكتيۆتى تۇردە دالەلدەۋگە دە بولار. بىراق سول ۇزاق مەرزىمنىڭ دە بىتەتىن ۋاقىتى كەلگەن سىڭايلى. ونى ءبىز پرەزيدەنتىمىز بەن ۇكىمەتتىڭ سوڭعى كەزدەگى قابىلداعان قۇجاتتارىنان كورىپ وتىرمىز. ولاردىڭ ەڭ سوڭعىلارى - "تىلدەردى قولدانۋ مەن دامىتۋدىڭ 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى" جانە پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل باعىتىنداعى تۇجىرىمدارى. ءبىر كوڭىلگە مەدەۋ تۇتاتىنىمىز، باعدارلامادا مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى وركەندەتۋ باعىتىندا كوپتەگەن جاندى ماسەلەلەر كۇن تارتىبىنە قويىلعان. سونىمەن قاتار، كەيىنگى جىلدارداعى پرەزيدەنتتىڭ حالىققا جولداۋلارىندا «مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرگەن مەكتەپ تۇلەكتەرىنىڭ ۇلەسىن 100 پايىزعا دەيىن ۇلعايتۋ» كوزدەلدى. بۇل دا ءبىلىم مينيسترلىگىنىڭ يىعىنا ارتىلىپ وتىرعان وراسان زور مىندەت دەسە بولادى. قازاقستانداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن 7576 مەكتەپتىڭ 1591-ءى ورىس تىلىندە، 2089-ى (30 پايىزى) ارالاس مەكتەپ ەكەن. وسى ارالاس مەكتەپتەگى قازاق بالالارىنىڭ سويلەسۋدەگى قولدانىس ءتىلى - ورىس ءتىلى ەكەنىن دالەلدەۋ قاجەت بولماس.
مۇنىڭ ءوزى كۇن ساناپ ارالاس مەكتەپتەن ارىلۋ قاجەتتىگى تۋىنداپ وتىرعانىن كورسەتەدى. ەكىنشىدەن، قازاق وتباسىلارىنىڭ ءوز بالالارىن تەك قانا قازاق مەكتەبىنە بەرۋلەرى جونىندە قىرۋار جۇمىس جۇرگىزۋ قاجەت. سولاردىڭ ءبىرى - اتا-انالار اراسىندا ۇزدىكسىز ءتۇسىندىرۋدى قولعا الۋ كەرەك. ءتىپتى، ءبىر كەزدەردەگى شونا سماحانۇلىنىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن پايدالانسا دا ابەستىگى جوق. ماسەلەن، ءبىزدىڭ جاڭاوزەندە حالىقتىڭ ءجۇز پايىزى دەرلىك - قازاقتار. سوعان قاراماستان، 1 ونجىلدىق جانە 1 باستاۋىش ورىس مەكتەبى بار. ونجىلدىق مەكتەپتە وقيتىنداردىڭ - 86,5 پايىزى، باستاۋىش مەكتەپتە وقيتىنداردىڭ 93 پايىزى - قازاق بالالارى. ءتىپتى، قازاق بالاباقشالارىنىڭ اراسىندا اشىلعان ورىس توپتارى دا ۇشىراسىپ قالادى. بۇل ماسەلەلەردى جوعارىدا اتالعان قۇجاتتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ شەشۋگە بولادى دەپ ويلايمىن.
باعدارلامانىڭ ماڭىزدى تۇستارىنىڭ ءبىرى - "مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋشى ادامنىڭ بەدەلدى ء("ساندى") بەينەسىن قالىپتاستىرۋ" دەگەن جەرى. ءبىز كەشەگى كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ ارقاسىندا قازاقتىعىمىزعا «ۇيالدىق ەمەس پە»، ول اۋرۋدان ءالى دە قۇلان-تازا ارىلا قويعان جوقپىز. بىراق، بۇل مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋشى جاننىڭ بەدەلدى «ءساندى» بەينەسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن قانداي شارالار ىسكە اسىرىلماق؟ مەنىڭ ويىمشا، ولار:
- لاۋازىمدى جانە جوعارعى جالاقىلى ورىندارعا قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەردى قابىلداماۋ;
- قازاقى مامانداردى ماتەريالدىق، مورالدىق تۇرعىدان كوتەرمەلەۋ;
- بارلىق وقۋ، قىزمەت تۇرلەرىندە قازاق تىلىنەن ەمتيحان الۋ;
- يدەولوگيالىق، مادەني ورىندارعا قازاق ماماندارىن كوبىرەك تارتۋ;
- بارلىق جۇمىسقا كىرۋشى ادامداردان قۇجاتتاردى تەك قازاق تىلىندە قابىلداۋ، ت.ب.
سونىمەن بىرگە، ءبىز قازىرگە دەيىن مەملەكەتتىك ءتىلدى قورلاۋعا بارعانداردىڭ بەتتەرىنە جەل بولىپ تيە الماي كەلەمىز. سەبەبى - ولاردى تارتىپكە شاقىراتىن تەتىك بولمادى. ال مىنا باعدارلامادا بۇل ءۇشىن «جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ تۇرعىسىنان نورماتيۆتىك قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرۋ تالاپ ەتىلەدى" دەگەن جولدار بار ەكەن. وسى قۇجات بويىنشا ءتيىستى ورىنداردىڭ، ۇيىمداردىڭ ازاماتتاردىڭ قىزمەتى قاداعالانسا دەيسىڭ. سوندىقتان، بۇل باعدارلامانىڭ ورىندالىسىن جۇيەلى تۇردە تەكسەرۋ قاجەت.
شىنىن ايتساق، مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىندە وزگە ۇلتتى كىنالاۋىمىز ورىنسىز. قازاقشا بىلمەيتىن قازاقتارعا تالاپتى كۇشەيتكەن ءجون. قازاقشا جاقسى سويلەپ-جازا بىلمەيتىن قازاقتارعا جوعارعى قىزمەت ۇسىنباۋ قاجەت.
تاعى ءبىر ماسەلە. قازىردىڭ وزىندە ەلىمىزدە كاسىپكەرلەردىڭ ۇلەس سالماعى كۇننەن-كۇنگە وسۋدە. بۇل، ارينە، يگى قۇبىلىس. باعدارلامادا ولاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىل باعىتىنداعى مىندەتتەرى جونىندە ەشتەڭە جوق. كاسىپكەرلەر، ءىرى-ءىرى اكتسيونەرلىك قوعامدار مەن كومپانيالار مەملەكەتتىك تىلدەن شەت قالاتىن بولسا، قازاقشامىزدىڭ مەملەكەتتىك دارەجەگە كوتەرىلۋى نەعايبىل.
ماسەلەن، كۇنى بۇگىن قوعامدىق ورىنداردىڭ، ءتىل مەن مادەنيەتكە جاۋاپتى مەملەكەتتىك بولىمدەردىڭ پروكۋروردىڭ رۇقساتىنسىز كاسىپكەرلەردىڭ ءتىل ماسەلەسىن تەكسەرۋىنە، زەرتتەۋىنە قۇقىقتارى جوق. وسى جاعدايدىڭ رەتتەلگەنى دۇرىس.
بايبازار ەرباقى،
جاڭاوزەن قالالىق
"قازاق ءتىلى" ۇيىمىنىڭ توراعاسى
ماڭعىستاۋ وبلىسى
«انا ءتىلى» گازەتى