اكادەميك عاريفوللا ەسىم وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، بعم ءمينيسترى  ا. ايماعامبەتوۆكە "اراب ءتىلىن مەكتەپتەن باستاپ وقىتايىق" دەگەن ۇندەۋ جاريالاپتى. ياعني، قازىرگى ۇشتىلدىلىك باعدارلاماسىن "تورتىلدىلىككە" كوشىرۋ قاجەت دەگەن باعىتتا.

وتكەن جىلدارى د.نازارباەۆانىڭ "قىتاي ءتىلىن ۇيرەنۋ كەرەك" دەگەنىن ەسكەرسەك، وندا ءبىزدىڭ بالالار "بەستىلدىلىك" فورماتىنا كوشۋى كەرەك بولادى ەكەن...

ونىڭ ار جاعىندا تاعى قاي تىلدەر كەزەكتە تۇر دەپ ويلاناسىڭ كەيدە...

بۇل جاقسى ما، الدە، ءبىز بالانىڭ جەتىلمەگەن پسيحولوگياسىن ۇرلەمەلى شار دەپ ويلاۋىمىزدىڭ كورىنىسى مە؟

(شار دا جارىلادى عوي بىراق)...

ەندى عارەكەڭنىڭ ۇسىنىسىنا قايتا ورالايىق:

كوممەنتتەردى قاراسام، كەي ادامدار ماسەلەنىڭ ءمانىسىن دە تۇسىنبەي جازادى ەكەن،

مىسالى "اتا بابامىز ارابشا وقىدى" دەيدى. ولار ءتىل مەن تاڭبانى اجىراتا الماي وتىرىپ، وزدەرىنشە وي ايتپاق بولادى...

اتا بابىمىز لاتىن، سوسىن كيرريليتسا ەنگەنگە دەيىن اراب قارپىن پايدالاندى. بىراق، قازاق تىلىندە. كەز كەلگەن ءتىلدى جۇزدەگەن تاڭبامەن جازبا ءتىل ەتۋگە بولادى. تىپتەن، مورزە الىپبەسىمەن دە. سول ءۇشىن كىم "مورزە تىلىندە وقىدىق نە سويلەدىك" دەر ەكەن؟

ءتىل - لوگيكالىق ويمەن، دۇنيەتانىممەن، سالت-داستۇرمەن بايلانىستا داميدى. ال وعان قاجەتتىلىك كوبىنە ساياسي جاعدايلارعا تاۋەلدى بولادى.

ءدال قازىرگى كەزەڭدە قازاق مەملەكتتىلىگى ءۇشىن، جاقىن بولاشاقتا دا، حالقىمىزدىڭ الدىندا ونداي - اراب تىلىنە دەگەن قاجەتتىلىك تۋىپ وتىرعان جوق، تۋمايدى دا.

مىسالى، قازىر، ءتىپتى، باەميراتىنا (ارابتارعا دەڭىز) بارۋشىلار دا اعىلشىن ءتىلىن ەمىن ەركىن قولدانۋدا.

ال اراب ءتىلىن تەك ء"دىن ءبىلۋ ءۇشىن" دەسەڭىز - بىزدەگى يسلام ءوز راديكالدانۋى جاعىنان ارابتان اسىپ ءتۇسىپ، تاليباندارعا جاقىنداپ قالدى. سول ءۇشىن ولارعا اراب ءتىلى سونشالىقتى قاجەت بولىپ تۇرعان جوق. دەسترۋكتيۆتى، مەملەكەت زاڭىمەن تيىم سالىنعان اعىمدارعا ءوتۋ ءوز تىلىمىزبەن-اق ءجۇرىپ جاتىر ..

سوندىقتان، اراب ءتىلى

1. ەكونوميكالىق تۇرعىدا،

2. عىلىم-ءبىلىم ءتىلى رەتىندە،

3. ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان،

4. الەۋمەتتىك بىرتەكتىلىك، ياعني، بىرلىك پەن تاتۋلىق تۇرعىدان،

5.فيلوسوفيا نە ادەبي ءتىل تۇرعىدان قاجەتتىلىك تۋعىزىپ وتىرعان جوق.

كەرىسىنشە، ءبىز اراب الەمىنە باسەكەلەس (وعان ورىس، قىتايدى قوسىڭىز) تۇركى الەمىنە ورتاق تۇركىلىك ءتىل تۋرالى ويلانا باستاۋىمىز كەرەك...

كوپ عالىم لينگۆيستەر ونىڭ نەگىزىندە قازاق-تاتار-ازەربايجان (تۇرىك) تىلدەرى توپتاسۋىنان، سونىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىنىڭ باسىم ۆاريانتى دۇرىس دەپ بولجاۋدا...

بۇل پروتسەسس ەندى جاندانا باستادى.

جالپى، مەنتالدىك تۇرعىدا اراب الەمى پروتوتۇرىك، اسىرەسە، قازاققا ءتان نومادتىق دۇنيەتانىمعا قايشى الەم.

قازاق الەمى - رىتسارلىق ءداۋىر ەرەجەلەرىنە نەگىزدەلگەن. (باتىرلىق، ورلىك، شىندىق - سوعان ساي اڭعالدىق، ياعني، اشىق پسيحولوگيا).

اراب الەمى - وتىرىقشى داستۇرىنە سۇيەنگەن (ساۋداگەرشىلىك - سوعان ساي قۋلىق، ياعني، بۇركەمەلى (جابىق) پسيحولوگيا).

وسىنىڭ قايشىلىقتى كورىنىسى قازىردىڭ وزىندە بىزدەگى ۇلتتىق تۇتاستىقتى بۇزىپ جارا باستادى. ء(دىني راديكاليزم تۋرالى تيىمدىق زاڭداردىڭ شىعۋى سونىڭ دالەلى).

ۇلتتىق داستۇردەن كەتكەن ءدىندى حالىق قابىلدامايدى، ءتىپتى، اكەسى ۇستانعان بولسا دا!

بىراق قازىرگى قازاقستاندىق يسلام "اتا-بابا ءدىنى" دەگەندى ءجيى قولدانادى.... الايدا ونىڭ (اتا بابا ءدىنىنىڭ) قازىرگى يسلاممەن ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىنىن ەسكەرۋ قاجەت.

سوندىقتان، قازىرگى ءدىنشىل دوگماتتاردىڭ "اتا-بابا ءدىنىمىز" دەۋى جالعان. ونىڭ "يسلام" دەگەن اتى بولماسا، اتا بابانىڭ ءدىنىنىڭ زاتى بولەك...

قالىڭ قازاق كەزىندە ونى اراب ءتىلىنسىز اق اتقارعان!

قازىر دە سولاي بولۋى ءتيىس.

بولاشاقتا دا سولاي بولۋى كەرەك.

قازاق ءتىلىن ۇيرەن دەۋ كەرەك بالالارعا!

ودان ارتىق ەشتەڭە قاجەت ەمەس.

(وزگە تىلدەر قاجەتتىلىك شەڭبەرىندە عانا قالسىن)

ءابدىراشيت باكىردىڭ جازباسى

Abai.kz