سوڭعى ۋاقىتتا تالىبتەر جايلى اقپاراتتار ورتالىق ازيا سايتتارىندا از شىعىپ كەتتى. سەبەبى تاجىك جانە وزبەك اۋماعىنا ءوتىپ جاتقان اۋعان بوسقىندارى جايلى اقپاراتتار سيرەدى. ونىڭ باستى سەبەبى اتالمىش ايماقتى تالىبتەر تولىق ءوز قولىنا الدى. اتاپ ايتقاندا اۋعان-تاجىك، اۋعان-وزبەك جانە اۋعان-تۇركىمەن. بىلايشا ايتقاندا بوسقىندار باستاپقىداي بەرى ءوتۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلدى.

قازىر تالىبتەر تولىقتاي اۋعانستاننىڭ بارلىق ەلدەرمەن شەكارالاس ايماقتارىن الدى دەسەك تە بولادى. بىرەن-ساران شەكارالىق ايماقتار مەن بەكەتتەر عانا بيلىك اسكەرىنىڭ قولىندا قالدى. اۋعان بيلىگى ءوز جەرىندە قورشاۋدا. سودىرلار ساقينا ىسپەتتەس قورشاپ تۇر. جانە كۇن وتكەن سايىن ول ساقينانىڭ قىسۋعا تىرىسىپ جاتىر.

سوڭعى ءۇش كۇندە تالىبتەردىڭ شابۋىلدارى ارتتى. اۋعان اسكەرلەرىنىڭ قويمالارىنان العان ءتۇرلى تەحنيكانى دا ۇرىستا قولدانىپ جاتىر. گەرات، قانداعار، قۇندىز، شيبارگان قالالارىندا كەسكىلەسكەن ۇرىستار ءوتتى. تالىبتەر پروۆينتسيالاردىڭ ورتالىقتارىن باسىپ الۋعا كىرىستى. قيان-كەسكى شايقاس ءۇش كۇن قاتارىنان شيبارگان قالاسىندا بولدى. تالىبتەر گەنەرال دۋستۋمنىڭ رەزيدەنتسياسىن باسىپ الماق بولعان. رەزيدەنتسيانى دۋستۋمنىڭ ۇلى قورعاپ، بارىن سالعان. ولار اقىرى رەزيدەنتسيانى الىپ، توناعان. دۋستۋم ۇلىنىڭ جاساقتارى ۇلكەن شىعىنعا ۇشىراپ، شەگىنۋگە ءماجبۇر بولعان. الەۋمەتتىك جەلىدە دۋستۋمنىڭ رەزيدەنتسياسىن توناپ، كيىمدەرىن كيىپ العان تالىبتەردىڭ سۋرەتتەرى تاراپ كەتتى. ارتىنشا ولار عيماراتتى ورتەپ جىبەرگەن.

تالىبتەر بۇعان دەيىن باسىپ العان باداحشان، تاحار، گازني ايماقتارىندا 12 جاستاعى قىزداردى جاپپاي ايەلدىككە بەرىپ جاتقانى دا باتىستىق پرەسسادا جازىلا باستادى. كەشە ولار يرانمەن شەكتەسەتىن نيمروز ايماعىن باسىپ الدى. ايماقتىڭ 3 مىڭ تۇرعىنى يران شەكاراسىنا قاراي بوسىپ كەتكەن. ال ايماقتى قورعاعان، كەيىننەن بەرىلگەن 30 ساربازدى تالىبتەر اتىپ تاستاپتى.

اۋعانستانداعى ادام قۇقىعىن باقىلايتىن كوميسسيانىڭ حابارلاۋىنشا سوڭعى التى ايدا ەل ىشىندەگى بوسقىندار سانى 950 مىڭنان اسقان. ال سىرتقا كەتكەندەر سانى 70 مىڭنان كوپ. سونىمەن قاتار تالىبتەر باسىپ العان ايماقتاردا ءتۇرلى قىلمىستار جاساپ، بەيبىت تۇرعىنداردى «اۋعان بيلىگىنە قاتىسى بار» دەپ ءولىم جازاسىنا كەسۋدە. مىسالى قانداعار ماڭىندا ەكى اي ىشىندە 980 تۇرعىندى سونداي ايىپپەن ولتىرگەن. باسقا دا ايماقتاردا مۇنداي قىلمىستار ۇزدىكسىز جالعاسۋدا. تالىبتەر وزدەرىنە ۇپاي جيناۋ ءۇشىن باسىپ العان ايماقتىڭ تۇرمەلەرىن اشىپ، تۇتقىنداردى بوساتىپ جاتىر. ولار ءوز كەزەگىندە تالىبتەردى قۋانا قارسى الىپ، جاساقتارىنا قوسىلۋدا. وسىلايشا ءبىر اپتا ىشىندە 5000-نان استام تۇتقىن تالىبتەر جاعىنا وتكەن دەگەن اقپارات بار.

ارينە، اۋعان بيلىگى دە قاراپ وتىرعان جوق. ولار تۋرا سوققى جاساۋ تاجىريبەسىن كەڭەيتىپ، ءتالىب جاساقتارىنىڭ باسشىلارىن اۋەدەن سوققى جاساۋ ارقىلى جويۋدى جالعاستىرۋدا. 6 تامىز كۇنى ءىرى وپەراتسيانى باستادى. 6-تامىزدا 303, 7-تامىزدا 289, 8-تامىزدا 385 ءتالىبتىڭ كوزىن جويدىق دەيدى قورعانىس ءمينيسترى. ياعني ورتا ەسەپپەن كۇنىنە 300 سودىردى جويىپ جاتىر دەگەن ءسوز. بۇل جاقسى قارقىن.

كەشەلى بەرى اۋعان بيلىگىنە ۆاشينگتون دا اۋە ارقىلى سوققى جاساپ، كومەكتەسۋدە. اقش ۇشاقتارى جوعارىدا كەلتىرگەن شيبارگان قالاسىنا اۋەدەن سوققى جاساپ، 200-دەن استام ءتالىبتى جوق قىلىپتى. جۇزدەن استام قولعا تۇسكەن اسكەري تەحنيكانىڭ دا كوزىن قۇرتقان.

بۇگىن قانداعار مەن قۇندىزدا شايقاس جالعاسىن تاپتى. ءبىر اقپاراتتار قۇندىز تالىبتەردىڭ قولىنا ءوتتى دەيدى. وندا بۇل لاڭكەستەرگە ەرەكشە ەكپىن بەرەر جاڭالىق بولىپ تۇر. قانداعاردا قالانىڭ ىشىندە ۇرىس جۇرۋدە.

سوعىس قيمىلدارىنا بايلانىستى 51 باق (سايت، گازەت) جۇمىسىن توقتاتقان. ال 4 راديو تالىبتەردى قولداۋعا كوشىپتى.

پىسى: سۋرەتتى كورىپ وتىرعاندارىڭىزداي، لاڭكەستەر بارلىق شەكارانى الدى. تامىزدىڭ سوڭىنا دەيىن اقش اسكەرى تولىق كەتەدى، ال تۇركيا سوعىسقا قاتىسپايتىنىن، تەك كابۋل اۋەجايىن كۇزەتەتىنىن مالىمدەدى. قىسقاسى اۋعان بيلىگىن وزىنەن باسقا ەشكىم قۇتقارمايتىن سىندى. ال قىتاي سىندى ءىرى ويىنشىنىڭ قازىردەن باستاپ تالىبتەرمەن كەلىسسوز جۇرگىزىپ جاتقانىن ەسكەرسەك، ولار كابۋلدىڭ قۇلامايتىنىنا سەنبەيدى-اۋ. جاسىل تالىبتەر، كوك پەن سۇر اۋعان اسكەرىنىڭ ايماعى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz