رەسەي مەن باتىس اراسىندا اسكەري جانە ساياسي باسەكەلەستىك ارتۋدا. كەي ساراپشىلار ونى ءتىپتى جاڭا قىرعي-قاباق سوعىستىڭ باستالۋى دەپ تە سيپاتتاۋدا. رەسەيدىڭ 2014 جىلى بارلىق حالىقارالىق كەلىسىمدەردى ىسىرىپ تاستاپ، قىرىمدى باسىپ الۋى، ارتىنشا ۋكراينانىڭ شىعىسىندا سوعىس باستاۋى وركەنيەتتى الەمنىڭ قىزىل سىزىعىنان ءوتۋى بولدى. جاۋاپ رەتىندە باتىس ەلدەرى ماسكەۋدى سانكتسيامەن توپەلەپ، شەكتەۋلەر قويىپ جاتىر. رەسەي بىرقاتار الەمدىك ۇيىمدار مەن فورۋمداردان شىعارىلدى، ال كرەملدەن زارداپ شەككەن كيەۆ ناتو ەلدەرىنەن قارۋ-جاراق تۇرىندە كومەك الا باستادى. 

رەسەي ءوز كەزەگىندە باتىسقا قارسى جاۋاپ رەتىندە ءتۇرلى اسكەري جاتتىعۋلار سانىن ارتتىردى. وككۋپاتسياداعى قىرىم ماڭىندا تەڭىز اسكەري جاتتىعۋلارىن ۇدايى وتكىزۋ تاجىريبەسىنە كوشتى. باتىسقا قارسى جاۋاپ رەتىندە رەسەي "باتىس" اسكەري جاتتىعۋىنىڭ كولەمى مەن ماڭىزىن ارتتىرا ءتۇستى. بەلارۋس ەلىمەن بىرلەسە وتكىزەتىن اتالمىش جاتتىعۋعا رەسەي ۇقشۇ ۇيىمىنداعى وزگە دە ەلدەردى قاتىستىرۋعا تىرىسىپ جاتىر. الايدا وعان باقىلاۋشى نەمەسە كىشى توپ وكىلدەرىن عانا جىبەرۋ ارقىلى باسقا مەملەكەتتەر اتالمىش جاتتىعۋدان باسىن اۋلاق ۇستاۋدى، سول ارقىلى باتىسپەن قارىم-قاتىناسىن ناشارلاتىپ الماۋدى ويلاستىرۋدا.

كەشە "باتىس-2021" اسكەري جاتتىعۋى اياقتالدى. اۋقىمدى جاتتىعۋعا رەسەي مەن بەلارۋس اسكەرلەرى بارىنشا كوپ تەحنيكا مەن سارباز قاتىستىرۋعا تىرىستى. جاتتىعۋلار تەك قانا ەكى ەل اراسىنداعى اسكەري بايلانىستىڭ ەمەس، ساياسي جانە ەكونوميكالىق بايلانىستىڭ دا ارتقانىن ايقىن كورسەتتى. باتىستىق سانكتسيانىڭ استىندا قالعان لۋكاشەنكو رەجيمىندە باسقا جولدىڭ بولۋى دا ەكىتالاي.

جاتتىعۋعا رەسەي مەن بەلارۋس جاۋىنگەرلەرىنەن بولەك ارمەنيا، ءۇندىستان، قازاقستان، قىرعىزستان، موڭعوليا مەن شري-لانكا اسكەريلەرى دە قاتىستى. اسكەري جاتتىعۋ اياقتالعان سوڭ، كوزگە تۇسكەن جاۋىنگەرلەردى رەسەي قورعانىس مينيسترلىگى ماراپاتتادى. 10-قىركۇيەكتەن باستاپ جاتتىعۋعا 780 اسكەري تەحنيكا مەن 80 ۇشاق جانە تىكۇشاق قاتىستى. جاتتىعۋ بالتىق تەڭىزىنەن باستاپ بەلارۋس جەرى، رەسەي اۋماعىن قامتىدى. ال قاتىسقان ساربازداردىڭ سانى تاريحي رەكوردتى ورناتىپ، 200 مىڭ ساربازدى قۇرادى. جاتتىعۋ بارىسىندا شارتتى نەگىزدەگى جاۋ نىسانىن باسىپ الۋ، جاۋ ۇشاقتارىن جويۋ، ارنايى بولىمشەلەردى جاۋ اۋماعىنا جەتكىزۋ، تەڭىزدەگى شايقاس جانە باسقا مانەۆرلار ورىندالدى. "باتىس-2021" جاتتىعۋىن ناتو ەلدەرى "ناعىز جاۋدىڭ پيعىلى مەن كورىنىسى، قاراپايىم جاتتىعۋعا 200 مىڭ ادامنىڭ قاتىسۋىنان-اق ونى اڭعارا الامىز" دەپ باعا بەردى.

"باتىس-2021" جاتتىعۋلارى از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ جىلدام ارەكەت توپتارىن قۇرىپ، بارلىق باعىت بويىنشا سوققى جاساۋ وپەراتسيالارىن جوسپارلاپ، كەز كەلگەن اگرەسسياعا قارسى تۇرا الاتىنىمىزدى، جاۋعا جويقىن سوققى بەرەتىنىمىزدى دالەلدەدى", — دەدى رەسەيدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى وكىلدەرى.

باتىس اسكەري جاتتىعۋلارى ءتورت جىلدا ءبىر رەت وتكىزىلەتىن رەسەيدىڭ اسكەري مانەۆرى. "باتىس جاتتىعۋلارىنىڭ الداندا "كاۆكاز-2020", "ورتالىق-2019" جانە "شىعىس-2018" جاتتىعۋلارى وتكەن ەدى. رەسەيلىك باق بۇل اسكەري جاتتىعۋلارعا 200000 اسكەري مامان، 80 ۇشاق پەن تىكۇشاق، 800-گە جۋىق جاۋىنگەرلىك تەحنيكا، ونىڭ ىشىندە 290 تانك، 240 ارتيللەريا مەن فلوتتىڭ 15 كەمەسى قاتىسقانىن حابارلاۋدا. بۇل سانى جاعىنان اۋقىمدى كورسەتكىشتەر ەكەنى انىق. بۇعان دەيىنگى "باتىس-2017" جاتتىعۋىنا 13 ادام قاتىسقان ەدى. وسىعان قاراپ-اق جاتتىعۋدىڭ ماڭىزى رەسەي ءۇشىن ەسەلەپ ارتقانىن كورە الامىز.

جاتتىعۋ 10-16 قىركۇيەك اراسىندا ءوتىپ، وعان رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ ءوزى قاتىستى. پۋتين 13-قىركۇيەكتە جاتتىعۋ الاڭىنا بارىپ، اسكەري قيمىلداردى ءوز كوزىمەن كوردى. ارتىنشا جاتتىعۋدىڭ ءبىر ەلگە قارسى باعىتتالماعانىن، الايدا باسقالارعا ايقىن سيگنال ەكەنىن باسا ايتتى.

جاتتىعۋ بارىسىندا 60-تان استام ۇشاقتار ءبىر مەزەتتە سوققى جاساۋدى ىسكە اسىردى. وعان 12 سۋ-25, 16 سۋ-30, التى سۋ-24, التى تۋ-22م3 ستراتەگيالىق بومبالاۋشى ۇشاقتارى قاتىستى. سونىمەن قاتار جاڭا "لاستوچكا" اتتى درونداردى جاتتىعۋ بارىسىندا سىنالدى.

مۇنداي ماسشتابتى جاتتىعۋلارعا باتىس ەلدەرى مۇقيات قاراپ، وعان قاتىسۋشى ەلدەردى باتىسقا ءتيىمدى سەرىكتەس بولا الاتىندىعىنا كۇمان كەلتىرۋدە. جاتتىعۋعا قازاقستاننىڭ دا قاتىسقانىن ەستەن شىعارماۋعا ءتيىسپىز.

قازاقستان ۇقشۇ قۇرامىندا بولعاندىقتان، رەسەي قاتىساتىن كەز كەلگەن اسكەري قيمىلدارعا جاناما نەمەسە تىكەلەي قاتىسۋ قاۋپى ارتا تۇسەدى. ۇيىمنىڭ ماقساتى ۇزىمدىق قورعانىس بولسا دا، ماسكەۋ وزىنە ءتيىمدى ساتتە "اگرەسسياعا ۇشىراعان" پوزيتسيانى ۇستانىپ، ۇقشۇ-عا مۇشە وزگە ەلدەردى دە ءوز اۆانتيۋراسىنا تارتۋعا تىرىسۋى بەك مۇمكىن. بۇل رەتتە ەرىكسىز سۇراق تۋىندايدى: ناتو مەن رەسەي تىكەلەي اسكەري قاقتىعىسقا تۇسسە، "كوپۆەكتورلى" ساياسات ۇستاناتىن قازاقستان قاي تاراپتى قولدايدى دەگەن. ءبىر ەكونوميكالىق وداقتاعى، ءبىر اسكەري ۇيىمداعى، اەس سالۋ مەن سبەر كەلىسىمى ارقىلى ەنەرگەتيكالىق جانە تسيفرلىق دەڭگەيدەگى بايلانىستاردا ارتتىرىپ جاتقان قازاقستان-رەسەي قاتىناسىنا قاراپ، سۇراقتىڭ جاۋابى دا بەلگىلى سياقتى.

كا مىرزا 

Abai.kz