اۋعانىستاندا تاليبتەردىڭ بيلىككە كەلۋى ءدىني ەكسترەميزم اينالاسىنداعى اڭگىمەلەر مەن الاڭداۋشىلىقتى قايتا ۇدەتىپ جىبەردى. جاسىراتىنى جوق، كورشىلەس ايماقتاردا، ورتالىق ازيادا، ءتىپتى رەسەيدە تاليبتەرگە ىشتەي جانكۇيەر توپتار تابىلۋدا. ارينە كىم دە كىم ءدىندى قالاي تۇسىنسە - ءوز ەركى. بىراق راديكالدى يدەولوگيانىڭ ەرەكشەلىگى دە سوندا - ەلدىڭ زاڭدارىن، زايىرلىلىق شارتتارىن، ۇلتتىق بولمىسى مەن ءداستۇرىن ىسىرىپ تاستاپ اينالاعا تەك ءوز ۇستانىمىن عانا ماجبۇرلەۋ. سونداعىسى ءوز ۇستانىمى دەگەن كوبىنە ارابتاردىكى بولىپ شىعاتىنىن ەسكەرگەن ءجون. ايتالىق، اتىشۋلى سالافيزم اعىمى ارابتىڭ ء"سالاف" (اتا-بابا) دەگەن سوزىنەن تارايدى. ءمانىسى - اتا-بابانىڭ دىنىنە ورالۋ، ونى قايتا جانداندىرۋ. الايدا ءسوز بولىپ وتىرعانى - يبن تايميا، ابدەل ۋاححاب سىندى ارابتاردىڭ اتا-باباسى. ياعني ءتۇپ تامىرى تۇركى، تەگى قازاقتاعى فارابي، ياسساۋي، اباي، شاكارىم ەمەس ايدالاداعى ارابتاردىڭ ويشىلدارىنا باس يۋ. ال ەندى بۇنداي تۇسىنىك ءبىزدىڭ جاستاردىڭ ميىنا قالايشا جول تاپتى؟ ونىڭ بىردەن-ءبىر امالى بۋىنى قاتپاعان جاستاردىڭ بەتالباتى الگى ارابتىڭ ءدىني مەكەمەلەرىندە تاربيە مەن ءبىلىم العانىندا. 1990-جىلدارى جاستارىنىڭ بوگدە باعىتقا ءتۇسىپ جاتقانىن تىيۋ ماقساتىندا كورشىلەس وزبەك پرەزيدەنتى يسلام كاريموۆ وسىنداي ازاماتتارىن وتانعا جاپپاي قايتارۋدى بۇيىردى. ونىسى بۇلجىتپاي ورىندالدى دا. راس، سوڭىنان كونستيتۋتسياعا قايشى، ادام قۇقىقتارىن شەكتەۋشى اتالمىش ارەكەت قاتقىل سىنعا الىندى. دەسە دە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە باسىمدىق بەرگەن شەشىم ءوزىن اقتادى. بۇگىن وزبەكستاندا ءدىني ەكسترەميزم قاۋپى تولىق جويىلماسا دا، ەداۋىر تومەندەگەن جانە ءتيىستى احۋال مەملەكەتتىڭ باقىلاۋىندا. ارينە قازاق ەلى وسى امالدى قايتالاۋ كەرەك دەگەننەن اۋلاقپىن. دەسە دە قاتەرلى يدەولوگيانىڭ الدىن الۋدا ونىڭ سادارىمەن ەمەس، سەبەپتەرىمەن كۇرەسكەن ءجون. سونىڭ ىشىندەگى ءبىرى - جاستاردىڭ ءجون-جوسىقسىز سىرتتا ءدىني ساۋاتىن اشۋ سالاسىن ءبىر جۇيەگە ءتۇسىرۋ، ماماندار سۇزگىدەن وتكىزىپ ءتيىستى تىزىمدە تەك قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءدىني ۇعىمىمەن ۇشتاساتىن وقۋ ورىندارىن عانا قالدىرۋ، ال ەڭ باستىسى - سۇرانىسقا يە تاعلىمدى قازاقستاننىڭ ءوز ىشىندە قامتاماسسىز ەتۋ سياقتى شارالار قولعا الىنۋ قاجەت.

راسۋل جۇمالى

Abai.kz