قازاقستان رەسپۋبليكاسى
پرەمەر-ءمينيسترىءنىڭ ورىنباسارى
ە.ل. توعجانوۆقا

دەپۋتاتتىق ساۋال

قۇرمەتتى ەرالى لۇقپانۇلى!

الەمدى مەزى قىلعان ىندەتتىڭ جاڭا ءتۇرى (شتامى) حالىققا بىلتىرعىسىنان اۋىر تيگەنىن ەستىپ تە، كورىپ تە جاتىرمىز.

عالامدىق ىندەت قوعامنىڭ قىزۋ تالقىسىنا اينالدى. بۇل جونىندە بىلگىر ماماندارمەن، بىلىكتى ساراپشىلارمەن تايتالاسقان عالامنىڭ نەبىر «اقىلشى-كەڭەسشىلەرى»، تاۋىپتەرى ءالى كۇنگە دەيىن نەشە ءتۇرلى ەم-دوم ۇسىنىپ، جارىسىپ كەلەدى. ءار كەزدە شيپانى، دەرتتىڭ داۋاسىن الكوگولدەن، اياق استىنان باعاسى شارىقتاعان يمبيردەن، ادىراسپاننان، قويدىڭ قۇيرىق مايىنان، تاعى باسقا ونىمدەردەن ىزدەپ، ەلدى شارق ۇرعىزعانى دا ەسىمىزدە. وكىنىشكە قاراي، ءالى دە «حالىق ەمى» دەپ، قيلى ىشىرتكىلەرىن جارنامالاۋشىلار بار. ەڭ سوراقىسى – كارانتين كەزىندە ىشىمدىككە تاۋەلدى بولعانداردىڭ سانى كۇرت ءوسىپ كەتكەندىگى ءمالىم بولىپ وتىر.

ستاتيستيكا كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، ەلىمىزدەگى كوروناۆيرۋسقا قارسى كارانتين مەزگىلىندە اراق، ليكەر ونىمدەرىن تۇتىنۋ مولشەرى 21,5 پايىزعا (2020 جىلعى قاڭتار-قاراشادا 35,7 ميلليون ليترگە دەيىن) وسكەن. ال سپيرت ىشىمدىكتەرىنىڭ يممۋنيتەتتى السىرەتىپ، ادام ورگانيزمىنىڭ جۇقپالى اۋرۋلار مەن ۆيرۋستارعا قارسى قابىلەتىن ناشارلاتاتىنى - بەلگىلى جايت. ءتۇرلى قاتاڭداتۋ، شەكتەۋ شارالارىنا قاراماستان، بىلتىر ماس كۇيىندە كولىك جۇرگىزگەن 8900 ادام ۇستالعان.

جالپى، دۇنيە ءجۇزى دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، بۇگىندە قازاقستان حالقى جان باسىنا شاققاندا 11 ليتر تازا سپيرت تۇتىنادى ەكەن. وسى كورسەتكىش بويىنشا ەلىمىز ورتالىق ازيا وڭىرىندە «ەڭ ىشكىش ەلگە» اينالعانى كوڭىلگە كىربىڭ ۇيالاتادى. بۇل جاعىنان الەمدە 34 ورىندامىز. مىسالعا، قىرعىزستان – 106, تۇركمەنستان – 114, وزبەكستان – 131, تاجىكستان – 134 ورىندى يەمدەنىپتى. قىتاي 95 ورىندا.

بۇل – دابىل قاعارلىق مەجە. ەل بولىپ، ەتەك جيناپ، بارلىق ۇكىمەتتىك مەكەمەلەر، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، قوعامدىق جانە ءدىني بىرلەستىكتەر، وتباسى ينستيتۋتى تاراپىنان جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزىپ، نىسانالى-ماقساتتى ارەكەتكە كوشپەسە، ءىستىڭ ناسىرعا شاباتىن ءتۇرى بار.

عالامدىق كەسەلدىڭ كەسىرى حالقىمىزعا، ۇلتىمىزعا تيمەسىن دەسەك، سپيرتتىك ىشىمدىكتەرگە، ەسىرتكىگە، قۇمار ويىندارىنا اۋەستىلىكتى دارىگەرلەردىڭ كوزقاراسىمەن «دەرت» رەتىندە عانا باعالاۋدى قايتا قارايتىن ۋاقىت كەلدى.

ءدال قازىرگى ۋاقىتتا ونداي ناۋقاستار ءۇشىن بارلىق جاۋاپكەرشىلىك دارىگەرلەردىڭ موينىندا دەسە بولادى.

مۇنداي ساناتتاعىلار ساناتورياداعىداي ەم الىپ، كۋرورتتىق جاعدايدا تۇرىپ جاتىر. ونىڭ بار شىعىنى مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە جۇكتەلگەن.

اقىلعا سىيىمسىز بۇرىنعى شەشىمدەردى وزگەرتۋگە قوعام دا قارسى ەمەس. ايتپەسە، وسىنداي ورتالىقتاردا «ورتاق جاۋاپكەرشىلىك» (سوليدارنايا وتۆەتستۆەننوست) اتتى مەديتسينالىق ۇعىم ەلەنبەي، ەسكەرىلمەي قالا بەرمەك پە، الدە وزدىگىنەن جويىلىپ كەتە مە؟ ماسەلەن، قىلمىستىق كودەكستە ماس كۇيىندە قىلمىس جاساۋ - كىنانى اۋىرلاتاتىن ءمان-جاي رەتىندە قاراستىرىلادى، ياعني ءىشىپ الىپ جول اپاتىنا ۇشىراۋدىڭ، ادامدى قاعىپ كەتۋدىڭ ارنايى جازاسى بار.

سونداي-اق، اتا زاڭىمىزدا بەلگىلەنگەندەي، ەلىمىزدە ءماجبۇرلى ەڭبەككە سوت شەشىمىمەن عانا جول بەرىلەتىنى بەلگىلى. الايدا، وڭالتۋ ورتالىقتارىندا دەنە قوزعالىسى از، قولى بوس ادام قالاي ەمدەلمەك؟ وسىنى ەسكەرە كەلىپ، مىناداي ۇسىنىستار ەنگىزەمىز:

1. ەلىمىزدە الكوگوليزمگە، ناشاقورلىققا جانە قۇمار ويىندارىنا قارسى كۇرەس باعدارلاماسىنىڭ جۇمىسى 2015 جىلى اياقتالعان.

«دەنى ساۋ ۇلت» ۇلتتىق جوباسىنىڭ 4-باعىتىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستاناتىن حالىقتىڭ ۇلەسىن كوبەيتۋ جوسپارلانعان. سونىڭ 8-شاراسى الكوگول مەن ەسىرتكىلەر بويىنشا ەۆروپالىق مەكتەپ تەكسەرىسى جوباسى مەتودولوگياسى بويىنشا پسيحوبەلسەندى زاتتاردى جاستار اراسىندا تۇتىنۋ جونىندە زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ جانە تەمەكى، الكوگول، پبز تۇتىنۋدىڭ الدىن الۋ جونىندە اقپاراتتىق تۇسىندىرمە جۇمىسىن جۇرگىزۋ كوزدەلگەن. سوعان ءتيىستى قارجى قاراستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىز.

2. ماسكۇنەمدىككە، ناشاقورلىققا جانە قۇمار ويىندارىنا سالىنعانداردى دۋالدى وقىتۋ ارقىلى ارنايى كاسىپكە بەيىمدەۋ، قوعامعا قاجەتتى جۇمىستارعا، ۆولونتەرلىق قىزمەتكە، ەكونوميكانىڭ باسقا دا سەكتورلارىنا تارتۋعا بولار ەدى.

3. بۇل باعىتتا ءتيىمدى جۇمىس ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ورىندارىنىڭ قۇزىرەتىن كەڭەيتۋدىڭ ءجونى بار دەپ ويلايمىز. ويتكەنى زاڭ تالابى، بەرىك ءداستۇر جۇيەسى، ايقىن مەملەكەتتىك تەتىك قاجەت.

جاۋاپتى زاڭناماعا سايكەس جازباشا تۇردە بەرۋىڭىزدى سۇرايمىز.

دارحان مىڭباي،

«Nur Otan» پارتياسى
فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz