ءدىن سالاسىنداعى شولاق بەلسەندىلەر قازاقتىڭ اراسىندا ىرىتكى سالىپ كەرەعار جولعا يتەرمەلەپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. ولاردىڭ ارباۋىنا اسىرەسە جاستاردىڭ تۇسكەنى وكىنىشتى-اق، ارابتارعا ەلىكتەسە، ولارشا ساقال قويىپ كيىنسە، بەتتى بۇركەمەلەسە، قازاقتىڭ ءسوزىن ارابشا بالاماعا الماستىرسا ءبىتتى - تازا مۇسىلمان بولاسىڭ دەگەن تۇرپايى پىكىر ەتەك جايدى. ەسەسىنە يسلام دەگەنىمىز سىرت ءپىشىن ەمەس، ەڭ الدىمەن ىجداحات، يمانعا كەلۋ، ادالدىققا ۇمتىلىپ، سابىرلىق تانىتۋ، مۇقتاج جاندارعا كومەك بەرۋ، اشۋ-ىزانى اقىلعا جەڭگىزۋ، كەشىرىمشىل بولۋدى مەڭزەيتىن ءىلىم ەكەنى ەسكەرىلمەي قالدى. جۇرە-بارا سالافشىلار ۇلتىمىزدىڭ سان عاسىرلىق ادەت-عۇرپىن، قۇندىلىقتارىن جوققا شىعاردى. ونىڭ اراسىندا اتا-بابانىڭ ارۋاعىن قاستەر تۇتۋدى، زيرات باسىندا قۇران باعىشتاۋدى ءيا بولماسا كەلىننىڭ سالەم بەرگەنىن اللاعا سەرىك قوسقانمەن تەڭەپ بولدىرماۋعا تىرىسىپ-باقتى. ونىسى ادال، كوكىرەگى وياۋ ازاماتتاردىڭ نامىسىنا ءتيدى. مۇحامەد پايعامباردىڭ ءوزى (س.ع.س.) حاديستەردىڭ بىرىندە ساحابالارىنا ايتقانى بار: "يسلام جولىندا سەندەر ەرتەڭگى كۇنى ءتۇرلى ەلدەرگە بارىپ اللانىڭ حيكمەتىن جەتكىزەسىزدەر. سوندا شاريعاتقا قايشى كەلمەسە سول ەلدەردىڭ ادەت-عۇرپىنا، سەنىم-نانىمىنا قۇرمەتپەن قاراپ ارداقتاڭدار". جانە ءدال وسى ۇستانىممەن قازاق دالاسىندا ورنىققان حانافي مازحابى يسلامدى جەرگلىكتى قۇندىلىقتارعا قارسى قويماي، قايتا ءوزارا ۇيلەسىپ باي تۇسۋىنە قولايلى جاعداي تۋعىزدى. بۇنىڭ ارتى قازاق دالاسىنىڭ، جالپى تۇركى الەمىنىڭ يسلام وركەنيەتىنەن ويىپ ءوز ورنىن الۋىنا جول اشتى. اتالعان رەتتە ءالى كۇنگە شەيىن كۇللى مۇسىلمان ۇمبەتى قاستەرلەپ باس يەتىن ءال-فارابي، ءال-بۋحاري، بەيبارىس، ياسساۋي سىندى جاۋھارلاردىڭ ەسىمدەرىن اتاسا جەتكىلىكتى. ەندىگى حاديسىندە پايعامبارىمىز (س.ع.س.) “ەرتەرەكتە سەندەرگە قابىردىڭ باسىنا بارىپ تاعزىم ەتپەۋگە ۇندەپ ەدىم، بىراق بۇدان بىلاي زيارات ەتۋگە رۋحسات” دەگەن. ۋاقىتشا تىيىم سالۋدىڭ سەبەبى يسلامدى ەندى عانا قابىلداعان جاماعاتتى مولاعا تابىنۋدان ساقتاندىرۋ ەدى. پايعامباردىڭ ءوزى (س.ع.س.) سەرىكتەرىنە مولانىڭ باسىندا قانداي سوزدەر ايتىلۋ كەرەگىن ۇيرەتىپ كەتكەن. جالپى، كەز كەلگەن سالادا ەكسترەميزم، ياعني شەكتەن شىققاندىق پەن اسىرا سىلتەۋشىلىك ءتۇبى جاقسىلىققا اكەلمەسى انىق. سونىڭ ىشىندە ءدىني ەكسترەميزمگە توقتالساق، وعان مويىن ۇسىنعاندار ءتۇبى نەگە ۇرىناتىنىن بۇگىندە بىت-شىتى شىققان سيريانىڭ، ليبيانىڭ، اۋعاننىڭ ايانىشتى تاعدىرى كورسەتەدى.

راسۋل جۇمالى

Abai.kz