مۇحيتدين يساۇلى. قازىرگى ءدىني-احۋال: ماسەلەلەر جانە ولاردى شەشۋ جولدارى
وسىعان قاتىستى مەن بۇگىن كۇردەلى باستى ءتورت تاقىرىپتىڭ بەتىن اشىپ، تالداۋ جاساعىم كەلىپ تۇر.
- زايىرلىلىق فورماسى نەمەسە دىنگە قاتىستى جاڭا زاڭ.
- راديكالدىق اعىمداردىڭ قوعامنىڭ تۇتاستىعىنا كەرى اسەرى
- حانافي ءمازھابىتىڭ دامىتۋدىڭ جوباسى مەن باعىتى
- حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قاتەرى
وسىعان قاتىستى مەن بۇگىن كۇردەلى باستى ءتورت تاقىرىپتىڭ بەتىن اشىپ، تالداۋ جاساعىم كەلىپ تۇر.
- زايىرلىلىق فورماسى نەمەسە دىنگە قاتىستى جاڭا زاڭ.
- راديكالدىق اعىمداردىڭ قوعامنىڭ تۇتاستىعىنا كەرى اسەرى
- حانافي ءمازھابىتىڭ دامىتۋدىڭ جوباسى مەن باعىتى
- حريستيان ميسسيونەرلەرىنىڭ قاتەرى
ءدىن قوعامنىڭ نەگىزگى بەس تىرەگىنىڭ ءبىرى ءتىپتى ەڭ نەگىزگىسى. ونىڭ باستى ماقساتى - ادىلدىك. قۇران دا جالپى ءتورت تاقىرىپتان تۇرادى. ءتاۋحيد، پايعامبارلىق، اقىرەت، ادىلدىك. وسىنىڭ ءتورتىنشىسى ادىلدىك بولسا قالعان العاشقى ۇشەۋىندە دە وسى ادىلدىك جاتىر. مىسالى الەم، جاراتىلىس جاراتقان بىرەۋدىڭ مەنشىگى. ءال-فارابي دا ول جايىندا: «الەمدى جوقتان بار ەتكەن ءبىر ىقپال سەبەپ بار. بۇل سەبەپ، بارلىق الەمنەن جوعارى تۇرعان ءارى ەڭ العاشقىسى. ونى بار ەتكەن باسقا ءبىر سەبەپ جوق. ول وزدىگىنەن بار. ول كامىل دە تولىق»،- دەيدى. مىنە ءبىر قوعام جۇمىر جەردى، ونداعى بايلىقتى، ءىلىمدى وزىمدىكى دەپ وزدەرىنە تابىنسا نەمەسە كوسەمدەرى مەن دانىشپاندارىن پۇت ەتىپ تابىنسا وندا ول قوعامدا ادىلدىك جوعالعانى. بىرەۋدىڭ زاتىن زاڭسىز بىرەۋگە تەلۋ ناعىز زۇلىمدىق. ەندەشە الەمنىڭ يەسىن تانۋ ادىلدىك. مىنە پايعامبارلار دا وسى زۇلىمدىقتى جويىپ، الەم كىمنىڭ مەنشىگى ەكەندىگىن تانىتۋ ماقساتىمەن جىبىرىلەدى. ءادىل زاڭدار جيىنتىعىن جەتكىزىپ، قوعامدا تەڭدىك ورناتادى. ءۇشىنشىسى اقىرەت. وندا دا ادىلدىك بار. ەگەر اقىرەت بولماسا بۇل جالعان دۇنيە زۇلىمدىققا اينالار ەدى. مىنەكەي ەندەشە قوعامدا يلاھي ءدىن بولماسا مەملەكەتتىك جۇيە دە سول دىننەن قالىس قالسا نەمەسە مويىنداماسا وندا مۇنداي ەلدە ادىلدىك ورناۋ قيىن. ءيا، بەلگىلى ءبىر ادىلدىك بار بولعانمەن تولىق دەۋ مۇمكىن ەمەس. اعىلشىن فيلوسوفى جانە الەمتانۋشى كارل پوپپەردىڭ: «الدەبىرەۋلەر «ادىلدىك» دەگەن - ءبىر تاپتىڭ ەكىنشى تاپتىڭ ۇستىنەن ءسوزسىز بيلىگى، دەپ مالىمدەيتىن بولسا، وندا مەن ادىلەتسىزدتىڭ جاقتاسىمىن»،- دەۋىندە وسىنداي تەرەڭ ءمان جاتىر. وسىنى جاقسى بىلگەن تاريحتا دا قازىرگى تاڭدا دا الەمدەگى بارلىق الپاۋىت مەملەكەتتەر وزدەرى زايىرلى مەملەكەتپىز دەي تۇرسا دا دىندەرىنە ەڭ ءبىرىنشى ءمان بەرگەن. اسىرەسە الەمدە ءوز سالماعىن كۇن سايىن كورسەتىپ وتىرعان امەريكا قۇراما ەلدەردىڭ ۇزاق جاساۋىنىڭ تۇپكى سىرى دىنگە كوپ كوڭىل بولگەنىندە جاتىر. ولار كوپ زاڭدارىن وسمانلى مەملەكەتىن العان. ءالى كۇنگە دەيىن جاڭا زاڭدارىن يسلامي شاريعات زاڭدارىنان الىپ وتىرادى. زايىرلى دەگەن تەرمين فرانتسيادا قالىپتاسقانمەن ولاردىڭ مەكتەپتەرىندەگى ءدىن دارىستەرىن تىكىلەي شىركەۋ باسقارادى. ال ءبىزدىڭ قازاق ەلى سول ەلدەردى سالىستىرىپ، ءوزىنىڭ اتا زاڭىنا «زايىرلى» دەگەن ءسوز قوسقان. ءارى «مەملەكەت دiن مەن دiني بiرلەستiكتەردەن بولiنگەن»،- دەيدى. سويتە تۇرا ارتىنان «ءدىن ىستەر كوميتەتى» كەيىن ونى كەڭەيتىپ «ءدىن ىستەر اگەنتتىگىن» قۇرادى. مۇنىڭ ارتى «ءدىن ىستەر مينيستىرلىگى» دە جەتۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار «دىنارالىق ديولوگ» دەپ الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردى ەلىمىزگە شاقىرىپ ءبىز مۇسىلمان ەل بولىپ سىزدەردى شاقىرىپ وتىرمىز دەيمىز. مۇنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ اتا زاڭداعى «زايىرلىلىق» دەگەن ۇعىمعا اشىقتاما، كوممەنتاري بەرىلمەۋىندە جاتقان ەدى. ءبىز زايىرلىمىز. بۇل انىق. بىراق قانداي زايىرلىمىز. قاي جاعىنان زايىرلىمىز. قانداي ەلدىڭ زايىرلىعى. كەشەگى سوۆەت ۇكىمەتى سەكىلدى ءدىنسىز زايىرلى ما، الدە وسىناۋ بايتاق دالانى قاسىق قانىن توگىپ، جاننان بەزىپ كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن بايىرعى حالقى مۇسىلمان قازاق دەگەن ەلدىڭ زايىرلىعى ما؟ مىنە ەلىمىزدەگى سوڭعى جىلدارى ۋشىققان ءدىني احۋالدار جانە باسقا دا سەبەپتەرمەن بيلىك قازاق ەلىنىڭ قانداي زايىرلى ەل اشىپ كورسەتتى. يا، كەشەگى قايتا وزگەرگەن «دiني قىزمەت جانە دiني بiرلەستiكتەر تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 11 قازانداعى زاڭىنىڭ كىرىسپەسىندە: «حانافي باعىتىنداعى يسلامنىڭ جانە پراۆوسلاۆيەلiك حريستياندىقتىڭ حالىقتىڭ مادەنيەتiنiڭ دامۋى مەن رۋحاني ومiرiندەگi تاريحي ءرولiن تانيتىنىن»،- دەپ جازعان.
وسىعان زەر سالا قاراساڭىزدار: پراۆوسلاۆيانى بىلاي قويعاندا «حانافي باعىتىنداعى يسلامنىڭ..، حالىقتىڭ مادەنيەتiنiڭ دامۋى مەن رۋحاني ومiرiندەگi تاريحي ءرولiن تانيتىنىن» دەگەن جەكە ءبىر ماعىنانى ۇعامىز.
ءدىنسىز قوعام جوق. بۇل ەل قازاق ەلى بولىپ قالۋدىڭ بىردەن ءبىر جولى ءوز قۇندىلىعىنا قايتا ورالۋى. ال ونىڭ قاينارى - يسلام ءدىنى. سونىڭ ىشىندە ءابۋ حانيفا ءمازھابى. ەگەر بيلىك يمام اعزام ءمازھابىنا ەرەكشەلىك تانىمايتىن بولسا جاڭا تولقىن ۇرپاق ءبارىبىر بايىرعى جۇرتىنىڭ دىنىنە تارتاتىن ەدى. بىراق ءبىر ءمازھاب ەمەس، ءار ءتۇرلى مازھابقا، اعىمدارعا قاراي ويىسار ەدى. ال مۇنىڭ اقىرى قۇلدىراۋعا، جوعالۋعا سوقتىرادى. قازاق ەلىندە ءسالاف سەكىلدى راديكالدىق اعىمداردى بىلاي قويعاندا سۋننيتتىك وزگە ءمازھابتىڭ قازاق ەلىنە كىرۋى ەل ىشىندە تالاس تۋدىرادى. ءدىن بولعانمەن قازاق مادەنيەتى، قۇندىلىعىنىڭ كوپشىلىگى جوعالادى. تاۋدان اققان كوشكىن سۋدىڭ قانشا الدىن الساڭىز دا ءسىز وعان بوگەت بولا المايسىز. ونىڭ بىردەن ءبىر جولى ءوزىنىڭ عاسىرلىق ارناسىنا ءتۇسىرۋ. ءيا، اللاعا شۇكىر كەشەگى جارىلىس جاساپ ەلدى دۇرلىكتىرگەن راديكالدىق اعىمداردىڭ بۇگىندە بەتى قايتتى. ايتسە دە تۇگەلدەي جوعالدى دەگەن ءسوز ەمەس. ءتىپتى جوعالعان كۇننىڭ وزىندە سولارعا ۇقساس وزگە دە جات اعىمداردىڭ شىعۋى توسىن ەمەس. سوندىقتان بيلىك وسىلارعا تاعى دا ءمان بەرىپ، كوپتەگەن ءىس-شارالار جاساۋى قاجەت. ەندەشە، بيلىك قازاق ەلىنىڭ ءار ءتۇرلى سەكتالار مەن راديكالدىق اعىمدارعا جول بەرمەيتىن ءوزىنىڭ مىڭ جىلدىق اتا-باباسىنىڭ ۇستانعا حانافي ءمازھابىن ۇستانعاندىعىن ايقىن مويىنداعان ەكەن، ولاي بولسا بيلىك وسىنى ىسپەن دالەلدەۋى كەرەك. سول ءۇشىن دە مۇنى ءدىني باسقارماعا ارتىپ قويماي بيلىك پەن قوعامنىڭ بارلىق سالاسىن وسىعان جۇمىلدىرۋى قاجەت. سىزدەرگە مىنانى باسا ايتقىم كەلەدى. ىشتە جانە سىرتتا بەلگىلى كۇشتەر قازاق ەلىنىڭ حانافي ەمەس بەلگىلى ءبىر ءسالافي، شيت، تابليع سەكىلدى راديكالدىق باعىتتى ۇستاناتىن ەل ەتىپ تانىتقىلارى كەلەدى. سوندىقتان ەلدەگى ولاردىڭ بەلسەندىلەرى قايتكەن جاعدايدا دا تىزگىندى ءحانافيدىڭ قولىنان الۋعا جان سالۋدا. ال ەلدە وسىلاي دۇربەلەڭنەن بولۋى سىرتقى كۇشتەر ءۇشىن اسا قاجەت نارسە. ويتكەنى ەلدەگى ياگوۆا سەكىلدى سەكتالار ەل ساحناسىنان قالىس قالىپ، ەركىن ارەكەت ەتىپ يسلام دىنىنە شوشىعان حالىقتى وزىنە وڭاي تارتىپ، ەل تىزگىنىن قولىنا الۋعا جول اشىلادى. ەندەشە ءبىز وسىعان جول بەرمەي، باتىل قادامدار جاساعانامىز ابزال. بيلىكتىڭ حانافيدى اشىق مويىنداعانى وسىنى تەرەڭ تۇسىنگەندىگىنىڭ بەلگىسى دەپ ويلايمىن.
ەندەشە بۇل جەردە ەڭ باستى نەدەن باستاۋ كەرەك دەگەن ساۋال تۋىنداۋى مۇمكىن.
اۋەلى ءابۋ حانيفا ءمازھابىنا قاتىستى ناقتى عىلىمي بازالار ازىرلەۋ ءلازىم. قازاق ەلىنىڭ مىڭ جىلدار بويى وسى باعىتتى ۇستانعانىن دالەلدەۋى كەرەك. ءبىزدىڭ قازاق دالا جۇلدىزدارى اتانعان ءال-فارابي، ءال-كەردەري، ءال-ءجاندي، ءات-تارازيلار تەك ءبىزدىڭ عانا ەمەس مىڭ جىلدار بويى كۇللى يسلام الەمىنە جۇلدىز بولعانىندا داۋ جوق. ەندەشە ءبىز سولاردىڭ اتتارىن، قولجازبالارىن تاۋىپ ونى قازاق تىلىنە اۋدارىپ مەكتەپ پەن جوعارعى وقۋ ورىندارىنا ەنگىزىۋىمىز قاجەت. عىلىمي بازالاردىڭ ءبىرى رەتىندە نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيەتىنە كوپ كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ونى ءدىني ماسەلەلەردىڭ ءفاتۋاسىن بەرەتىن جانە سونى حالىقتىڭ مويىندايتىن دەڭگەيگە كوتەرۋ ءلازىم. بولاشاق قازاق ەلىنىڭ عۇلامالارىن سول جەردە دايىنداۋ ماقساتىمەن يسلامتانۋعا قاتىستى دوكتورلىق بولىمدەرىن اشۋ قاجەت.
ەكىنشى، بۇگىنگى تاڭدا الەم الەمدىك داعدارىستىڭ نەگىگى ءتۇپ توركىنى وسىمدە، پايىزدا جاتقانىن ءبىلىپ مويىنداي باستادى. الەمدە ءوسىمسىز بانكتەر وركەن جايا باستادى. ال وسىمگە تيىم سالعان بىردە ءبىر يسلام ءدىنى. ال الەمدە يسلامي بانكتەردىڭ ەڭ مىقتىلارى مالازيادا مىقتى دامىعان. سوندىقتان نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيەتىندە يسلام ەكونوميكالىق فاكۋلتەت اشىلىپ، مالازيادان عالىمدار تارتۋى قاجەت. سوندا ۋنيۆەرسپەتتتە تەك ءدىني ماماندان ەمەس، يسلامي ەكونميستتەر دە ازىلەنەدەدى.
ءۇشىنشى ايتار ماسەلە ءدىن ىستەر اگەنتتىگى. ولار تىركەۋمەن عانا اينالىسپاۋى كەرەك. ەلدەگى ءتۇرلى سەكتالاردىڭ ءىس قيمىلىن ءجىتى باعالاۋى كەرەك. ال ول ءۇشىن ولاردىڭ شتاتىن كوبەيتىپ، ايماعىن كەڭەيتۋ كەرەك. ءبىر كەزدەرى وسى اگەنتتىك ءدىني كوميتەت بولىپ تۇرعاندا الماتىدا ەڭ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جۇمىس ىستەگەن بولاتىنمىن. سوندا سانىمىز ءۇش ادام بولاتىن. ال ءدىني بىرلەستىكتىڭ سەكسەن پايىزى وسى الماتىدا تىركەلگەن بولاتىن. سوندا ءۇش ادام جاياۋ ءجۇرىپ قانداي ءىس اتقارماق. سوندىقتان ولاردىڭ سانىنا دا ساپاسىنا، قارجىسىنا دا كوڭىل ءبولۋى قاجەت. اتىنان ات ۇرىكپەسە دە مىسى باسىم بولۋى قاجەت.
ءتورتىنشى وسىعان قاراي ءدىن ىستەر اگەنتتىگى مۇسىلماندار ءدىني باسقارماسىمەن بىرگە ەتەنە جۇمىس اتقارۋ قاجەت. قالا مەن اۋىلدا مەشىتتەردىڭ سالىنۋىنا كوپ كوڭىل ءبولىپ جەرىنىڭ ورنالاسۋى مەن سالىنۋىنا ءمان بەرۋ قاجەت. مىسالى، الماتى قالاسىن الايىق. ەسكى الماتى قالاسىمەن سالىستىرساق قالادا ءبىر-اق مەشىت بار. ول - ورتالىق مەشىت. ال اباي مەن فۋرمانوۆ داڭعىلىندا اۋەزوۆ، بوگەنباي، قابانباي ت. ب باسقا كوشەلەردىڭ ەشبىرىندە مەشىت جوق. تۇنگى بارلار سەكىلدى ءتۇرلى ويىن-ساۋىق پەن ءتۇرلى سەكتالاردىڭ عيماراتتارى بار. ال مەشىتكە كەلگەندە ورىن جوق. بوگدە ەلدەن الماتىعا كەلىپ ارالاپ كورگەن جولاۋشى بۇل قالا كىمنىڭ قالاسى دەپ ويلايدى؟ ال قالانىڭ ىشىندە مەشتتىڭ كوپ بولۋى قالاداعى ءدىني شيەلەنىستىڭ كوپ ماسەلەسىن شەشۋگە ارقاۋ بولادى. ويتكەنى جاستار ستۋدەنتتەن مەشىت يمامىنىڭ ناسيحاتىنا قاتتى ءمان بەرەدى. الايدا وسىنداي كىشىگىرىم بولسىن مەشىتتەردىڭ جوقتىعىنان اسىرەسە ستۋدەنتتەر ءار ءتۇرلى سەكتالار مەن راديكالدىق اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتۋدە. كوكتەبەنىڭ باسىنا پالەن ميلليونعا شىعىنداپ مۇسىلمان قازاقتىڭ ماقتانىشى دەگەننەن قاراعاندا سونىڭ ورنىنا قالا ىشىنە بىرنەشە مەشىت سالعان ءجون.
بەسىنشى، مەملەكەت مەشىتتەرگە ارنايى قورلاردان قارجى ءبولدىرىپ، يمامدار مەن مەشىت قىزمەتتەرىنە ايلىق ءبولۋى قاجەت. اتى اتالعان زاڭنان كەيىن بۇل ەشبىر زاڭعا قايشى ەمەس. ۇلكەن قالالارداعى مەشىتتەردە حالىقتان ساداقا تۇسكەنمەن اۋىلدى جەرلەردە ساداقا جوقتىڭ قاسى. ۇلكەن قالالارداعى مەشىتتەر دە تۇسكەن ساداقاسى وزىنەن ارتىلمايتىندىقتان اۋىلدارعا كوپ كومەكتەسە المايدى. مەشىت ۇلكەن بولعان سايىن جىلۋ مەن جارىعىنا دا كوپ شىعىن قاجەت ەتتىرەدى.
سونداي-اق، بىزدە كوبىنەسە ءسوز بار دا ءىس جوق. بىزدە زاڭ دەگەن شىركىن كوز تويماس. ال ورىندالۋعا كەلگەندە كەجەگەمىز كەرى تارتىپ تۇرادى. سوندىقتان وسى زاڭنىڭ ىسكە اسىلۋىنا كوڭىل ءبولىنۋى قاجەت.
التىنشى، ەلدەگى ءدىني الاۋىزدىقتىڭ الدىن الۋ جانە راديكالدىق اعىمداردى ءتۇپ تامىرىمەن جويۋ ءۇشىن مەكتەپكە ءدىن دارىستەرىن ەنگىزۋ قاجەت. قازىرگى كەزدە مەكتەپكە ەنگىزگەن دىندەر تاريحى ساباعى وتە از ساعات. ءارى ول ءدىن ءدارىسى ەمەس. بۇل كوپ بولسا ەلگە باسۋ ايتۋ عانا. سوندىقتان وسىعان قوسىمشا «قازاق ەلىنىڭ ءداستۇرى مەن قۇندىلىقتارى نەمەسە يماندىلىق نە بولماسا قازاق عۇلامالارى ءتارىزدى ساباقتار قويىپ ءوز اتا-بابالارىنىڭ كىم جانە قانداي مۇسىلمان بولعانىن تانىتۋ قاجەت. قازاق ەلى قازىردە الەمدە سۋيتسيتتەن ءۇشىنشى ورىندا تۇرادى ەكەن. سونىڭ كوبىسى مەكتەپ جاسىنداعىلار. كەشەگى سوۆەت كەزىندە مەكتەپتە «وقى، وقى جانە وقى» دەپ قۇراننان ۇرلاپ دىنسىزدىك ءدىني مورالدىق دارىستەر بەرىپ ادامگەرشىلىككە تاربيەلەدى. ال بۇگىندە ولار دىننەن مۇلدە ماقۇرىم قالدى. سۋيتسيتتە سونىڭ سالدارىنان دەسەم قاتەلەسپەيمىن.
جەتىنشى، ءدىني ناسيحاتتاعى ەڭ باستى كۇشىمىزدىڭ ءبىرى باق. ونىڭ ىشىندە تەلەارنالار. تەلەارنالاردا جاپوننىڭ حاندار تاريحي، كورەيا مادەنيەتى، تۇركيانىڭ ءدىنسىز رەجيسسەر تۇسىرگەن ءتىپتى بالاپاندارعا ارنالعان قىتايدىڭ مادەنيەتى مەن ءتىلىن اشىقتان اشىق ۇيرەتكەن مۋلتفيلمدەر مەن تەلەسەريالدار كورسەتىلىپ، جاس ۇرپاقتىڭ كۇننەن كۇنگە دىننەن دە ءوز تاريحىنان دا الاستاتىلۋعا جاعداي جاسالادى، ال ءدىن مەن دىلگە جاقسى جاعداي جاسالمايدى. ولاردىڭ باسىم كوپشىلىگى ءدىني ناسيحاتتى ەمەس، كوبىنەسە ءوز بەدەلىن كوتەرۋ ماقساتىمەن تەك ءدىني شيەلەنىستەردى عانا ەلگە كورسەتەدى.
سەگىزىنشى، بۇل تۇرعىدا ەلدەگى پارتيالار دا ات سالىسۋى قاجەت. مىسالى نۇر-وتار پارتياسىن الايىق. ولار اۋىلعا جاستاردى جۇمىسقا جىبەرۋى تۋرالى جوبالار جاسادى. وتە ورىندى. بىراق نەگە سولار دىنگە كوڭىل بولمەيدى. نەگە مىسالى نۇر-مۇباراك ۋنيۆەرسيەتىندە بىتىرگەن جاستار ءبىرى شىعىستا بولسا باتىسقا، ەلى باتىستا بولسا شىعىسقا بارىپ قيانداعى ءبىر اۋىلعا بارىپ مەشىتتە يمام بولۋدا. وسىلارعا دا جاعداي جاساپ ولاردى مەكتەپ ءدىن ساباعىنان ءدارىس بەرگىزىپ، ءۇي بەرگىزسە بولماي ما؟ اۋىلدا ءبىر دارىگەر قانداي ماڭىزدى بولسا يمام ءدال سونداي ءتىپتى ودان ەكى ەسە ماڭىزدى. سونداي-اق، باسقا پارتيالار دا دىنگە كوڭىل بولۋلەرى قاجەت.
توعىزىنشى سوڭعى ايتار ءسوز ءبىر جاعىنان وسىلاي ناسيحات جاسالسا ەكىنشى جاعىنان ەلدەگى سەكتالار اسىرەسە سونىڭ ىشىندە حريستيان ميسسيونەرلەرىن ەل ىشىندەگى ءىس-ارەكەتتەرىن توقتاتۋعا دا كۇش سالۋىمىز قاجەت. پروۆاسليالىق شىركەۋدى دە وسىعان شاقىرۋ قاجەت. ولاردىڭ ءبارى ادال جولمەن ەمەس ادامداردى ارباۋمەن، دۇنيەمەن تب. جولدارمەن وزدەرىنە تارتۋدا. وسىلاردىڭ وسى ارام قىلىقتارىن اشكەرەلەپ ەلگە تانىتۋ قاجەت. اسىرەسە ءدىن ىستەر اگەنتتەگى ولاردى قايتا تىركەۋدە اسىقپاي سالقىنقاندىلىق تانىتۋى ابزال.
قۇراندا اللا تاعالا: «ەستەرىڭ اۋىپ قايدا كەتىپ بارا جاتىرسىڭدار؟» دەيدى. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، كۇن ەرتەڭ بۇل ومىردەن وتكەندە جاتقان جەرىڭىز سىز بولىپ، ارتتا قالعان ۇرپاعىڭىزدىڭ ءبىرى سۇيەگىڭىزدى ورتەپ، ەندى ءبىرى مولاڭىزدىڭ باسىندا شاراپ ءىشىپ ەسكە الىپ، قاسيەتتى اتا-بابا ارۋاعىنىڭ قارعىسى المايىن دەمەسەڭىز، قوعامعا كوڭىل ءبولىڭىز دەمەكپىن.
