قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى «ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعى استانا قالاسى وقۋ وردالارى مەن قالا جۇرتشىلىعىنىڭ  رۋحانياتىنا اينالدى. اتقارىلىپ جاتقان باعدارلامانىڭ  نەگىزىندە اباي تاقىرىبىنا بايلانىستى عىلىمي-تانىمدىق ساباقتاردىڭ ۇزدىكتەرى، رەسپۋبليكالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى، بەلگىلى اقىن-جازۋشىلار، «اباي وقۋلارى» بايقاۋىنىڭ وزاتتارى، «اباي بيىگى - ۇلت بيىگى» اتتى جاس سۋرەتشىلەر بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرلەرى،  «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار» ءان بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازدارىن، اباي ەلى - سەمەي جەرىنە ساياحاتقا شىعارۋ ماۋسىم ايىنىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە جوسپارلانعان. 30-40 ادامنان قۇرالعان ساياحاتشىلار توبى «ۇلىلار مەكەنىنە ساياحات» ساپارىمەن  11-14 ماۋسىم ارالىعىندا اباي ەلىنە ساياحاتقا شىقتى.

الداعى ۋاقىتتا تۇراقتى تۇردە جىل سايىن جۇرگىزىلىپ وتىراتىن بۇل ساپاردىڭ  ماقساتى - جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە، تاريحىن، ەلىن-جەرىن تانۋعا، رۋحاني ءبىلىم بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا بەيىمدەۋ. قازاق حالقىن الەمگە مويىنداتقان ۇلى اقىننىڭ وسكەن ورتاسىن، تاريحىن تانىستىرۋ ارقىلى تاريحي جەرلەرمەن تىعىز بايلانىستىرۋ.

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى «ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق ورتالىعى استانا قالاسى وقۋ وردالارى مەن قالا جۇرتشىلىعىنىڭ  رۋحانياتىنا اينالدى. اتقارىلىپ جاتقان باعدارلامانىڭ  نەگىزىندە اباي تاقىرىبىنا بايلانىستى عىلىمي-تانىمدىق ساباقتاردىڭ ۇزدىكتەرى، رەسپۋبليكالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى، بەلگىلى اقىن-جازۋشىلار، «اباي وقۋلارى» بايقاۋىنىڭ وزاتتارى، «اباي بيىگى - ۇلت بيىگى» اتتى جاس سۋرەتشىلەر بايقاۋىنىڭ جۇلدەگەرلەرى،  «قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار» ءان بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازدارىن، اباي ەلى - سەمەي جەرىنە ساياحاتقا شىعارۋ ماۋسىم ايىنىڭ العاشقى ونكۇندىگىندە جوسپارلانعان. 30-40 ادامنان قۇرالعان ساياحاتشىلار توبى «ۇلىلار مەكەنىنە ساياحات» ساپارىمەن  11-14 ماۋسىم ارالىعىندا اباي ەلىنە ساياحاتقا شىقتى.

الداعى ۋاقىتتا تۇراقتى تۇردە جىل سايىن جۇرگىزىلىپ وتىراتىن بۇل ساپاردىڭ  ماقساتى - جاس ۇرپاقتى وتانسۇيگىشتىككە، تاريحىن، ەلىن-جەرىن تانۋعا، رۋحاني ءبىلىم بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا بەيىمدەۋ. قازاق حالقىن الەمگە مويىنداتقان ۇلى اقىننىڭ وسكەن ورتاسىن، تاريحىن تانىستىرۋ ارقىلى تاريحي جەرلەرمەن تىعىز بايلانىستىرۋ.

كوتەرىڭكى كوڭىل كۇيمەن، رۋحاني مول بايلىقپەن ورالعاندار  سەمەي - شاعىل - كۇشىكباي كەزەڭى - ءبورىلى - ەرالى جازىعى - ەڭلىك-كەبەك  -  قاراۋىل - جيدەباي  باعىتى بويىنشا  جۇرىپ، «اباي جولى رومان-ەپوپەياسىنداعى تاريحي وقيعالار مەن جەرلەرمەن تانىسىپ قايتتى. استانادان شىققان ساياحاتشىلاردىڭ ارنايى اۆتوبۋسى جول بويى اباي ولەڭدەرىن تىڭداپ، تاريحي جەرلەر مەن اباي شىعارماشىلىعىنا بايلانىستى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. وردا تاۋى، شىڭعىستاۋ باۋرايىنان ءوتىپ، شىلىكتى كەزەڭ، سىرت-قاسقابۇلاق، اششىسۋ، ارقات،  زەرە  مەن ۇلجاننىڭ زيراتىنا بارىپ زيارات ەتىپ، اباي - شاكارىم جاتقان كەسەنەمەن جاقىن تانىسىپ، جيدەباي، بورىلىدەگى مۇراجايلارعا ات باسىن تىرەپ، ەكسكۋرسيا تىڭدادى.

سەمەيدەن 51 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان ارقالىق تاۋىنان اساتىن تۇسى - "كۇشىكباي اسۋى" سەمەي مەن شىڭعىستاۋ اراسىنداعى اباي سان رەت توقتاپ، باسىندا تۇنەگەن بەكەت.

ارقالىق تاۋىنىڭ بيىك توبە باسىندا كۇشىكباي باتىر جەرلەنگەن. ول ورتا ءجۇز،  ۋاق رۋىنان شىققان، جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەسكەن بەلگىلى باتىرداردىڭ ءبىرى.  باتىرلىعىمەن قوسا، ناشارعا قايىرىمدى، ادىلدىگىمەن اتى شىققان ادام. اكادەميك جازۋشىمىز مۇحتار اۋەزوۆ «كۇشىكباي باتىر 21 جاسىندا دۇنيە سالعان ەكەن. ەرتە كۇننەن باتىر اتاعىن العان. سوڭعى كەزدەردە كوزدەگەن ماقساتى قولباسىلىق بولىپ، اياعىندا وعان دا جەتىپ، ەگەسكەن ەلىنەن كەگىن الىپ، ەگەر قىلىپ جۇرگەندە شەشەك شىعىپتى. شەشەك اۋىر شىعىپ كوپ ۋاقىت قوزعالا الماي جاتىپ قالعان» دەپ سۋرەتتەيدى. ەگەسىپ جۇرگەن جاۋلارى باتىردىڭ توسەك تارتىپ جاتقانىن پايدالانعان دەسەدى. دۇشپاندارى باتىردى قاپىدا الماقشى بولىپتى. كەك بۋعان نامىسكەر ەر جارا باسقان جالاڭاش ەتىنە شەكپەنىن جەلبەگەي جامىلا سالىپ، جاۋىنا اتوي بەرىپتى. جەرىن جاۋدان ازات ەتىپ، وسى توبەنىڭ باسىنا جەتكەندە، ات ۇستىندە نايزاسىنا سۇيەنگەن قالپى جان ءتاسلىم ەتىپتى. سوندا شەشەكتىڭ جاراسى مەن جاۋ وعىنان اققان قانى شەكپەنىنىڭ سىرتىنا شىعىپ كەتىپتى.

م. اۋەزوۆتىڭ «قورعانسىزدىڭ كۇنى» دەگەن اڭگىمەسىندە كۇشىكباي اسۋىندا بولعان قايعىلى وقيعا شىنايى بەينەلەنگەن. شىعارما 1921 ج. جارىق كورگەن.  جازۋشى «س. قالاسىنىڭ وڭتۇستۇگىن جايلاعان ەلدىڭ قالاعا قاتىناساتىن قارا جولدىڭ ۇستىندە ارقالىق دەگەن تاۋ بار» دەپ باستالاتىن كەزەڭى وسى.  اتالمىش اڭگىمەدەگى زورلىق-زومبىلىقتىڭ قۇربانى بولعان عازيزانىڭ زيراتى دا وسى جەردە. سول ءبىر قاتال زاماننىڭ بەلگىسىندەي جولدىڭ سول جاعىندا ەسكى قورانىڭ سىلەمى كورىنەدى. ول «قورعانسىزدىڭ كۇنىندەگى» عازيزانىڭ ءۇيى. ۇيات پەن نامىستان، شاراسىزدىقتان زار كەشكەن بەيشارا قىز الاي-دۇلەي بوراننىڭ استىندا اكەسىنىڭ قابىرىن قۇشاقتاعان كۇيى كوز جۇمعان. ارنايى ساياحاتقا بارعاندار وسى عازيزانىڭ ءۇيىنىڭ ورنى مەن زيراتىنىڭ كۋاسى بولدى. بەلگىلى ابايتانۋشى، عالىم - اسان وماروۆتىڭ كورسەتۋىمەن عازيزا مەن اكەسى - جاقىپتىڭ زيراتى، سۋ ىشكەن قۇدىعى باسىندا تاريحي وقيعانىڭ كۋاسى بولدى. مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ۇلى سۋرەتكەرلىگىن ايگىلەگەن تۇڭعىش باسپا بەتىن كورگەن اڭگىمەسى «قورعانىسزدىڭ كۇنىندەگى، «جينالعان اعايىندارى كوپ ىزدەمەي-اق ەكى جاس بەيىت اراسىندا ولىك بولىپ قالعان عازيزانىڭ سۇيەگىن تاۋىپ الدى. ۇستىندەگى ونىسىز دا جۇقا كيىمدەرى ءار جەردە شاشىلىپ قالىپتى. عازيزانىڭ شاشى ازىراق دۋدىراپتى. بالالىق جۇزىندە، «مەندە جازىق جوق، مەن تازامىن...» دەگەن اشىق تازالىقتىڭ بەلگىسى قايعى-قاسىرەتتەن سەيىلگەن جاس بالانىڭ اجارى بار. جاۋىزدىقتىڭ جاس قۇربانى قاسىرەتكە تولى ءومىرىنىڭ ازاپتى اق تۇتەگىنەن اداسىپ ءولىپ، ماڭگى تولاس تاپقانداي» دەگەن جولداردىڭ كۋاسى وسى كەزەڭ.

سەمەي قالاسىنداعى تاريحي ورىندار، ولكەتانۋ مۇراجايىنا بارىپ، سەمەي قاسىرەتىنە اينالعان «ماڭگىلىك ءومىر» ەسكەرتكىشىنە تاعزىم جاسادى.

قازاقستان بويىنشا اباي ەلىنە ساياحات جاساعان ءبىرىنشى ساياحاتشىلاردى ۇيىمداستىرعان قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى الداعى ۋاقىتتا بۇل باستامانى داستۇرگە اينالدىرماق.

الماحان مۇحامەتقاليقىزى

اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى،

قازاقستان-رەسەي ۋنيۆەرسيتەتى،

«ابايتانۋ» عىلىمي-تانىمدىق

ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى

«اباي-اقپارات»