ۋا، الاش! بارىڭنان ايىرىلاتىن بولدىڭ!

ايىرىلىپ تا جاتىرسىڭ... بارىڭ نە ەدى، باعالىڭ قايسى؟ ول سەنىڭ مويىنىڭ قامىتتان، بىلەگىڭ بۇعاۋدان ازاتتىعىڭ ەمەس پە! كىساپىرگە قۇلدىقتان ادالىعىڭ ەمەس پە! بار دەپ جۇرسەك، بارىمىزدىڭ ءوزى بۇلدىر، بولاشاعى بۇلىڭعىر بولدى...

راس، قۇدايشىلىعىن ايتىپ مويىندايىقشى، ءسىز بەن ءبىز تاۋەلسىزدىكتىڭ ءدامىن تاتقانىمىزبەن، قۇنىن پارىقتاي المادىق. المانى جاقسى كورەتىن بالا سەكىلدى، ول بىراق ديحاننىڭ توككەن تەرىن، ەتكەن ەڭبەگىن باعالاي المايدى.

تاۋەلسىزدىگىمىز ءتاتتى الماداي عانا بولدى. راس، باسقانىڭ تالاسى جوق ءوز ۋىسىڭداعى الما. ال دا كىرشىلدەتىپ جەي بەر.

سولاي بولدى. ءبارىمىز انتالاي اۋىز سالدىق. جاپا-تارماعاي جۇلقىلاي باستادىق. تىستەمەگەن اۋىز، ۇستاماعان قول قالمادى. ال كەلىپ جىرىمدادىق. رۋ-رۋعا، ءجۇز-جۇزگە، ساڭىراۋ دىندەرگە، سانسىز اعىمعا، ساناسىز سەكتالارعا، تويىمسىز توپتارعا اينالدىردىق بارىمىزدى. المانىڭ ءبۇتىن بولسا عانا الما ەكەنىن، كەتىلگەن سوڭ ازىققا اينالاتىنىن تۇسىنبەدىك.

قۇلقىنىمىز وزىپ شىقتى. رۋحىمىز شاڭ قاپتى.

ۋا، الاش! بارىڭنان ايىرىلاتىن بولدىڭ!

ايىرىلىپ تا جاتىرسىڭ... بارىڭ نە ەدى، باعالىڭ قايسى؟ ول سەنىڭ مويىنىڭ قامىتتان، بىلەگىڭ بۇعاۋدان ازاتتىعىڭ ەمەس پە! كىساپىرگە قۇلدىقتان ادالىعىڭ ەمەس پە! بار دەپ جۇرسەك، بارىمىزدىڭ ءوزى بۇلدىر، بولاشاعى بۇلىڭعىر بولدى...

راس، قۇدايشىلىعىن ايتىپ مويىندايىقشى، ءسىز بەن ءبىز تاۋەلسىزدىكتىڭ ءدامىن تاتقانىمىزبەن، قۇنىن پارىقتاي المادىق. المانى جاقسى كورەتىن بالا سەكىلدى، ول بىراق ديحاننىڭ توككەن تەرىن، ەتكەن ەڭبەگىن باعالاي المايدى.

تاۋەلسىزدىگىمىز ءتاتتى الماداي عانا بولدى. راس، باسقانىڭ تالاسى جوق ءوز ۋىسىڭداعى الما. ال دا كىرشىلدەتىپ جەي بەر.

سولاي بولدى. ءبارىمىز انتالاي اۋىز سالدىق. جاپا-تارماعاي جۇلقىلاي باستادىق. تىستەمەگەن اۋىز، ۇستاماعان قول قالمادى. ال كەلىپ جىرىمدادىق. رۋ-رۋعا، ءجۇز-جۇزگە، ساڭىراۋ دىندەرگە، سانسىز اعىمعا، ساناسىز سەكتالارعا، تويىمسىز توپتارعا اينالدىردىق بارىمىزدى. المانىڭ ءبۇتىن بولسا عانا الما ەكەنىن، كەتىلگەن سوڭ ازىققا اينالاتىنىن تۇسىنبەدىك.

قۇلقىنىمىز وزىپ شىقتى. رۋحىمىز شاڭ قاپتى.

جاۋ جار استىندا، سەنىڭ قامسىز قالپىڭ، توعىشار ءتۇرىڭدى كورىپ وتىرعان دۇشپان ۋىسىنان شىعارىپ العان ۇلان-عايىر دالانى قايتارىپ الۋدىڭ قيىن ەمەس ەكەنىن بىلەدى. سەن تاۋەلسىز بولدىم دەسەڭ دە ولار سەنى ۇنەمى وزىمدىكى دەيدى. ءتىپتى ءبىر كۇن دە ول ۇستانىمدارىنان قايتقان ەمەس. ەگەمەن ەل بولدىم دەپ ەتەگىڭ جالپىلداپ تويدان توي وتكىزىپ جۇرگەن توقسانىنشى جىلدارى ولار سۆويكتاردىڭ اۋىزىمەن «مىناۋ قازاق ەل بولمايدى، ءتۇبى تورتاياقتاپ رەسەيگە جالبارىنادى» دەگىزدى.

تاۋەلسىزدىك دەگەن قاسيەتتى ۇعىمدى ءالى سانامىزبەن قابىلداپ ۇلگەرمەي جاتىپ، وپپوزيتسيا دەگەن ويىنشىلار شىعا كەلدى. سەركەلەرى ىلعي دا تەرىسكەيگە قاراپ ماڭىرايتىن، وزدەرى دە، ءۇرىم-بۇتاعى دا قازاق بولىپ تۋعاندارىن ۇيات سانايتىن ءدۇبارالار، ارالاس نەكەدەن تۋعاندار جانە ارالاس نەكەدە تۇرعاندار. قاتتى ايتقانىم ەمەس، قامىعىپ ايتقانىم. شۇلدىرلەگەن ءتىلى بار، شۇبارالا ءدىلى بار جالعان وپپوزيتسيا مىنە، قۇداي كۋا، جيىرما جىلدا ءبىر رەت تە قازاقتىڭ قامى ءۇشىن ءبىر اۋىز ءسوز ايتقان ەمەس. ءتىلى ورىس، ءدىنى باتىستىق وپپوزيتسيا قازاقتىڭ ءداستۇرىن، ءتىلىن، ءدىنىن، ءدىلىن بىردەن اياققا تاپتاعان بولاتىن. ولار ۇنەمى  تەك ءوز پايدالارى ءۇشىن كۇرەسىپ كەلەدى. حالىققا بىردە ءبىر يگىلىكتى ءىس جاساعان جوق. «نازارباەۆ، كەت!» دەپ ۋلاپ-شۋلاپ جيىن وتكىزۋ يگىلىكتى ءىس ەمەس.

اللا عانا ءمىنسىز! ەلباسى دا پەندە. ونىڭ دا ادامي كەمشىلىكتەرى بار، ارينە. تۇلعا تاڭداۋدا، حالىقتى بىرلىككە شاقىرۋدا جىبەرىپ العان اعاتتىقتارى جوق ەمەس. الايدا، ول پرەزيدەنتتىڭ بۇل ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن اتقارعان ىستەرىن جوققا شىعارا المايدى. اللانىڭ قالاۋىمەن ول كوپ قىزمەتتەر اتقارۋدا. ونىڭ ەسىمى ءبارىبىر قازاقتىڭ تاريحىنا التىن ارىپپەن جازىلاتىنى ءسوزسىز.

ول ەلدىڭ بىرلىگىن نىعايتقان كەزدە عانا تاۋەلسىزدىكتى ۇستاپ تۇرۋعا بولاتىنىن تۇسىنەدى. بىراق وعان كىم جول بەرسىن. توعىشارلارى كوپ قوعاممەن جالعىز ءوزى نە ىستەي السىن؟ جاۋدىڭ قايدان توبە كورسەتەتىنىن ءبىلدى. سولاردىڭ ءتىلىن تاپسام حالىقتىڭ بىرلىگىن ساقتايمىن دەدى. جالعىزدىق جانىنا باتتى. باسقا امالى دا جوق ەدى. ونى، قازاق، سەن تۇسىنبەدىڭ. «ورىسقا ساتىلعان» قىلدىڭ. وپا بەرمەيدى دەدىڭ. ءامىرشىنىڭ جاعاسىنا جارماسپاي، ونىڭ توڭىرەگىنە بىرىگىپ، بەكەم بولۋ ارقىلى عانا ەگەمەندىگىمىزدى ساقتاي الاتىنىمىزدى ۇعىنبادىڭ!

وزىڭدە بىرلىك بولماعان سوڭ ەندى ەسكى دە جاڭا قوجايىنىڭ قايتادان ەسىگىڭدى تەۋىپ ەنىپ كەلەدى تورىڭە. ەلباسىڭنىڭ باياعىدا-اق الدى-ارتىن بۋىپ تاستاعان. ارقا سۇيەتىن تىرەگى - حالقىندا بىرلىك جوق...

قانسوقتا قامىت كەدەندىك وداق، ەۋرازيالىق وداق بولىپ كيىلىپ باستادى. ونى كيگىزۋگە وپپوزيتسيا بار كۇش-جىگەرىن جۇمسادى. سۆويكتار ۇيقى-كۇلكى كورمەي جۇمىس ىستەدى. جايدا پرەزيدەنتتىڭ ءار ءىسىن سىناپ-مىنەپ وتىراتىن پ.سۆويك كەدەندىك وداق تۋرالى يدەيانى جان-تانىمەن قولداي كەتتى. كەدەندىك وداقتىڭ قۇرىلۋى ءۇشىن اتقارعان ەڭبەگىنە ونىڭ قانداي سىي العانىن ءازىر بىلمەيمىز، الايدا پۋتين جومارت پاتشا بولسا وعان «رەسەيدىڭ باتىرى» اتاعىن بەرەتىنى ءسوزسىز.

ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ ەسكى دە جاڭا قوجايىن بولىپ اتتايتىن تابالدىرىعى پاۆلودار بولاتىن ءتۇرى بار. قازىر پاۆلودار پاتشانى كۇتىپ الۋعا دايىندالىپ جاتىر. جيىرما جىلدا قالانىڭ اتاۋى نەگە قازاقشالانباعانىن ەندى ءتۇسىنىپ وتىرمىز. قالا بيلىگى «جىرتىلىپ» جاتىر.  شىن مانىندە. ءپۋتيندى قارسى الۋ ءۇشىن قالانى جوندەۋگە بيۋدجەتتەن 3 ملرد تەڭگە، ول قاتىساتىن ايماقارالىق فورۋمدى وتكىزۋگە 5 ملرد تەڭگە ءبولىنىپتى. قازىر قالا كوشەلەرى دە جىرىم-جىرىم بولىپ جىرتىلىپ جاتىر. جاپپاي جوندەۋ جۇرگىزىلۋدە. اق پاتشا كەلەدى...

نۇرسۇلتان نازارباەۆ تا پاۆلودارعا تالاي ات باسىن تىرەدى. بىراق بيلىك ءدال وسىلاي جىرتىلماپ ەدى. پاۆلودارلىقتار ءۇشىن نازارباەۆتىڭ ەمەس، ءپۋتيننىڭ ءباسى جوعارى بولىپ تۇر. مۇنداي ايماقارالىق فورۋمدار بۇرىننان وتكىزىلىپ كەلەدى. بىراق ءدال بۇل جولعىداي شالا ءبۇلىنۋ بولعان جوق. بۇل جولعىسى ەرەكشە، ەرەكشە سالتاناتتى...

قازاققا قۇرمەتتى بولعان اكەسىنىڭ قازاققا سىڭىرگەن ەڭبەگىن ۇنەمى ماقتان تۇتاتىن، ءار ىسكە بىلەك سىبانعاندا قازاقتىڭ اۋليەسى ءماشھۇر ءجۇسىپتىڭ باسىنا تۇنەپ اللادان مەدەۋ سۇرايتىن، بۇرىن ۇلتجاندىلىعىمەن اتى شىقسا، ەندى ۇلتبۇزارلىعى ۇلعايىپ كەلە جاتقان وبلىس اكىمى ەرلان ارىننىڭ بۇل ءىسى ازامات اتىنا سىن، ارينە. بىراق، بيلىكتىڭ بۋى بۋىنىنا تۇسكەن سوڭ ودان ەستى ءىس كۇتۋ ەرسىلىك بولار ەندى.

حوش، سونىمەن پاۆلودارعا پۋتين كەلەدى. كەلگەندە نە دەيدى؟ نە دەيتىنىن سۆويكتىڭ اۋىزىمەن ايتقىزىپ جاتىر. مىنە، ءبۇي دەيدى: «ەسلي لۋكاۆو فەودالنۋيۋ يازىكوۆۋيۋ پوليتيكۋ پومەنيات نا سوۆرەمەننۋيۋ، پريدەتسيا يسحوديت يز توي رەالي، چتو كازاحسكيم گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم ۆ كازاحستانە ياۆلياەتسيا رۋسسكي يازىك. ۆ توم چيسلە بلاگوداريا نەوبراتيمو سوستوياۆشەمۋسيا رۋسسكويازىچيۋ كازاحسكيح ەليت. كازاحسكي جە يازىك، يسحوديا يز تەح جە رەالي، رانو يلي پوزدنو پريدەتسيا پرەۆراششات ۆو ۆتوروي، ك رۋسسكومۋ، يازىك مەجناتسيونالنوگو وبششەنيا. چەرەز دەيستۆيتەلنوە وبۋچەنيە ۆ شكولاح، ستيمۋلى ي ترەبوۆانيا دۆۋيازىچيا دليا كانديداتوۆ ۆ دەپۋتاتى، مينيسترى ي رۋكوۆوديتەلي گوسورگانوۆ. تولكو نا تاكوم پۋتي ۋداستسيا پودنيات كازاحسكي دو ۆتوروگو گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا».

سولاي، قۇلدىق قامىتىن كيگەن ەل مەنىڭ ءتىلىم ءبىرىنشى تۇرادى دەپ قوجايىنىنا ەشقاشان ايتا المايدى. مىنە، ءبىزدىڭ وپپوزيتسيا! مىنە، ولاردىڭ كىمگە قىزمەت ەتەتىنىنىڭ ايقىن دالەلى. مىنە، قازاقتىڭ جاۋى كىم ەكەنى! اش كوزىڭدى، الاش! بارىڭنان، باعىڭنان ايىرىلۋعا قۇمىلسىڭ با، الدە؟!

ءيا، تاۋەلسىزدىك ءتاتتى الماداي. بىراق جاپا-تارماعاي اۋىز سالاتىن باقشاداعى كوپ المانىڭ ءبىرى ەمەس، حاۋا انامىز ءتىسىن تيگىزىپ كۇنالى بولعان جۇماقتىڭ الماسىنداي كيەلى ەكەن. ونى ءبۇتىن ۇستاساق قانا قۇنى بولاتىنىن تۇسىنەتىن كەزىمىز جەتتى. بۇتىندىك - بىرلىكتە. اناۋ ءبىر كۇندەرى جەلدى اۋىز قۋلار «پۋتين كەلگەندە پاۆلوداردى «نۇركەنت» دەپ اتايدى ەكەن. نۇرلانا تۇسەتىن بولدىق دەپ» نازارباەۆقا قاتىستى جەلبۋاز ءسوزدىڭ كورىگىن قىزدىرىپ ەدى. ايتقاندارى اللانىڭ قۇلاعىنا شالىنسىن دەپ ءبىز وتىرمىز. پۋتينگراد بولعانشا، نۇركەنت بولعانى جاقسى.

ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، تاۋەلسىزدىك ءۇشىن شىن كۇرەس ەندى باستالادى. ول كۇرەستىڭ قاھارماندارى بيلىكتەگى يتارشىلار دا ەمەس، جالعان، جاۋ وپپوزياتسيا دا ەمەس، ءبىز ۇنەمى ايتىپ جۇرگەن ءۇشىنشى توپ - ۇلتشىلدار بولماق. سولار عانا ەلباسىنىڭ توڭىرەگىنە ەشقانداي جەكە مۇددە كوزدەمەي توپتاسا الادى. ەلباسىنىڭ دا باسقا امالى جوق. ۇلتشىلدارعا سەنۋى ءتيىس، ارقا سۇيەۋى كەرەك.

بۇگىن سۆويك بەينەسىندەگى وپپوزيتسيا ءبىزدىڭ انىق جاۋىمىز بولىپ تۇر. جسدپ-نىڭ بەتپەردەسى تولىق اشىلدى. سۆويكتىڭ پىكىرى، ول باسشىلىعىنداعى ۇيىمنىڭ پىكىرى! ەندى جارماحانداردىڭ سوزىنە ەشكىم سەنبەيدى. ەندى ۇلتشىلدار وپپوزيتسيانىڭ وزىنە وپپوزيتسياعا اينالادى. پ.سۆويك جوعارىدا ايتقان ءسوزى ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ الدىندا تىزەرلەپ كەشىرىم سۇراعانشا ودان «قازاقتىڭ جاۋى» دەگەن ات قالمايتىن بولادى. ول ەلدەن كەتسىن!

قازاق ۇلتشىلدارى قازاقتىڭ موينىنا كەدەندىك وداق سەكىلدى قانقۇيلى كەساپاتتى كۇشپەن ىلگەن ءپۋتيننىڭ قازاقتىڭ جەرىنە كەلۋىنە قارسىلىق تانىتۋى ءتيىس! ورىس پاتشاسى قازاقتىڭ دا حالىق ەكەنىن، تاۋەلسىزدىك تەك نازارباەۆتىڭ مەنشىگى ەمەس، ونى قورعايتىن قارا ورمان حالىق بارىن ءبىلسىن! ەل ەكەنىمىزدى تانىتانىن كەز جەتتى.

«اباي-اقپارات»