تاراۋيح نامازى - رامازاننىڭ قاسيەتiن ارتتىرىپ، جان-دۇنيەمiزدi يللاھي شۋاققا بولەيتiن عيبادات. كوڭiل ايدىنى وسى قۇلشىلىقتى اتقارۋمەن نۇرلانا تۇسەدi. اۋىز اشىپ بولعان سوڭ ۇلى جاراتۋشىنىڭ تارتۋ ەتكەن سانسىز رىزىعىنا شۇكiرشiلiك جاساپ، قارىمتاسىنا تاراۋيح نامازىن وقىپ، رۋحاني تەرەڭ تىنىس الا الامىز. تاراۋيح - تانىم كوكجيەگiمiزدi حاق شۇعىلاسىنا بولەيتiن ءتاڭiردiڭ تابارiگi iسپەتتi. تاراۋيح نامازىن وقۋمەن جىل ون ەكi اي سۋساپ قالعان كوڭiلiمiز رۋح تۇنىعىنان سۋسىنداپ، يماني ازىققا قاعاناعىمىز قارق، ساعاناعىمىز سارق بولادى.

تاراۋيح نامازى - رامازاننىڭ قاسيەتiن ارتتىرىپ، جان-دۇنيەمiزدi يللاھي شۋاققا بولەيتiن عيبادات. كوڭiل ايدىنى وسى قۇلشىلىقتى اتقارۋمەن نۇرلانا تۇسەدi. اۋىز اشىپ بولعان سوڭ ۇلى جاراتۋشىنىڭ تارتۋ ەتكەن سانسىز رىزىعىنا شۇكiرشiلiك جاساپ، قارىمتاسىنا تاراۋيح نامازىن وقىپ، رۋحاني تەرەڭ تىنىس الا الامىز. تاراۋيح - تانىم كوكجيەگiمiزدi حاق شۇعىلاسىنا بولەيتiن ءتاڭiردiڭ تابارiگi iسپەتتi. تاراۋيح نامازىن وقۋمەن جىل ون ەكi اي سۋساپ قالعان كوڭiلiمiز رۋح تۇنىعىنان سۋسىنداپ، يماني ازىققا قاعاناعىمىز قارق، ساعاناعىمىز سارق بولادى.

كۇن ۇزاق شۇرىلداپ اشىققان اسقازانىمىزعا ءۇيiلiپ-توگiلiپ تاماق بارعان سوڭ دەنەمiزدi اۋىرلىق باساتىنى بەلگiلi. ال، اۋىز اشىپ بولعان سوڭ قۇپتان نامازىمەن قوسىپ تاراۋيحتى وقىعانىمىزدا اللاعا وتىز رەت يiلiپ، الپىس رەت ساجدە جاسايمىز. بۇل قۇداي تاعالاعا قۇلشىلىعىمىزدى ارتتىرۋمەن بiرگە، اسقازانىمىزداعى استا-توك استىڭ وڭاي ءارi تەز قورىتىلۋىنا ءوز سەپتiگiن تيگiزەدi. البەتتە، بiز جاساعان عيباداتىمىزدان دۇنيەلiك پايدا كورۋدi كوزدەمەيمiز. دەسەكتە، دiنiمiزدە اۋىز بەكiتiپ مول ساۋاپ الۋمەن بiرگە، iشكەن اسىمىزدىڭ قارىمتاسىنا ونى وڭاي قورىتۋ جاعى دا ۇتىمدى قاراستىرىلعان.
"تاراۋيحتىڭ" سوزدiك ماعىناسى - "تىنىعۋ" ۇعىمىن بiلدiرەدi. ال، رۋحاني ماعىناسى رامازان كەشتەرiنiڭ بەلگiلەنگەن مەزگiلiندە ۇلى جاراتۋشىعا ءمiناجات ەتە وتىرىپ دەنە مەن رۋح اراسىنداعى تەپە-تەڭدiكتi ساقتاۋ ۇعىمىنا سايادى. تاراۋيح نامازى حاقىندا دiن عۇلامالارى ءتۇرلi كوزقاراستا بولعانىمەن، نەگiزiنەن قۇلشىلىقتىڭ بۇل ءتۇرi پارىز ەمەس، ساۋابى مول سۇننەت امالىنا جاتادى. اللا ەلشiسi (س.ا.ۋ) تاراۋيح نامازىنىڭ سۇننەت بولۋ ماسەلەسiنە قاتىستى: "حاق تاعالا سەندەرگە ورازانى پارىز، تاراۋيح نامازىن سۇننەت ەتتi. شىن يمان جانە ىقىلاسپەن رامازان ورازاسىن ۇستاعان جانە تاراۋيح نامازىن وقىعان ادام كۇنادان انادان جاڭا تۋعان نارەستەدەي پاك بولىپ تازارادى", (بۇحاري مەن ءمۇسiلمنiڭ حاديس جيناعى) - دەگەن بولاتىن.
حز. ايشا (ر.ا) انامىزدىڭ ايتۋىنا قاراعاندا حاق ەلشiسi (س.ا.ۋ) رامازان ايىندا اۋىز اشىپ بولعاننان كەيiن مەشiتكە بارىپ ساحابالارىمەن تاراۋيح نامازىن قىلادى. كەلەسi كۇنi دە اللا ەلشiسi (س.ا.ۋ) ساحابالارىمەن بiرگە مەشiتتە تاراۋيح نامازىن وقيدى. ءۇشiنشi كۇنi اللا ەلشiسi (س.ا.ۋ) مەشiتكە كەلمەيدi. اللا ەلشiسiن (س.ا.ۋ) ساحابالارى تاڭ راۋانداپ اتقانعا دەيiن كۇتەدi. تاڭعى ناماز ءۇشiن مەشiتكە اياق باسقان ادامزاتتىڭ ارداقتىسى (س.ا.ۋ) ساحابالارعا قاراپ: "سiزدەردiڭ تاراۋيح نامازىن وقۋ ءۇشiن مەشiتكە جينالعاندارىڭىزدى بiلدiم. بiراق، سiزدەر بۇل نامازدى پارىز رەتiندە قابىلداماسىن دەپ، مەن ادەيi كەلمەدiم", ء(ال-حۋلاسا، فاتاۋ-ي حينديە) - دەيدi.
وسى حاديسكە بايلانىستى حانافي، شافيعي، حانبالي جانە ماليكي ءمازحاپتارىنىڭ عالىمدارى تاراۋيح نامازىن پارىز ەمەس، سۇننەت امالىنا جاتقىزادى. تاراۋيح نامازى - قۇپتان نامازى مەن تاڭ اتۋدىڭ ارالىعىندا وقىلادى. تاراۋيح نامازى ءتۇننiڭ ءۇشiنشi بولiگi كiرمەستەن بۇرىن وقىلعانى ابزال. عالىمداردىڭ كوپشiلiگi تاراۋيح نامازىن قۇپتان نامازىنىڭ ۇتiرiنەن بۇرىن وقۋدى قۇپتاعان. ءاسiلi, عالىمدار تاراپىنان تاراۋيح نامازى ءۇتiر نامازىنان بۇرىن وقىلسىن دەگەن ناقتى ءپاتۋا بەرiلمەگەن. بiراق، تاراۋيح ءۇتiر نامازىنان كەيiن وقىلسا، ونىڭ سوكەتتiگi جوق. دەگەنمەن، عالىمدار بەلگiلi-بiر تارتiپكە نەگiزدەۋ ءۇشiن تاراۋيح نامازىن قۇپتان نامازىنىڭ پارىزى مەن ءۇتiرiنiڭ ارالىعىندا قىلۋدى كوبiرەك ماقۇلداعان.
احلۋ سۋننا باعىتىنداعى بەلگiلi ءتورت مازحاپتىڭ وكiلدەرi رامازان ايىندا تاراۋيح نامازىنىڭ وقىلۋىن بiراۋىزدان سۇننەت امالىنا بالاعانىمەن، تاراۋيح نامازىنىڭ قانشا يiلۋدەن (راكات) تۇراتىندىعى حاقىندا عۇلامالاردىڭ ءتۇرلi كوزقاراستارى بار. حانافي، شافيعي، جانە حانبالي مازحابىنىڭ وكiلدەرi تاراۋيح نامازىنىڭ جيىرما راكاتتان تۇرادى دەپ ۇكiم بەرسە، ماليكي مازحابىنىڭ وكiلدەرi تاراۋيح نامازىن وتىز التى راكات دەپ بiلەدi. ونىڭ سەبەبi, مەككە حالقى تاراۋيح نامازىنىڭ ءار ءتورت راكاتىنان كەيiن قاعبانى ءتاۋاپ جاسايتىن. ال، ءمادينا تۇرعىندارى ءتاۋاپ جاساي المايتىن بولعاندىقتان، ونىڭ ەسەسiنە ون التى راكات ناماز وقىعان. ماليكي مازحابىنىڭ وكiلدەرi مۇحاممەد (س.ا.ۋ) ءومiرiنiڭ سوڭعى ون جىلىن ءمادينا قالاسىندا وتكiزگەندiكتەن، فيكح (قۇقىق) ماسەلەسiندە كوبiنەسە وسى قالا تۇرعىندارىنىڭ ۇكiمدەرiن نەگiزگە الادى. سوندىقتان دا، ماليكي مازحابىنىڭ وكiلدەرi تاراۋيح نامازىن وتىز التى راكات دەپ بiلەدi. بۇدان باسقا بازبiر عالىمدار ايشا (ر.ا) انامىزدان جەتكەن دەرەككە سۇيەنiپ، تاراۋيح نامازىن سەگiز راكاتتان تۇراتىنىن ايتادى. بiراق، تاراۋيح نامازىنىڭ جيىرما راكاتتان تۇراتىنىن جاقتايتىن عالىمدار ايشا (ر.ا) انامىز جەتكiزگەن دەرەكتە اللا ەلشiسiنiڭ (س.ا.ۋ) سەگiز راكات تاراۋيح نامازىن ەمەس، تاحاججۋد ء(تۇن ورتاسىندا ۇيقىدان تۇرىپ وقيتىن ناماز) نامازىن وقىعانىن العا تارتادى.
تاراۋيح نامازىن مۇسىلمانداردىڭ وزدەرiنە قاراستى مەشiتتە جاماعات بولىپ وقۋى - سۇننەت كيفايا (قاجەتتiلiككە قاراي مiندەتتiلiك). سوندىقتان، بiر جاماعات تاراۋيح نامازىن وزiنە تيەسiلi مەشiتتە وقىماعان جاعدايدا، سول جاماعات سۇننەتكە قايشى ادەپسiزدiك جاساعان بولىپ سانالادى. ال، تاراۋيح نامازىن ءوز ۇيiندە جالعىز وقىعان ادام ادەپسiزدiك جاساماعانىمەن، جاماعات ساۋابىنان قۇر قالادى ء(ال-مۋحيت. راديۋددين ساراحسي).
زادىندا، حاق ەلشiسi (س.ا.ۋ) مەشiتتە تاراۋيح نامازىن وقىعاندا ساحابالار سiلتiدەي تىنىپ، وعان ۇيىعان. بiراق، پايعامبارمىز (س.ا.ۋ) كوز جۇمعاننان كەيiن ساحابالار مەشiتتە تاراۋيح نامازىن جەكە-جەكە وقىعان. حز. ومار (ر.ا.) حاليف بولىپ تۇرعان شاقتا، بiر كۇنi رامازان ايىندا مەشiتتە جاماعاتتىڭ جەكە-جەكە تاراۋيح نامازىن وقىپ جاتقانىن كورiپ، ولاردىڭ شاشىراڭقى تۇردە قۇلشىلىق جاساعانىن ۇناتپاي، حز. ۋبەيدi يمام قىلىپ، بۇدان كەيiن تاراۋيح نامازىن جاماعات بولىپ وقۋدى بۇيىرادى. وسىدان سوڭ تاراۋيح نامازىن جاماعات بولىپ وقۋ ءۇردiسi قالىپتاسادى (سيراجۋل-ۆاححاج، فاتاۋ-ي حينديە).
شاريعات ۇكiمi بويىنشا بiر مەشiتتە ەكi رەت تاراۋيح نامازىنىڭ وقىلۋى ماكرۋح (قۇپتالماعان). سونداي-اق، بiر جەردە تۇرىپ جاماعاتتىڭ ەكi ءبولiنiپ تاراۋيح نامازىن وقۋى جانە بiر يمامنىڭ بiر كەشتە ەكi رەت تاراۋيح نامازىن وقىتۋى دا ماكرۋح. ايتسەدە، بiر مۇسىلمان تاحۋالىعىنا ساي ەكi رەت تاراۋيح نامازىن وقىسا، بۇل شاريعاتقا قايشى ەمەس. تاراۋيحتى باسىنان اياعىنا دەيiن بiر يمامنىڭ وقىتقانى دۇرىس. بiراق، قۇپتان نامازىنىڭ پارىزىن بولەك يمام، تاراۋيحتى بولەك يمام وقىتسا، بۇل دا شاريعاتقا قايشى كەلمەيدi ء(ال-مۋحيت. راديۋددين ساراحسي).
تاراۋيح نامازىن جاماعات بولىپ وقىعاندا ەر ادام مەن ايەل ادامداردىڭ يمامعا ۇيىۋى مiندەتتi. ءاربiر ەكi نەمەسە ءتورت راكاتتان كەيiن سالەم بەرiپ، ازداپ تىنىعۋى مۋستاحاب (شاريعات قۇپتاعان). تىنىعۋ بارىسىندا جاماعات بولىپ زiكiر سالىپ، دۇعا جاساسا قۇبا-قۇپ. تiپتi, ءۇنسiز iشتەن تافاككۋر (اقيقات تۋرالى تەرەڭ ويلانۋ) جاساسا دا، جاماعاتتىڭ ءوز ىقتيارىنداعى iس. سەبەبi, شاريعات "تاراۋيح" سوزiنە سايكەس ءاربiر ءتورت راكاتتان كەيiن دەمالىپ الۋعا رۇقسات بەرەدi.
رامازان ايىنداعى تاراۋيح نامازىندا قۇراندى حاتىم قىلۋ سۇننەت. ەكi رەت حاتىم قىلۋدىڭ ساۋابى ودان دا جوعارى. قۇراندى حاتىم ەتiپ رامازاننىڭ جيىرما جەتiسi, ياعني، قاسيەتتi قادىر تۇنiندە بiتiرگەن ابزال. بiراق، يمام جاماعاتتى زەرiكتiرiپ الماۋ ماسەلەسiن ەسكەرگەنi ءجون. جاماعاتتا قارتتار مەن جاس بالالار بولعان جاعدايدا يمام تاراۋيح نامازىندا قىسقا سۇرەلەردi وقىعانى قۇبا-قۇپ (سيراجۋل-ۆاححاج، فاتاۋ-ي حينديە).
بايىبىنا بارعان جانعا قاسيەتتi رامازانداعى تاراۋيح نامازى ىمىرت تۇسiسiمەن اللا ۇيiندە بiر اۋىلدىڭ نەمەسە بiر كوشەنiڭ ادامدارىنىڭ باسىن قوساتىن يللاھي ۇيىتقىسى iسپەتتi. اۋىزبiرشiلiگi بار ەلگە اللانىڭ بەرەكەسiنiڭ جاۋاتىنىن ەسكەرسەك، تاراۋيحتىڭ مۇسىلمانداردىڭ بەرەكەسiن ارتتىراتىن قاسيەتتi iس-شارا ەكەنiنە كوز جەتكiزەمiز. اللا تاعالا قۇران-كارiمدە: "سەندەر مەنi ەسكە الساڭدار، مەن دە سەندەردi ەسكە الامىن", - دەيدi. دەمەك، تاراۋيحتا بiز قاۋىم بولىپ ءتاڭiردi ەسكە الساق، ءتاڭiر بارشامىزدى ەسكە الادى. بiز ءتاڭiر-تاعالاعا ساجدە جاساپ جالبارىنساق، ءتاڭiر-تاعالا بiزگە تۇگەسiلمەس مەيiرiمiمەن قارايدى. حاق ساۋلەسi بiزدiڭ جان-سارايىمىزدى جادىراتىپ، كوكiرەك قازىنامىزدى حيكمەتكە تولتىرادى. پەندەلiك ماقامنان ۇزاقتاعان رۋحىمىز حاق شۇعىلاسىنا شومىپ، پەرiشتەدەي پاك كۇيگە بولەنەدi. پەرiشتەدەي نۇرلانعان پەيiلiمiز جۇمىر باستى پەندەنiڭ جاراتىلىسىنداعى جۇمباق سىرعا قانىعىپ، حاقيقاتپەن قاۋىشادى. ەندەشە، حاق-تاعالامەن قاۋىشتىراتىن ءھام اۋىزبiرشiلiگiمiزدi ارتتىراتىن تاراۋيح نامازىنىڭ ساۋابىنان قۇر قالمايىق اعايىن!

"اباي-اقپارات"